Hayal her an yenilenen bir vücuttur. Bir hayale sahip olduğunuzda yaşadığınız her ana uyumlu bir vücudu taşırsınız tasavvurunuzda. Hayal ettiğiniz şeyin sûreti, sizin değişken değer yargılarınıza göre öyle hızlı değişir ki, bazen hayal ettiğiniz değişir de, siz o hayali sabit sanırsınız. Bazen de gelişir. Yeni detaylar eklenir. Beğenmeyenler çıkarılır. Bu çıkarmalar iradeyle olduğu gibi iradesiz de gerçekleşir. En nihayet: Hayal varolmamaktan güç alan bir hayrete sahiptir. Bir kere varolduktan sonra 'arzu edilen' değil 'okunan' olmaya başlar. Okunanın muhteşemliği kendisi kadardır. Oysa arzu edilenin muhteşemliği gitmek istediğiniz yere kadar...
Hakikati ararken de bu tuzağa düşmekten korkmak lazım. İnsan birşeyi 'okuyorsa' onda 'hakikati arıyor' demektir. Hakikat 'arzu edilen' olmaya başladığında 'okunmayan ama dayatılan' bir hale de gelir. Nefis bu nedenle emmardır. Yani despottur. Çünkü nesneyle 'arayış' düzeyinde değil 'arzu' düzeyinde muhatap olur. İdeolojilerin hakikat anlayışı da böyledir. Onlar arzuladıkları şeye erişmek için hayallerini toplumlara dayatırlar. Fakat dinler hakikati arzulamak yerine okurlar. Anlattıkları hakikat fıtrat/kainat okumalarına dayandığı için sahaya bir dayatmaları yoktur. Sahayı 'arzuladıkları'ndan 'aslına' çağırmaları vardır. Aradığın hakikatse nesne okuyacaklarının öznesidir. Aradığın arzuladığınsa özne anlayacaklarının nesnesidir. Mürşidim bir yerde bu sadedde der: "Acaba fikir dediğiniz şey—el'iyazü billâh—arzu olmasın? Bazan zâlimâne intikam-ı şahsî, arzuya fikir sûretini giydirir. Yahu, pis bir çamura düşmüşsünüz, misk ü anber diye yüzünüze gözünüze bulaştırmaya ne mânâ var?"
Biraz daha açmaya çalışalım: Eğer arzuladığını arıyorsan okuyacakların ancak sana duymak istediklerini söyler veya ancak bunu söylediği kadar duyulur. Ama hakikati arıyorsan nesne sana okuyabileceğin herşeyi söyler ve söylediği herşey duyulur. Canını yakan sözleri dahi işitmeye başlarsın. Seni rencide eden serzenişlerini bile işitirsin. Ben, tam da bu noktada, İslam'ın itiraf, istiğfar ve tevbeye verdiği önemi kıymetli buluyorum. Tevbeye açık olan itirafa ve istiğfara da açıktır. Dolayısıyla canını yakabilecek sözlere de açıktır. Biz istiğfar ve tevbe şuurunu kazandığımızda, yani bunun her gün bir ödev gibi yapılması gereken birşey olduğuna inandığımızda, canımızı yakacak sözlerin varlığının hak olduğuna da iman ederiz. Arzunun tahrifi ilk bıçak yarasını buradan alır. Kandırılmak ve kanmak zorlaşır.
Bu satırlara katlanan, iyi dinle, 'arayış' ve 'arzu' arasındaki bir nüansa da vardık belki şimdi. Hadi onu kuşatmaya çalışarak bitirelim söyleyeceklerimizi: 'Arayış' nesnede okuduğundur. 'Arzu' nesneye dayattığındır. 'Arayış' nesnede aradığındır. 'Arzu' kendinde aradığındır. 'Arayış' tatmin edici cevap aramaktır. 'Arzu' cevap verici bir tatmin aramaktır. Daha da çoğaltabiliriz bu çerçevenin sınırlarını. Ancak en nihayet yine oraya varacağız: Âlim misin, yoksa talebe misin? Rab mısın, yoksa kul musun? Asıl mısın, yoksa arızî misin? Ayna mısın, yoksa güneş misin? Kendini ne olarak tarif ettiğin dünyayı nasıl bildiğinle çok ilgili arkadaşım. Doğru tanımlara emanet ol. Âmin.
