İmam Rabbanî Ahmed-i Farukî (r.a.)
Allah'a, Hakîm-i Mutlak demek "Her yaptığında bir amaç var!" demek değil yalnız. "Her yarattığında farkındalığının kuşatamayacağı kadar çok amaç/hikmet var!" demek. Sondaki mutlak'lık, yani sonsuzluğa varması hikmetin, sonsuzu bildiğinden ve kuşattığından ötürü değil. Hâşâ, insan için sonsuzluk yalnızca kuşatamadığının ifadesidir. Bilmediğine taktığı isimdir. Bir itiraftır. Acz itirafıdır.
İnsan, bildiğine de bilmediğine de isim takar. Her isim taktığını tam anlamıyla biliyor sanmamak gerek. Zaten çoğu zaman isim, tarif de içerir. Her tarif bir sınırlamadır. Sınırlı olan, sonsuz olanı tarif etmede hep eksik kalacağından, marifet-i ilahiyeye dair meselelerde isimlere ve tariflere dikkat etmek gerek. Belki onları tam bir isim ve tam bir tarif olarak değil; girilecek bir kapı, bakılacak bir pencere, bir uzun yolculuğun başlangıcı kabul etmek gerek. Tıpkı bir hurma çekirdeği ile hurma ağacının arasındaki mesafe gibi. İkisi de hurma ama, ikisi de başka.
Mütekellimin kelimelerdeki hassasiyeti bize abartılı gelmemeli. 14 asırdır anlaşılan ve hâlâ anlaşılmaya devam edilen; bitmeyen ve bitmeyecek, belki cennette de üzerine konuşacağımız vahyin her kullanımında bir/bin hikmet var. Hassaten esmayı kullanımında. İsimlerden birisi seçilmişse ayetlerden birisi içinde, "Neden o birisi?" veya "Neden başka birisi değil?" sorularını otomatik sorarım ben. Külliyat içinde Bediüzzaman'ın, bu hikmeti taklit edişinden belki, bir refleks kazanmışımdır. Onun, en küçük Risalesinde bile birçok esmayı beraber kullanmasından, her kullandığı esmanın mevzuun içinde ve hatta o cümlede, altı çizilmesi gereken hikmetli bir duruşu olduğundan; bu alışkanlık ile bakarım Kur'an'a da. Talebe, hocasının yalnızca 'öğreneni' değil, bakış açısını kuşanarak bulmaya devam edenidir. Daha evvel çok kapılar açtı bana bu bakış. İnsan, bir yanıyla hayvan. Bir kapıdan nimetlendi mi, o kapıyı kolay kolay terkedemiyor. Ben de edemem.
"Kalpler ancak Allah'ın zikriyle tatmin olur" ayeti üzerinden "Neden 'Allah'ın Zikriyle?" diye bir soru çıkarmıştım vaktiyle. O soruyu çok kovaladım, bir yazı oldu. Başlığı da yine aynı soruydu. Ondan başka; "Onlar, 'Rahman evlat edindi' dediler!" ayetini düşünürken de "Neden esmadan bir başkası değil; Samed değil, Kerîm değil! Neden Rahman?" diye düşünmüş ve birşeyler karalamıştım kendimce. Şimdi yine, 11. Lem'a'nın 5. Nükte'si münasebetiyle, Âl-i İmran sûresindeki; "De ki: Eğer Allah'ı seviyorsanız, bana uyun ki; Allah da sizi sevsin!" ayetini, aynı pencereden bakarak ele almak gerektiğini düşünüyorum.
Çünkü biliyorum: Allah'ı sevmek, Rahman'ı sevmek gibi değildir. Kahhar'ı sevmek, Kerîm'i sevmek gibi değildir. Her isim, bizim sınırlılığımızdan dolayı, duygularımızı kendi rengine boyar. Biz, o kadar aciziz ki; andığımız isme göre kalbimiz de değişiyor. Sevgimiz, onun rengine bürünüyor. Belki küfür de bu acizliğin farkında olamamanın neticesi: "Kâfirler Allah'ı inkâr etmiyorlar, yalnız sıfatında hata ediyorlar..." derken Bediüzzaman, bu durumun altını çiziyor.
Allah'ı bilmek, sadece Halık'ı bilmek değil. Fakat Metin Karabaşoğlu abinin yıllar önce dikkatimizi çektiği gibi; günümüzde, Allah denildiğinde çoğu müminin aklına yalnızca Halık isminin manası geliyor. Allah lafzının bütün esmayı kuşattığını, Kenan Demirtaş abinin ifadesiyle; Zat'ın ismi olduğu; bütün esmanın, sıfatların ve şuunatın o isimle kastolunduğunu pek kimse hatırlamıyor.
Bu yüzden işte, ben Allah'ı sevmekle, Kahhar'ı sevmenin, Rahman'ı sevmenin bir olmadığını söylüyorum. Allah, bütün esmanın dengesini bulduğu bir marifet zeminini ifade ediyor aslında esma terminolojisinde. Muhabbeti öyle bir muhabbet. Allah'ı bütün esmasıyla bilme ve sevme; o bilme ve sevmelerin birbirilerine uyumunu kavrama ve esma zemininde de tevhidî bakışı yakalamanın en açık ifadesi. En genele açık, cadde, bereketli, hakikatli yol bu.
Yani bir ismin gölgesinde yolculuk edip onda garkolmak değil yalnız. Sadece Rahman'ı bilmeme, sadece Kahhar'ı bilmeme. Birbirine zıt sandığın, kuşatamadığın tecellilerde dahi bir uyumun olduğunu, hepsinin aynı Zat'ın tecellileri olduğunu farketme Allah'ın zikri. Kalp bu yüzden ancak Allah'ın zikriyle tatmin oluyor. Ve belki bu yüzden, Allah'ı sadece Rahman bilenler, "Evlat edindi" diyebiliyorlar. İhlas sûresindeki; "O doğmamış ve doğurmamıştır!" sırrını kavrayamıyor, marifette eksik kalıyorlar.
"Öyle de Ezel-Ebed Sultanı olan Rabbü'l-âlemîn için, rubûbiyetinin mertebelerinde ayrı ayrı, fakat birbirine bakar şen ve nâmları; ve ulûhiyetinin dairelerinde başka başka, fakat birbiri içinde görünür isim ve nişanları; ve haşmetnüma icraatında ayrı ayrı, fakat birbirine benzer temsil ve cilveleri; ve kudretinin tasarrufatında başka başka, fakat birbirini ihsas eder ünvanları var. Ve sıfatlarının tecelliyatında başka başka, fakat birbirini gösterir mukaddes zuhuratı var. Ve ef'alinin cilvelerinde çeşit çeşit, fakat birbirini ikmal eder hikmetli tasarrufatı var. Ve rengarenk sanatında ve mütenevvi' masnuatında çeşit çeşit, fakat birbirini temâşâ eder haşmetli rubûbiyâtı vardır."
Ve Mirkatü's-Sünne ve Tiryak-u Marazi'l-Bid'a ismiyle meşhur 11. Lem'a'nın da bu ayet üzerinden verdiği ders boşuna değil. Eğer bütün esmanın dengesini bulduğu bir zeminde, kuşattığı tüm manaları anlamış bir şekilde Allah'ı seviyorsanız; sizin bu Allah'a duyduğunuz muhabbet, ancak Allah Resulü'nün yoluna uymakla mecraını bulur. Çünkü bahsin devamında da altı çizildiği gibi; Allah'ı bütün bu farklı isimleri ve tecelliyatıyla tam anlamış, marifet dersini zirve bir dengede almış bir Peygamber'dir ki, o dengeyi arayanlara yol gösterici olabilir. Sıfatlarda hata yapanlara gelince: Elbette onlar Allah'ı kastettiği tüm manalarla anlayamadıkları için dengeden çıkmaları kaçınılmazdır.
"Evet, Cenab-ı Hakka iman eden, elbette Ona itaat edecek. Ve itaat yolları içinde en makbulü ve en müstakimi ve en kısası, bilâşüphe, Habibullahın gösterdiği ve takip ettiği yoldur."
Şimdi arkadaşım, anladın mı sünnet-i seniyye'yi beğenmemezlik edenler, "Bize yalnız Kur'an var!" diyenler veya farklı versiyonları, neden bu hatayı ediyorlar? Çünkü onlar birşeylerde garkolmuşlar, birşeylerde hata etmişler. Muhabbetleri tüm kuşatıcılığıyla Allah'a değil ki, buldukları da ona en kısa yol olan Habibullah'ın yolu olsun. Başka türlü seven, elbette kendine has muhabbet rengini cadde-i kübra'nın beyazlığında bulamaz. Sokağına âşık olan, caddeyi beğenir mi hiç?
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder