Arkadaşım, başka bütün ayetler bir kenarda dursa, yalnız 'sistemindeki bütünlük'ten dolayı İslam'ın hak din olduğuna iman ederdim. Mesela: "Mü'minler ancak kardeştirler!" buyuran din aynı zamanda 'hamdın da Allaha mahsus olduğunu' emrediyor. Ne mucize! Ne uyum! Ne sanat! Ne incelik! Evet. Bunlar bence 'evreni kuşatan bir kanun'un fertleridir. Aynı güzelin farklı sûretleridir. Yani ki birbirlerinin bütünleyicileridirler. Birisi olursa ancak diğerisi de olur. Birisi kuşanılırsa diğerinin kemaline erişilir. Öyledir: Hamdı topyekün olarak Allah'a verenler ancak aralarında kardeşliği tesis edebilirler. Hızlı mı gittim? Karıştırdım mı? Peki. O zaman bu büyük hakikate bakmanın daha kolay yollarını aramaya çalışalım. Bismillah:
Sualle başlayalım: Şunca nizâlar niye çıkıyor arkadaşım? Para, menfaat, güç, mülk sevgisi, şöhret tutkusu, bencillik, kibir, hased... vs. Dilediğince ekleyebilirsin. Kem duygular-nesneler sayısınca çarpabilirsin. Fakat bence hangisinin ardına düşsek ilânihaye varacağız: İnsanlar varlıkta asıl 'hamd'ı paylaşamıyorlar. Evet. 'Hamd'ı. Hamd nedir peki? Onu da şöyle tarif etmeyi deneyeyim: Eşyanın yaratıldığı kemal üzere işlemesinden birçok övülecek güzellik, meziyet, hüner, muvaffakiyet, sanat, uyum, düzen, kıymet vs. ortaya çıkıyor. Aynalığını ettiği Zât-ı Zülkemal'in kemali, güneş karşısında kabarcık misali, üzerinde pırıldıyor. Adam olan âdem bunları farketmeden yapamıyor. Herşey Ustasının medhine durmuş. Varlığını yudumlarken Esmaü'l-Hüsna'ya da şahit kılınmış. Dili durmuyor. Lisan-ı halleri kâllerinden ziyade söyleşiyor. Öyle ki: Her mükemmel makine mühendisine bülbüldür.
Daha da mı aşağı inelim. Peki. Bir de şu misale kulak ver o zaman: Bir Ferrari meraklısı aslında neyi satın almış oluyor? Sürüş keyfini mi sadece? Hayır. O aynı zamanda arabasına edilen iltifatın/övgünün de bir parçasını aldığını düşünüyor. Asıl sahiplikle arasındaki mesafeyi aştığını vehmediyor. 'Bunun mümkün olmadığını' söyleseniz de umursamıyor. Bir tür muğalata ile nefsini kandırıyor. 'Onunla olan'ı 'onun yarattığı' sanrılıyor. Eh, evet, nihayetinde sürerken o da beğenilecek. Belki alkışlanacak. Hem de övülecek. Yani bütün bunlardan ona da bir hisse düşecek(!). "Onun Ferrarisi var!" denilecek en azından. "Ferrarisi olan adam!" Çünkü kendisi gibi başkaları da 'satın almak' ile 'üretmek' arasındaki farkı karıştırıyorlar. Sanki o üretmiş gibi hazır alıcısını da övmeye başlıyorlar. Aldanıyorlar.
Hani bir Hoca Nasreddin fıkrası vardır. Önünden en şık haliyle geçen beyzade umduğu ilgiyi göremeyince sorar: "Hoca neden birşey söylemiyorsun?" Hoca cevap verir: "Ne söyleyeyim beyzadem?" Beyzade göğsünü şişirip anlatır: "Şu görkemli atıma baksana. Ne diyorsun onun için? İltifatın yok mudur?" Hoca der: "Yanlışlık olmasın? Bir küheylana iltifat seyisine gider. Siz at bakıcısına benzemiyorsunuz." Beyzade şaşırır. Lakin uyanmaz. Bu defa üstündekilere dikkatini çeker: "Hele şu kaftanımın kumaşına bir bak. Hele şu şalvarımın süslerine bir dikkat et. Hele şu papuçlarımın nakışını incele. Bunlara da mı iltifat etmeyeceksin?" Hocamız dersini sürdürür: "Bunların övgüsü de dikenlerine gider beyzadem. Siz terziye de benzemiyorsunuz." Hülasa: Beyzade nesinden bahsetse Hoca Nasreddin ustasını işaret eder. Son çare boyuna-posuna vurgu yapan beyzadeye de cevap hazırdır: "Beyzadem, bunları yaratan da siz değilsiniz ki, onların hamdı da Allah'ın hakkıdır."
Hocanın bu tedrisi aslında Kur'an'da geçen 'tahdis-i nimet' sırrının izahıdır arkadaşım. Aynı zamanda 'Elhamdülillah'ın da tam manasıdır. Fakat hamda geçmeden önce Bediüzzaman'ın da Mesnevî-i Nuriye'de tahdis-i nimet sırrını anlatışını hatırlayalım:
"Cenâb-ı Hakkın verdiği nimetleri söyleyip ilân ve tahdis-i nimet etmek, bazan gurura ve kibre incirar eder. Tevazu kastıyla da o nimetleri ketmetmek iyi değildir. Binaenaleyh ifrat ve tefritten kurtulmak için istikamet mizanına müracaat edilmeli. Şöyle ki: Herbir nimetin iki veçhi vardır. Bir veçhi insana aittir ki, insanı tezyin eder, medar-ı lezzeti olur. Halk içinde temayüze sebep olur. Mucib-i fahr olur, sarhoş olur. Mâlik-i Hakikîyi unutur. En nihayet kibir ve gurur kuyusuna düşürtür. İkinci veçhi ise in'am edene bakar ki, keremini izhar, derece-i rahmetini ilân, in'âmını ifşa, esmâsına şehadet eder. Binaenaleyh tevazu ancak birinci vecihte tevazu olabilir. Ve illâ küfranı tazammun etmiş olur. Tahdis-i nimet dahi ikinci vecihle mânevî bir şükür olmakla memduh olur. Yoksa kibir ve gururu tazammun ettiğinden mezmumdur. Tevazu ile tahdis-i nimet şöylece bir içtimâları var: Bir adam hediye olarak bir palto birisine veriyor. Paltoyu giyen adama başka bir adam 'Ne kadar güzel oldun' dediğine karşı 'Güzellik paltonundur' dediği zaman tevazu ile tahdis-i nimeti cem etmiş olur."
Yazı uzuyor ama bir de Barla Lahikası'na gidelim istiyorum senle: "Bazan tevazu küfrân-ı nimeti istilzam ediyor; belki küfrân-ı nimet olur. Bazan da tahdis-i nimet iftihar olur. İkisi de zarardır. Bunun çare-i yegânesi—ki ne küfrân-ı nimet çıksın ne de iftihar olsun—meziyet ve kemâlâtları ikrar edip, fakat temellük etmeyerek, Mün'im-i Hakikînin eser-i in'âmı olarak göstermektir. Meselâ: Nasıl ki murassâ ve müzeyyen bir elbise-i fâhireyi biri sana giydirse ve onunla çok güzelleşsen, halk sana dese 'Maşaallah, çok güzelsin, çok güzelleştin.' Eğer sen tevazukârâne desen 'Hâşâ, ben neyim? Hiç! Bu nedir, nerede güzellik?' O vakit küfrân-ı nimet olur ve hulleyi sana giydiren mahir san'atkâra karşı hürmetsizlik olur. Eğer müftehirâne desen, 'Evet, ben çok güzelim. Benim gibi güzel nerede var? Benim gibi birini gösteriniz." O vakit mağrurâne bir fahirdir. İşte, fahirden, küfrandan kurtulmak için demeli ki: 'Evet. Ben güzelleştim. Fakat güzellik libasındır ve dolayısıyla libası bana giydirenindir; benim değildir.'"
İşte, arkadaşım, mü'minlerin kardeşliği de böyle bir varlık algısına dayanıyor bence. Onlar birbirleriyle kardeş olabiliyorlar. Çünkü 'medih kavgası' yaşayacak bir hak iddiaları yok. 'Elhamdülillah' ile iman ediyorlar ki: "Bütün mevcudatta sebeb-i medih ve senâ olan kemâlât Onundur. Öyle ise hamd dahi Ona aittir. Ezelden ebede kadar her kimden her kime karşı gelen ve gelecek medh ü senâ Ona aittir. Çünkü sebeb-i medih olan nimet ve ihsan ve kemâl ve cemâl ve medar-ı hamd olan herşey Onundur. Ona aittir. Evet, âyât-ı Kur'âniyenin işârâtıyla, bütün mevcudattan daimî bir surette dergâh-ı İlâhiyeye giden bir ubûdiyettir, bir tesbihtir, bir secdedir, bir duadır ve bir hamd ü senâdır ki, daimî o dergâha gidiyor."
Bu anlamda bir 'Senin-benim' davaları kalmadığı için belki ayet-i kerime de buyuruyor: "Mü'minler ancak kardeştir." Mü'min olmayanların kardeş olamamalarına şaşırılmaz. Çünkü tevhid dışındaki bütün itikadlarda 'hisse iddiaları' vardır. Hissedar kavgasına müsait tevehhüm alanları bulunmaktadır. Ancak bir mü'min tevhid ile herşeyin yaratılışını Allah'a verdikten sonra alınan mahsûlden nasıl kavga fikri çıkarabilir? Sahadaki duruma bakmayın lütfen. Hayatiyyat kitabiyyata uymaz her zaman. Başta söylediğim gibi: Ben İslam'ın tutarlılığını anlatmaya çalışıyorum. Yani kitabiyyata bakıyorum. Evet, İslam bizi 'medihleri sahiplenmeme' noktasında öyle bir düzleme çıkarıyor ki, bunun sonucu ister-istemez kardeşlik oluyor. Kardeşlik olmuyorsa demek ki birileri beyzade gibi 'sahiplik' ile 'yaratıcılığı' karıştırıyor. Daha doğrusu 'emanetçilik' ile 'Malik-i Hakiki' olmayı birbirinden ayıramıyor.
Ferrariyi satın alan asıl sahibi midir? Yoksa emanetçisi midir? Her ne kadar kağıt üzerinde sahibi gibi algılansa da aslında emanetçiliktir. Üretici firmanın kullanım haklarını kısmen devretmesidir. Zira bir sorun oluştuğunda yine müdahaleyi üretici firma yapar. Onarımını-bakımını o üslenir. Parçasını o üretir. O değiştirir. Satın alansa sadece kullanım hakkı elde etmiştir. Hatta bazen yapacağı tasarruflara üretici firma izin vermez de elinden alır. (LPG taktırmak isteyen kişinin başına gelen gibi.) Evet. Daha derine inersek:
Asıl sahiplik ancak yaratıcılıktır. Çünkü malik sahipliğinde acze düşmezse malikiyeti hakiki olur. Ki ancak herşeyi 'hiçkimseye muhtaç olmayacak şekilde' kendisi yapıyorsa mülkünde yoksunluğa düşmez. (Samediyet sırrının anlattığı budur. Samediyet Malik-i Hakikiliğin olmazsa olmazıdır.) Ferrari bile Allah'ın yarattığı âlem olmadan arabayı üretemez. Metalini, plastiğini, kimyasını yoktan çıkaramaz. Dolayısıyla hakiki sahiplik iddiasında asla bulunamaz. Onda hal böyleyken sanki kullanıcısı mı bunu başarabilecektir? Hülasa: Arkadaşım, mü'minler ancak kardeştir, çünkü ancak mü'minlerin 'elhamdülillah' düzeyinde böyle bir kardeşlik yaşanabilir. Medhi herkes asıl sahibi olan Allah'a bıraktığında, ki bu varlığın da fıtratına uygun olandır, Allah da o bırakanları kardeşlik sahibi yapar. İşte dinimiz böyle tutarlı bir dindir arkadaşım. Şu yazıda buna dokunmaya çalıştım. Yaklaştım-yaklaşamadım. Sürçmek bizden tevfik ise Hüda'dandır. Muvaffakiyeti Ondan dileriz.
