Kandırmayanı olmayan kanmaz

"(Diyanete itaat etmeyen felsefe) riyâkâr bir hüsnü istihsan ettiği için riyâkârları alkışlamış, sanem-misalleri kendi âbidlerine âbide yapmıştır. Yani; o sanem-misâller, perestişkârlarının hevesatlarına hoş görünmek ve teveccühlerini kazanmak için, riyakârane gösteriş ile ibadet gibi bir vaziyet gösteriyorlar."

'Bismillah' demenin bir 'tebliğ' bir de 'teslim' yönü var sanki arkadaşım. Evet. Verirken 'Bismillah' diyen özbir kalbine 'asıl mülk sahibinin Allah olduğunu' hatırlatır. Elhamdülillah. Alırken 'Bismillah' diyen de az farklısıyla aynısını yapar. Yani anımsar: Asıl bağışlayan muhatabı değil Allah'tır. Esbap yalnızca perdedir. Buradaki görünümler mecazîdir. Fakat her ikisi de 'Bismillah'larını birbirlerine (veya çevrelerine) işittirdiklerinde mübelliğ makamına geçerler. Çünkü işitenlere de alışverişin Malik-i Hakiki'si ihtar edilmiştir. İç-dış dengesi böylece kurulur.

Ne güzeldir. 'Alan' Bismillah dediğinde 'veren' içine söylediğini dışından tekrar işitir. Zikr-i hafîsi zikr-i cehrîyle destek bulur. Enfüsüne nasihati âfâkta şahitlenir. Kuvvetlenir. Delillenir. Veren 'Bismillah' dediğinde de alanın gönlüne aynı tebliğ dokunur. Hayy'dan gelen Hû'ya gitmiştir. Nedenlerin-sonuçların yaratışta tesiri yoktur. Böylece vesileler vesileliklerini ilan ederler. Demek 'Bismillah' müslümanca varlık algımızın bir tür alemidir. Sembolüdür. İşaretidir. Onu her deyişinde çarkların üstünde bir okumayı, şuursuzca da olsa, kasteder.

Mürşidim bir yerde bu sadedde diyor ki: 

"Hem veren 'Bismillah' demeli, hem alan 'Bismillah' demeli. Eğer o 'Bismillah' demiyor, fakat sen de almaya muhtaçsan, sen 'Bismillah' de, onun başı üstünde rahmet-i İlâhiyenin elini gör, şükürle öp, ondan al. Yani, nimetten in'âma bak, in'amdan Mün'im-i Hakikîyi düşün. Bu düşünmek bir şükürdür. Sonra o zâhirî vasıtaya istersen dua et. Çünkü o nimet onun eliyle size gönderildi." 

İşte, arkadaşım, alanın 'Bismillah' deyişindeki yeterlilik, sanki biraz da 'tebliğ' makamına bakar. Allahu'l-a'lem. Veren 'Bismillah' şuurunu taşımıyor olsa da, alanın 'Bismillah' deyişi, vesilenin aşkınlık sanrısını berhava eder. Şahit arayışını boşa düşürür. İçindeki dalaleti köreltir. Tevehhümünü dağıtır. Firavun'un, "Rabbiniz değil miyim?" diye sormakla kavminden aldığı tasdik, sihirbazlarının imanına karşı sergilediği kızgınlık, bu meyanda söylenenleri haklı çıkarır. Kur'an yaşanan diyaloğu elbette pekçok hikmetle nakletmiştir. Onlardan belki birisi: Her sahtekâr kandırmacasına şahit ister. Kandırmayanı olmayan yeterince kanamaz. Öyledir. Perestlerin putlarına tutunduklarından fazla putlar perestlerine tutunur.

Kandırmadığımızda kanabilecekleri de kurtarıyoruz demek ki arkadaşım. Ne mutlu. Hatta derim ki: Mü'minin mü'mine aynalığı buradan da tefekkür edilebilir. Aleyhissalatuvesselam Efendimiz, onu 'dilinden-elinden emin olunan' diye tarif ederken, aynalığının mahiyetini de nazara veriyor sayılamaz mı? Şunu yalnız 'zararsızlık' olarak da düşünmemek lazım. Eksik kalıyor çünkü. Yeri geldiğinde 'faydasızlığımız' da faydadır. Şeytana yardım etmeyen meleğin yanındadır. 

Yine zulmünden alıkoymamızın zalime yardım olduğunu Ondan öğreniyoruz. (Öğrendiklerimiz sayısınca salat u selam olsun.) Dikkat ettin mi? Hepsinin özünde dürüstlüğümüze yapılmış bir gönderme var sanki. Evet. Eğer kavmi Firavun'u iddiasında tasdik etmeseydi bu derece şaşırır mıydı? Herkes alırken 'Bismillah' deseydi verenler mağrur olabilirler miydi? Dürüstlüğümüze de bir başlangıç arıyorsan itikadımızı düşün isterim. Allah'ın yarattığı herşeyi yine Allah'a vermek doğruluğun bidayetidir bence. Burayı şaşırdıktan sonra aşağıda o ahlak kolay kolay toparlanmaz. İlk düğmesi yanlış iliklenmişi yukarıda toparlayamazsın çünkü. 

Tevbe nasıl iyileştirir? (2)

Patti Smith M Treni'nde diyor ki: "Hiçbirşey hakkında yazmak o kadar da kolay değildir." Katılıyorum bu söylediğine. 'Öylesine' yazmak bir hedefe dönük olarak yazmaktan daha zor. Bir hedefin olduğunda yolu birliyorsun. Nereden gideceğini veya varacağını az-çok biliyorsun. Hedefin olmadığında yollar da çoğalıyor. Hangisinden gideceğini şaşırıyorsun. Daha kötüsü: Hangisinden vazgeçeceğini şaşırıyorsun. İrade etmek demek ihtimallerden vazgeçmek demek. Yine Smith'in söylediği gibi: "Bir sevgiliniz olmadığında herkes potansiyel sevgilinizdir." Birşey hayalken herşey olabilir. Ama birşey gerçek olduğunda olduğu şeyden başkası olamaz. Biraz da bu nedenle hayalleri gerçekleştirmeye korkuyor insan. Gerçek olduğunda hayal edilen olamayacak çünkü. Hayalin kayıtsızlıkla sahip olduğu birçok muhteşemliği kaybedecek. Gerçeğin sınırları içinde sınırlanacak. Eskimeye, arkada bırakılmaya ve sıradanlaşmaya başlayacak.

Hayal her an yenilenen bir vücuttur. Bir hayale sahip olduğunuzda yaşadığınız her ana uyumlu bir vücudu taşırsınız tasavvurunuzda. Hayal ettiğiniz şeyin sûreti, sizin değişken değer yargılarınıza göre öyle hızlı değişir ki, bazen hayal ettiğiniz değişir de, siz o hayali sabit sanırsınız. Bazen de gelişir. Yeni detaylar eklenir. Beğenmeyenler çıkarılır. Bu çıkarmalar iradeyle olduğu gibi iradesiz de gerçekleşir. En nihayet: Hayal varolmamaktan güç alan bir hayrete sahiptir. Bir kere varolduktan sonra 'arzu edilen' değil 'okunan' olmaya başlar. Okunanın muhteşemliği kendisi kadardır. Oysa arzu edilenin muhteşemliği gitmek istediğiniz yere kadar...

Hakikati ararken de bu tuzağa düşmekten korkmak lazım. İnsan birşeyi 'okuyorsa' onda 'hakikati arıyor' demektir. Hakikat 'arzu edilen' olmaya başladığında 'okunmayan ama dayatılan' bir hale de gelir. Nefis bu nedenle emmardır. Yani despottur. Çünkü nesneyle 'arayış' düzeyinde değil 'arzu' düzeyinde muhatap olur. İdeolojilerin hakikat anlayışı da böyledir. Onlar arzuladıkları şeye erişmek için hayallerini toplumlara dayatırlar. Fakat dinler hakikati arzulamak yerine okurlar. Anlattıkları hakikat fıtrat/kainat okumalarına dayandığı için sahaya bir dayatmaları yoktur. Sahayı 'arzuladıkları'ndan 'aslına' çağırmaları vardır. Aradığın hakikatse nesne okuyacaklarının öznesidir. Aradığın arzuladığınsa özne anlayacaklarının nesnesidir. Mürşidim bir yerde bu sadedde der: "Acaba fikir dediğiniz şey—el'iyazü billâh—arzu olmasın? Bazan zâlimâne intikam-ı şahsî, arzuya fikir sûretini giydirir. Yahu, pis bir çamura düşmüşsünüz, misk ü anber diye yüzünüze gözünüze bulaştırmaya ne mânâ var?"

Biraz daha açmaya çalışalım: Eğer arzuladığını arıyorsan okuyacakların ancak sana duymak istediklerini söyler veya ancak bunu söylediği kadar duyulur. Ama hakikati arıyorsan nesne sana okuyabileceğin herşeyi söyler ve söylediği herşey duyulur. Canını yakan sözleri dahi işitmeye başlarsın. Seni rencide eden serzenişlerini bile işitirsin. Ben, tam da bu noktada, İslam'ın itiraf, istiğfar ve tevbeye verdiği önemi kıymetli buluyorum. Tevbeye açık olan itirafa ve istiğfara da açıktır. Dolayısıyla canını yakabilecek sözlere de açıktır. Biz istiğfar ve tevbe şuurunu kazandığımızda, yani bunun her gün bir ödev gibi yapılması gereken birşey olduğuna inandığımızda, canımızı yakacak sözlerin varlığının hak olduğuna da iman ederiz. Arzunun tahrifi ilk bıçak yarasını buradan alır. Kandırılmak ve kanmak zorlaşır.

  
Bu satırlara katlanan, iyi dinle, 'arayış' ve 'arzu' arasındaki bir nüansa da vardık belki şimdi. Hadi onu kuşatmaya çalışarak bitirelim söyleyeceklerimizi: 'Arayış' nesnede okuduğundur. 'Arzu' nesneye dayattığındır. 'Arayış' nesnede aradığındır. 'Arzu' kendinde aradığındır. 'Arayış' tatmin edici cevap aramaktır. 'Arzu' cevap verici bir tatmin aramaktır. Daha da çoğaltabiliriz bu çerçevenin sınırlarını. Ancak en nihayet yine oraya varacağız: Âlim misin, yoksa talebe misin? Rab mısın, yoksa kul musun? Asıl mısın, yoksa arızî misin? Ayna mısın, yoksa güneş misin? Kendini ne olarak tarif ettiğin dünyayı nasıl bildiğinle çok ilgili arkadaşım. Doğru tanımlara emanet ol. Âmin.