Sıla dövülünce Ahmed'in kıymetini anlamak...

Fatma Barbarosoğlu Hoca'nın bir kitapta anlatmaya çalıştığını bir yazıda anlatmak mümkün değil amma yine de 'zaman' ve 'makam' gereği dokunacağım "İmaj ve Takva" meselesine. Hem kendimce 'İkisini birbirinden nasıl ayırıyorum?' cevaplamaya çalışacağım. Bunu yaparken de evveliyetle mürşidimin kapısını çalacağım. Zira o Ahmed aleyhissalatuvesselamın nübüvvetinin delillerinden birisini izah sadedinde diyor ki:

"Enbiyadan sonra en muhterem ve yüksek taife ve ümmî ve bedevî oldukları halde az bir zamanda nur-u Muhammedî (a.s.m.) ile şarktan garba kadar âdilâne idare edip, cihangir devletleri mağlûp ederek müterakki, fenli, medenî, siyasî milletlere üstad, muallim, diplomat, hâkim-i âdil olarak o asrı bir asr-ı saadet hükmüne getiren sahabeler, Muhammed'in (a.s.m.) her halini tetkik ve taharrîden sonra gözleriyle gördükleri çok mu'cizatın kuvvetiyle eski düşmanlıklarını ve ecdatlarının mesleklerini ve çokları (Halid ibni Velid ve İkrime ibni Ebu Cehil gibi) pederlerinin taraftarlıklarını, kavim ve kabilelerini tamamıyla bırakıp bütün ruh u canlarıyla, gayet fedakârâne bir surette İslâmiyete girerek aynelyakîn derecesinde Muhammed'in (a.s.m.) sadıkıyetine, risaletine imanları, sarsılmaz, küllî bir şehadettir."

Yani onun peygamberliğinin delillerinden birisi de sahabilerinin kendisini gönülden tasdikleridir. Hayatlarının geri kalanında dehaları, faziletleri, kabiliyetleri, gayretleri, dikkatleri, tetkikleri, doğrulukları ve sair güzel meziyetleriyle dünyaya parmak ısırtmış o güzel insanların nübüvvetini doğrulamalarıdır. Böyle bir topluluğun, birçoğu evvelen kendisine kaskatı düşman iken, tüm dünyayı uğrunda karşılarına alabilecek kadar ona bağlanmaları ahlakında gördükleri güzelliklerin neticesidir. Hatta Ebu Süfyan (r.a.) misali birçoğu, daha küfürde iken dahi, onun güzel ahlakının şahitliğinde bulunmuşlardır. İşte, bu güzellik, takvası ismet derecesine varan Ahmed aleyhissalatuvesselamın 'pek büyük ahlakı' üzerinden bize bir ders verir.

Peki nedir o ders? O ders bence 'takva'nın 'imaj'dan ayrıldığı yerdir. Takva 'içten dışa doğru' yansımaları okunan birşeydir. Yani en yakınların en çok görürler. Tıpkı, bir güneşin etrafında yörüngelenmiş gezegenler gibi, en yakındakilerin ışıktan istifadesi en yüksek düzeydedir. Fakat imajda düzen bunun tam tersi olarak işler. İmaj 'dıştan içe yansımalar' üzerinden okunur. En uzaktakiler en çok yanılırlar. Yaklaşıldıkça gördüklerinin sahteliğini anlarlar. Bu da tıpkı Ebu Cehil karpuzunu kesip yemek gibidir. Gerçi ben hiç yemedim. Ama anlatılanlara bakılırsa, dışarıdan leziz bir karpuza benzetilen bu şeyin içi, insanın dilini damağını mahvedecek kertededir.

Biraz da bu nedenle, ben, 'onunla beraber olanların' tarif edildiği Fetih sûresinin 25. ayetini mühim hakikatlere temas eder bir metin olarak görürüm. Peki ne buyrulur orada? Kısacık bir mealiyle nakledelim:

"Muhammed Allah'ın elçisidir. Beraberinde bulunanlar da kâfirlere karşı çetin, kendi aralarında merhametlidirler. Onları rükûya varırken, secde ederken görürsün. Allah'tan lütuf ve rıza isterler. Onların nişanları yüzlerindeki secde izidir. Bu, onların Tevrat'taki vasıflarıdır. İncil'deki vasıfları da şöyledir: Onlar filizini yarıp çıkarmış, gittikçe onu kuvvetlendirerek kalınlaşmış, gövdesi üzerine dikilmiş bir ekine benzerler ki bu, ekicilerin de hoşuna gider. Allah böylece onları çoğaltıp kuvvetlendirmekle kâfirleri öfkelendirir. Allah onlardan inanıp iyi işler yapanlara mağfiret ve büyük mükâfat vâdetmiştir."

Bakınız şuradaki tahlil 'imaj' ve 'takva' ayrımımıza ne kadar uyuyor: "Beraberinde bulunanlar da kâfirlere karşı çetin, kendi aralarında merhametlidirler." Yani onların güzellikleri içlerine yaklaştıkça daha çok tezahür eder. Dışlarında kalanlar ise çetin yüzleriyle karşılaşırlar. (Demek ki Tevrat, onlar hakkında yanılmamamız için, böyle öğüt verir.) İmajda bu nasıl olur peki? Kanaatimce imajda durum bunun tam tersidir. İmaj, dışarıdakilere karşı merhametli olmayı, içerideyse çetin yüzünü göstermeyi iktiza eder.

Çoğu ünlünün bir şekilde yanına-yamacına yaklaşmış olanlar şu durumun birçok tezahürüne şahitlik ederler. İstisnalar elbette vardır. Fakat genelde uğranılan bir inkisar-ı hayaldir. Dışarıdan bakarak hayranı olduğu insanlara yaklaşanların daha sonraları nefretle o kişiyi andıkları çok olmuştur. Ben de bunu yaşayanlardanım. Belki, kimbilir, aynı zamanda yaşatanlardanım.

İşte Ahmet Kural'ın Sıla'yla yaşadıkları üzerinden kendime böyle bir ders de çıkarıyorum ben: Uzaktan okuduğun şeylere güvenme. Bunlar imaj olabilirler. Yaklaştıklarının şahitliğine sahip çık. Çünkü bu okumalar takvaya daha yakındır.

İnsan, yakınlarında kendi kalmak üzere, uzaklarına başkasıymış gibi davranabilir. Bölgesinde aslını sergilemek üzere yabancı diyarlarda rol kesebilir. Olmadığı şeyler gibi görünebilir. Bunlar 'geçici' katlanışlardır. Televizyonda bu vardır. Tiyatroda bu vardır. Sinemada bu vardır. Hatta konferanslarda-seminerlerde-kitaplarda dahi bu vardır. Fakat en çok yaşadığı alanlarda, en çok varolduğu şekillerde, en çok ortada olduğu yerlerde bir başkası olamaz.

Her an bunu başaramaz. Orada gerçek yüzü ortaya dökülür. Orada onun 'aslında ne olduğunu' söyleyecek lekeler bulunur. Orada onun özündeki yaralar sık sık kanar. Takvayı da böyle yerlerden görüyüp tanımak lazım. İnsanları burasından tanıyıp hayranı olmak lazım. Arkadaşım, ben diyorum ki şimdi, ancak ashabı olduktan sonra kemale inanmak lazım. Sohbet arkadaşı kadar yaklaşmadan şahit olduğun şeylerin, ne kadarı takvadır, ne kadar imajdır, ayıramazsın. Uzaklar hem gözü hem kalbi kandırır. Zaman ahirzamandır, cennet görünümlü cehennemler, cehennem görünümlü cennetler vardır.

Dönecek bir yerimiz olması ne güzel!

“Onlar kesinlikle Rablerine kavuşacaklarını, döneceklerini düşünen ve kabullenen kimselerdir.” (Bakara sûresi, 46.)

Dönecek bir yerimiz olması ne güzel arkadaşım! Elhamdülillah. Bu ehlullaha tehdit değil müjdedir. Şeb-i arus için yapılan ilandır. Davettir. Müjdelerse hayatı daha yaşanılır kılıyor. Kuşlar bile yuvasıyla mutlu oluyor biliyorsun. Bir yerlere/şeylere ait olma, kaybolduğunda tekrar oraya varma, hafızanda bir adres, kulağında tanıdık ses, unutamadığın yüz, sırtını aynı duvara verme, aynı minareyi arama meraklı gözlerle, aynı ezanı işitme günde beş vakit, aynı Rable yapılan beş akit, savrulup gitmediği ve gitmeyeceği hissi veriyor insana. 

Tutunamayanlar’dan değilsin yani. Bir yere aitsin. Bağlısın. Boşlukta değil yörüngedesin. Evet. Ait olmak bağlı olmaktır. Bir kulp var sapasağlam belli ki. Belki kopmayacak bir halat. Urvetü’l-vüska. Zaman, mekan, madde ve hareket aynı özden besleniyorsa; yani ki Einstein haklıysa eğer; bu sevinilmesi gereken birşey. ‘Batıp gidenlerden’ değilsin demek ki arkadaşım. Çok şükür. Kelebek ömürlü değilsin. Bir beka kokusu var âleminde.

Savrulmak fenadır. Faniliği hatırlattığından can yakar. İçe oturur. Azap olur vicdanda. Sancır. Ağrır. Tutunmaksa iyidir. Huşû verir. Sükûnet sağlar. Rahatlatır. Yoksa pek bir kararsızız. Ben öyleyim en azından arkadaşım. Nerede durduğumdan emin olamıyorum her zaman. O kadar sık boşluğa düşüyorum ki. Yağmurlu havalar, mezarlık ziyaretleri, uzun otobüs yolculukları, kaybolduğum sokaklar, kaybolmayan anılar. İster vehim değin ister delilik. Okumayı, dinlemeyi, yazmayı kararsız olduğum zamanlarda “Hâlâ çemberin içinde miyim?” sağlamasını yaptırdığı için severim. Bir çeşit sağlamadır bu. Evet. Doğrudur. Kendine kalmanın sevinilesi bir güvensizliği vardır. İsim aratır. ‘Bismillah’ söyletir. Bireyken insan hataya daha müsaittir. Fakat ümmet, nass-ı hadisle bildirilmiştir ki, dalâlet üzere birleşmez. Müstakim başkaları zincir değildir bu açıdan bakarsan. Ben’i sınama araçlarıdır.

Dönecek bir yerimiz olması ne güzel! Yolun başı tanıdık. Sıcacık. Ana kucağı gibi şefkatli. Sıla diyorlar ona. Sıla-yı Rahîm. Rahîmiyetle bağlanması ayrıca manidar değil mi? Demek aidiyetin de sana özel/Rahimî bir bağış. Rahman içre Rahîmiyet tecellisi. Iskalanmadığını hissettiren bir dikkat. Seviyorum birşeylere ait olmayı. Yolumu ne zaman kaybetsem tekrar oraya dönüyorum. Hatırlıyorum. Tutunuyorum. Aksaray’a sırtını vermek gibi İstanbul’da. İstasyon caddesini ezberlemek gibi Sivas’ta. Tanıdıklık da bir aidiyet yani. Oralı yapıyor seni. Ülfetsiz sevilmez nimet. Hatta cennet. Mürşidim de diyor ki bu sadedde:

“Ey insan! Fenâya, ademe, hiçliğe, zulümata, nisyana, çürümeye, dağılmaya ve kesrette boğulmaya gittiğinizi tevehhüm edip düşünmeyiniz. Siz fenâya değil, bekàya gidiyorsunuz. Ademe değil, vücud-u daimîye sevk olunuyorsunuz. Zulümata değil, âlem-i nura giriyorsunuz. Sahip ve Malik-i Hakikînin tarafına gidiyorsunuz. Ve Sultan-ı Ezelînin payitahtına dönüyorsunuz. Kesrette boğulmaya değil, vahdet dairesinde teneffüs edeceksiniz. Firaka değil, visale müteveccihsiniz.”

Bir vakit seninle olmuş. Aşinalık buradan. Tıpkı Vezir Ayaz’ın elbisesi gibi. Ve giyip aynanın karşısında dediği gibi: “Ey Ayaz, bir zamanlar bunları giyen bir köleydin, ne olduğunu unutma!” Aranızda bir irtibat/intisap var. “İman bir intisaptır!” diyor ya Bediüzzaman. Bence yine bundan. Aidiyetine göre değeri var insanın. Menzilin yolunun kıymetini belirliyor. Döneceğin yer kadar saadetlidir yolculuğun. Bedenin dünyalı olabilir. Tamam. Ama ruhun fanilik toprağından yaratılmadı. Yüzyıl da dolaşsan sırf eve döneceğin için seyahat güzeldir. Bana sorarsan namaz da öyle. Ki Kur’an kendini bize iki şekilde de tarif ediyor: ‘Sapasağlam kulp’ ve ‘kopmayacak halat.’ İkisi de aidiyet. İkisi de intisap.

Dönülecek olan güzelleştikçe güzelleşiyor bekleyiş. Vahiyde o kadar çok ve sık vurgulanıyor ki bu dönüş! Namaz güniçi kayboluşlarda döndüğün yolbaşı. Kur’an fikrin duracağı yeri şaşırdığında döndüğün yer. Acz insanlığının başlama noktası. Fakr yola çıkarken omzuna vurduğun yük. Hac ilk dedenin (a.s.) bastığı toprak. Oruç ilk açlığına dönüş. Dikkat ediyor musun: Değerli ne varsa hayatında yolunun başına bağlanmış. Sanki bir noktadan bir noktaya gitmiyor da daire çiziyorsun. Ve ne kadar letafetle Kur’an diyor: “Onlar ki, kendilerinin gerçekten Rablerine kavuşacaklarına ve ancak O’na döneceklerine inanırlar.” Mü’minleri bahtiyar kılan sahi bu mu sahi arkadaşım? İçimizdeki cennetin özü bu mu?

“Diğeri hüdâbin, hüdâperest ve hak-endiş, güzel ahlâklı idi ki, nazarında pek güzel bir memlekete düştü. İşte bu iyi adam, girdiği memlekette bir umumî şenlik görüyor: her tarafta bir sürur, bir şehrâyin, bir cezbe ve neş’e içinde zikirhaneler... Herkes ona dost ve akraba görünür. Bütün memlekette yaşasınlar ve teşekkürler ile bir terhisât-ı umumiye şenliği görüyor.” 

O vakit sen de dinle bu satırlara nazar eden arkadaşım: Terhis olan gideceği yeri bilmez mi? Ayrılıktan mutlu olması varacağı yeri bilmesinden ileri gelmez mi? Evet. Elhamdülillah. Bu gidiş meçhule değil. Memlekete. Sevdiklerine. Aslına. Hem tezkerende yaptıkların da kaydoldu. Kaybolmayacak. Avuçlarını sıkmana gerek yok. Dişlerin gıcırdamasın. Göğsün daralmasın. Gözlerin her gidende buğulanmasın. Unutulmayacak yerde varlığın artık. Hem bunu anlatırken şunu da hatırladım: Askerlik dönüşünde musırrane sormuştu birisi: “Üstadın ‘terhis’ demekle neyi kastettiğini anladın mı şimdi?” Biraz anlamıştım. Şimdi biraz daha anladım. Fakat bu anlamak da acayip birşey arkadaşım. Hiç bitmiyor ki!