Neyse. Uzatmayayım. Mesela: Suallerinden birisi Zülkarneyn aleyhisselamın kıssasıyla ilgiliydi. Hani Kehf sûresinin 86. ayetinde kısacık bir mealiyle buyruluyor: "Nihayet batıya vardığında güneşi balçıklı bir suda batarken gördü." İşte sualcimiz de bu ayet hakkında diyor: "Güneşin balçıklı bir suda batması nasıl mümkün olabilir? Bugün astronomi ilmine sahip olan herkes bilir ki böyle birşey vâki değildir. Güneş uzaydadır. Gün de dünyanın kendi etrafında dönüşüyle oluşmaktadır. Yoksa güneşin çamura girmesiyle değil." Oy, oy, oy... Vay, vay, vay... İnsan gerçekten hayret ediyor. Hatta bir de "Yoksa edebiyat dersleri mekteplerden kaldırıldı mı?" diye endişeleniyor.
Zira ayeti bu şekilde 'zâhirine hapsederek' anlamak ancak edebiyattan hissesi sıfır olmakla mümkündür. Yani; bir âdem 'mecaz' nedir, 'benzetme' nedir, 'tasvir' nedir, ne çeşitleri vardır... vs. bilmez; hiçbir şekilde gündelik hayatta kullanmaz, kullananana da rastlamaz veyahut rastlasa da anlamaz; ancak o zaman Furkan-ı Hakîm'e böyle bir suçlama yapar. Fakat, demek ki, biz bu arkadaşların dünyasından epey kopmuşuz. Paralel evrene geçmişiz. Veya o arkadaşlar normal dünyadan epey kopmuşlar. Google'da şöyle birkaç tıklamalık bir arama yapıp ayetin herhangi bir tefsirini dahi okumuyorlar. Evet. TDV İslam Ansiklopedisi'nin uzunca 'Zülkarneyn' maddesine bile bakmıyorlar mesela. Çünkü orada katılacağınız-katılmayacağınız birçok yorum/tefsir altalta sıralanmış veriliyor.
Oraya da geleceğiz. Lakin önce mürşidimizin metinlerine bir bakalım. Bediüzzaman Hazretleri, Lem'alar'da, bu ayet hakkında gelen suali şöyle bir cümleyle karşılıyor: "Âyât-ı Kur'âniye, üslûb-u Arabiye üzerine ve zâhir nazara göre umumun anlayacağı bir tarzda ifade ettiği için, çok defa teşbih ve temsil suretinde beyan ediyor." Yani, yukarıda da işaret ettiğimiz gibi, böyle suallere sahip olmanın temelinde yatan şey 'edebiyatın inceliklerinden bihaber olmak'tır. Kur'an'ın anlaşılmasının da bir usûlü vardır. Belagatının farklı boyutları vardır. İhtisas isteyen yanları vardır. Maalesef, şimdi eline meal alan herkes müfessir kesildiği için, ortalık karışmıştır. Hakikate dönersek cevap şudur:
"(...) güneşin, hararetli ve çamurlu bir çeşme gibi görünen Bahr-i Muhit-i Garbînin sahilinde veya volkanlı, alevli, dumanlı dağın gözünde gurup ettiğini Zülkarneyn görmüş. Yani, zâhir nazarda, Bahr-i Muhit-i Garbînin sevâhilinde, yazın şiddet-i hararetiyle etrafındaki bataklık hararetlenmiş, ebahhur ettiği bir zamanda, o buhar arkasında büyük bir çeşme havzası suretinde uzaktan Zülkarneyn'e görünen Bahr-i Muhitin bir kısmında, güneşin zâhirî gurubunu görmüş. Veya volkanlı, taş ve toprak ve maden sularını karıştırarak fışkıran bir dağın başında, yeni açılmış ateşli gözünde, semâvâtın gözü olan güneşin gizlendiğini görmüş. Evet, Kur'ân-ı Hakîmin mucizâne belâgat-i ifadesi bu cümle ile çok mesâili ders veriyor. Evvelâ, Zülkarneyn'in mağrip tarafına seyahati, şiddet-i hararet zamanında ve bataklık tarafına ve güneşin gurup âvânına ve volkanlı bir dağın fışkırması vaktine tesadüf ettiğini beyan etmekle, Afrika'nın tamam-ı istilâsı gibi çok ibretli meselelere işaret eder."
Peki Zülkarneyn aleyhisselam kimdir? TDV İslam Ansiklopedisi'nin maddesine baktığınızda kesinlik ifade etmeyen birçok tefsirin yapıldığını görürsünüz: İran'da hüküm süren hükümdarlardan bazıları olabileceğine dair tahminler vardır. Yemen hükümdarlarından birisi olabileceğine dair tahminler vardır. (Bediüzzaman da etimolojik bir çıkarımla böyle olabileceğini söyler. Mezkûr maddeden anladığımız kadarıyla bu konuda yalnız da değildir. Birunî gibi isimler de böyle düşünmektedir. Fakat daha başkaları da 'olamayacağını' söylemişlerdir.) Hatta Yunan hükümdarlarından birisi olduğunu söyleyenler olmuştur. (İskender'in Zülkarneyn aleyhisselam olabileceği tahmin edilmiştir. Bediüzzaman da, tıpkı Fahrüddin-i Râzî Hazretleri gibi, bu ihtimale katılmaz. Evet, o, Zülkarneyn aleyhisselamın İskender'den evvel yaşadığını söyler.) Hülasa: Tahminler çoktur. Hakikatini ancak Allah bilir. Bize nasslarımızın söylediği ise, doğuya ve batıya seferler düzenleyen, hikmet sahibi bir hükümdar olduğu bilgisidir.
Şimdi yazının asıl konusuna gelelim. Bugünlerde Santorini yanardağında yeni yeni kıpırdanmalar oluyor malum. Adalar denizi sıksık depremlerle sarsılıyor. Ne diyelim? Günahımız çok. Yunanlıların günahı bizden de çok. Başımıza ne gelse hakedecek kötülük mevcuttur. Hüda taksiratımızı affetsin. Bizi azabıyla değil rahmetiyle terbiye etsin. Âmin. Fakat burada şöyle ilginç birşey var: Bediüzzaman Hazretleri, Zülkarneyn aleyhisselamın batıya yaptığı seferin 'volkanlı bir dağın fışkırması vaktine tesadüf ettiğini' beyan ediyor. Evet. En azından ayetin tefsirlerinden-tevillerinden birisinin bu olabileceğini söylüyor. "Veya volkanlı, taş ve toprak ve maden sularını karıştırarak fışkıran bir dağın başında, yeni açılmış ateşli gözünde, semâvâtın gözü olan güneşin gizlendiğini görmüş..." Eğer TDV İslam Ansiklopedisi'nin mezkûr maddesine geri dönersek orada şöyle bir bilginin verildiğini de görüyoruz:
"Ebü’l-Kelâm Âzâd’a göre Zülkarneyn’in Büyük Koreş olduğunu gösteren bir diğer delil, Daniel’in rü’yetindeki iki uzun boynuzlu koç imgesinin Med ve Pers krallıklarını birleştiren kişi olarak yorumlanması ve tarihte bu iki krallığı birleştiren kişinin de Koreş olmasıdır. Ayrıca arkeolojik kazılarda İstahr şehrinde bulunan ve Koreş’e ait olduğu kabul edilen heykelin baş kısmında iki boynuz kabartması yer almaktadır. Öte yandan Koreş’in doğuya ve batıya seferler düzenlediği, batı seferinde Lidyalılar’ı mağlûp ederek Ege denizine kadar ilerlediği, doğu seferinde ülkesinin sınırlarını güneydoğu ve Orta Asya’ya kadar genişlettiği, kuzeyde ise İskitler/Sakalar üzerine seferler tertip ettiği bilinmektedir (Ebü’l-Kelâm Âzâd, S̱eḳāfetü’l-Hind, I/1 [1950], s. 60-62, 71; I/3, s. 26-27, 32). Bütün bunların yanında Kafkasya bölgesinde Viladikafkas’ı Tiflis’e bağlayan yol üzerindeki Daryal Geçidi eski Ermeni kitâbelerinde Koreş Geçidi adıyla anılmaktaydı (Şîrâzî, VII, 589)."
Baştan beri beyan ettiğimiz gibi: Bütün bu okumalar "Allahu a'lem!" kaydıyla kayıtlıdır. "En doğrusunu ancak Allah bilir!" bağıyla da bağlanmıştır. Tartışmasız. Fakat, bidayetteki sual sahibi arkadaş gibi başkalarının da sualleri varsa, şöyle diyebiliriz: Wikipedia'da dahi 'Minos Patlaması' diye arattığınızda, yaklaşık 3600 yıl önce gerçekleştiği tahmin edilen, bir büyük volkanik faaliyetten bahsedildiğini görebiliyorsunuz. Yeri? Yeri, işte, tam da şimdi kıpırdanmakta olan Santorini adası civarı. Bu öyle büyük bir patlama olmuş ki, kayıtlara göre, sesi Mısır'da dahi işitilmiş. Teferruatına dair bilgiler çok. Şu sıralar bültenlerde de çokça paylaşılıyor. Bir özet bırakıp geçelim:
"Minos patlaması aynı zamanda Thera Santorini (M.Ö. 1600) patlaması olarak da bilinmektedir. Tarihte bilinen en geniş patlamalardan biridir. Patlama Thera Adası ve Minion yerleşiminde meydana gelmiştir. Girit kıyısındaki ada ve tarım alanlarını da kapsamaktadır. Patlama konusunda kesin bilgiler yoktur ama Yunan mitolojisinde geçtiği söylenmektedir. Mısır'daki gürültünün de bundan kaynaklandığı düşünülmektedir. Patlamanın eski kayıtları net olmamasına rağmen Mısır'daki Tempest Stele'sinde tarif edilen büyük fırtınanın bu olabileceği düşünülüyor. Çin Bambu yıllıklarında da volkanik kış ve belirtilen soğuk dalga ile bulgular çakışmaktadır."
Şimdi, yine "Allahu a'lem!" demeyi ihmal etmeden konuşursak, eğer Zülkarneyn aleyhisselamın seferi Adalar denizine doğru olmuşsa, yani Ege sahillerine kadar erişmişse ve bu sefer tam da 3600 yıl öncesi civarında gerçekleşmişse, evet, güneşin batışını Santorini'deki bu kıyamete doğru izlemiş olabilir. Yani Bediüzzaman Hazretlerinin bu okuması gerçekleşmiş sayılabilir. En doğrusunu Allah bilir. Yani, ateist arkadaşım, güneş sahiden çamurun içine batmıyor. Bunu müslümanlar da biliyor. Hem de epeydir biliyor. Fakat Zülkarneyn aleyhisselamın gözüne öyle bir manzara görünmüş olabilir. Kur'an da onun bu celalli hâdiseye bakarak yaşadığı hayreti bize pekçok hikmetlerle aktarıyor denilebilir. Ne diyelim? Cenab-ı Hak tekrarını yaşatmasın. Âmin. Allahümme âmin.
