Fıtrat demekle neyi kastediyoruz? Öncelikle: Yaratılışımızın ayarlarını. Yahut da 'fabrika ayarlarımız' demeliyiz. Cenab-ı Hakkın bizi üzerine yarattığı bir hayır/varlıksallık var. Ve bir de bizim yaşam boyunca biriken seçimlerimiz. Bunların tamamı hayır değil. İşte, hayır olmayanların sayısı arttıkça, varlığımız bu ikisini birbiriyle karıştırmaya başlıyor. Belki her noktada değil. Fakat pekçok noktada. Sonra durup kendisine diyor ki: "Galiba üzerine yaratıldığım hal bu. O halde ne yapmalıyım? Bu yeni 'ben'i korumaya çalışmalıyım."
İnsan fıtratını korumaya da programlanmıştır. Lakin alışkanlıklar bu tavrın ayarlarını bozarlar. Akıl, şehvet ve gazap kuvvelerinin bize veriliş hikmetlerinden birisi de budur: Üzerine yaratıldığımız amacı/amaçları gerçekleştirmeye çalışmak. Lakin alışkanlıklar bir gün fıtratın yerine öyle bir sağlam kurulur ki, kendimizi, kuvvelerimizin bütün kuvvetiyle onları korumaya çalışıyorken buluruz. Biyolojik olarak hiçbir mecburiyetimiz olmadığı halde alkolsüz, televizyonsuz, dedikodusuz yapamaz hale geliriz. Bunlar aslında birer 'ihtiyaç' değil 'sahte ihtiyaç'lardır. (Sahte ihtiyaçların diğer adı ise 'israf'tır.) Ancak alışkanlıklarımızı fıtrat sanmaya başladığımızda ikisini ayırmak zor olur.
Sahte ihtiyaçlar terkedildiğinde vücuda hiçbir zarar vermezler. Hatta çoğu zaman bu terkedişin faydası da olur. Gerçek ihtiyaçlar ise eksildiklerinde varoluşumuzu da eksiltirler. İnsan gazoz içmese midesine iyi gelir de su içmese bünyesine hiç iyi gelmez. İşte, gerçek ihtiyaçlar ile sahteleri arasında yapacağımız bir ayrım, bize, fıtratımız ile alışkanlıklarımız arasında bir ayrım yapmayı da öğretir.
Ben bunu biraz da Natalie Portman ve Oscar Isaac'ın başrollerini paylaştığı Annihilation/Yokoluş filmindeki duruma benzetiyorum. Kırılmanın merkezine yaklaştıkça yansımanın şiddeti artıyor. Sahteliğin benzerliği artıyor. Asıl kendinden şüphe eder hale geliyor. Şöyle bir örnek üzerinden anlamaya çalışalım: Sihirli bir aynaya sahip olduğumuzu düşünelim. Bu ayna, öyle bir ayna ki, yansıttığı şeyler gerçekten varoluyor. Aynaya yaklaştıkça siz, ayna sizi daha iyi tanıdığı için, daha net kopyalıyor. Öyle bir noktaya geliyorsunuz ki, hangisi gerçek siz, hangisi yansımanız ayıramıyorsunuz. Tıpkı filmin finaline doğru Oscar Isaac'ın sorduğu gibi soruyorsunuz: "Acaba ben gerçekte ben miyim? Yoksa asıl ben sen misin?"
İşte, yaşadığımız hayat da, bir açıdan, Yokoluş filmindeki o gizemli bölgeye benziyor. Allah'ın fıtratımıza koyduğu şeyler/seçimler o alanda bir kırılmaya uğruyorlar. Dışarıda kanser sayılacak şeyler o kurgu alanda doğallığa dönüşüyorlar. Farklı bir fizik, kimya, biyoloji, mantık işlemeye başlıyor. Gelin biz buna 'nefsin fiziği' diyelim. Evet, insan, eğer takva ile kendisini korumazsa, yavaş yavaş fıtratının fiziğini terkederek nefsin fiziğine doğru yöneliyor.
Doğrular ve yanlışlar, gerçekler ve yalanlar, olacaklar ve asla olmaması gerekenler bu sahada karışıyor. Ve bir noktadan sonra biz de yansımamıza Oscar Isaac gibi soruyoruz: "Acaba ben gerçekte ben miyim? Yoksa asıl ben sen misin?" Ve kalan kısmımızı da (belki fosfat bombasıyla değil ama) bir şekilde öldürüyoruz. İkiliğe dayanamıyoruz. Sahtelik sahnede tek kalıyor.
Belki birçok psikolojik sıkıntının işaret ettiği hakikat de bu. Bu ikinci kişilik, kopya ben, asıl ben olmadığını alttan alta hissediyor. Tıpkı, Yokoluş'ta kopyanın hafızasının boşluklarını telafi edememesi gibi, sahte 'ben'imiz de yaratıldığı üzere olmamanın boşluklarını tedavi edemiyor. Bir türlü 'tamam' olamıyor. Her neyse... Konuyu fazla dağıttım. Bu yazıyı asıl kaleme alış sebebim ise şuydu:
Ebubekir Sifil Hoca, Riyazü's-Salihîn derslerinden birisinde, Hz. Aişe (r.anha) validemiz ile Aleyhissalatuvesselam arasında geçen ve çoğumuzun "Şükreden bir kul olmayayım mı?" final cümlesiyle hatırladığı meşhur hâdiseyi naklederken, yapılan çevirinin eksik olduğunu ifade etti. Doğrusunun ise şöylesi manalar içermesi gerektiğini söyledi: "Allah'a şükreden bir kul olmayı istemeyeyim mi? Şükreden bir kul olmayı sevmeyeyim mi?"
Ben buradan, Allahu'l-alem kaydıyla ifade edeyim, Allah Resulü aleyhissalatuvesselamın Hz. Aişe (r.anha) validemize, fıtratının berraklığından gelen, şöyle bir doğal tepki verdiğini anladım: "Nasıl yani? Cenab-ı Hak, geçmiş-gelecek bütün günahlarımı affettiğini bildirdi diye, beni cennetine koymayı vaadetti diye, beni bu kadar faziletle/ikramla donattı diye, şükretmeyi bırakmalı mıyım?" Çünkü, malumunuz, Hz. Aişe (r.anha) validemiz onun ibadetlerinde kendisini çok yormasından endişe ediyordu. Sorusu da şöyleydi: "Ey Allah'ın Resûlü, geçmişte işlenmiş ve gelecekte işlenmesi muhtemel bulunan günahlarını Allah Teâlâ bağışladığı halde, niçin bu kadar yoruluyorsunuz?"
İşte, kanaatimce, bu cevabın fıtratla bir ilgisi var arkadaşım. Aleyhissalatuvesselamın fıtratı o kadar berrak, o kadar yaratıldığı gibi olmak üzere, o kadar sapasağlam idi ki, ibadeti müsbet/menfaatli sonuçları için değil, olması gereken o olduğu için, fıtratı onun üzerine olduğu için, tabir-i caizse, canı ona meylettiği için ediyordu. Bediüzzaman'ın İşaratü'l-İ'caz'da ihlası tarif ettiği şekliyle, yani, "İbadetin ruhu ihlâstır. İhlâs ise yapılan ibadetin yalnız emredildiği için yapılmasıdır. Eğer başka bir hikmet ve bir faide ibadete illet gösterilse o ibadet bâtıldır. Faideler, hikmetler yalnız müreccih olabilirler, illet olamazlar..." hakikatini yaşıyordu.
Bizimse hayat aynasında edindiğimiz çok kopyamız var. Bazıları ibadetlerin dahi, değil cennet için, dünyadaki karşılıkları için edilmesini istiyor. Olması gereken şeylerin adını farklı şekillerde koyuyor. Onların varlığına o kadar alıştık ki bazen biz de sormadan edemiyoruz: "Acaba ben gerçekte ben miyim? Yoksa asıl ben sen misin?" Sahi asıl benden ne kadarı kaldı bizde? İşte, bu kalanı koruma çabasına arkadaşım, amelde olursa takva, niyetle olursa ihlas diyoruz. Cenab-ı Hak bizi onlarda muvaffak kılsın. Âmin.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder