Hamların şifası sorumluluktur

Bunu bana ilk düşündüren İmam-ı Rabbanî rahmetullahi aleyh idi arkadaşım. Mektubat'ını okurken 'Allahu Ekber'e verdiği manayı görünce derkettim: Yalnız 'Subhanallah'ta değil 'Elhamdülillah'ta ve 'Allahu Ekber'de de birer tenzih manası var. Yahut da şöyle söylemeli: Şu türden elfaz-ı mübarekenin herbirinde 'tenzihe bakar bir yüz' bulunuyor. Yani nasıl ki 'Subhanallah' Hakkı cümle kusurlardan beri gördüğümüzün ilanı oluyor; aynen öyle de; 'Elhamdülillah' da Onu bir şekilde takdis ediyor; 'Allahu Ekber' de birçok açıyla münezzehiyetine vurgu içeriyor. Peki bu nasıl oluyor? İşte onu söylemezden evvel Mektubat-ı Rabbanî'nin mübarek sayfalarına bir dokunalım. 303. Mektup'ta müezzin Hâce Yusuf'a yazılmış satırları okuyalım. Orada, ezandaki kelimelerin manalarını anlatırken, diyor ki Hazret-i İmam: "Allahu Ekber: Ona layık bir ibadeti kimse yapamaz. Herhangi bir kimsenin ibadetinin Ona layık/yakışır olmasından çok büyüktür O." 

Fakat, arkadaşım, bunu ezanın ahirindeki 'Allahu Ekber'i izah sadedinde söyledi. Başındaki 'Allahu Ekber'i açıklarkense şöyle diyor: "Allah kullarının ibadetlerine muhtaç olmaktan da büyüktür. Bu mühim manayı zihinlerde yerleştirmek için şu kelime dört kere söylenir." İşte ben de, bu ikili anlamlandırmanın balı damağıma değince, namazlarımıza kadar uzandım. Rükünleri eda ederken de, biri başta diğeri sonda, iki kez 'Allahu Ekber' dediğimizi hatırladım. "Acaba şunların da bu hikmetten bir hissesi var mıdır?" diye tefekküre başladım. Kalbimde bir itminan hasıl oldu. "Olabilir!" gördüm. Gördüğümün özetiyse şudur:

Giderken söylediğimiz tekbirler ezanın ilk tekbirlerine kardeş olabilir. Ayrılırken zikrettiğimiz 'Allahu Ekber'lerse ahirdekilerin sırrına erebilir. Yani biz de secdeye/rükuya giderken tekbirimiz içinde 'Hakkın şu ibadetimize muhtaçlıktan yüce oluşunu' ilan ediyor olabiliriz. (Maşaallah.) Ayrılırken zikrimizle de 'Ona layıkınca ibadet etmekten uzak olduğumuzu' beyanlandırabiliriz. (İnşaallah.) Tevfik ise hep Allah'tandır.

Bu beyanda iki mertebeli bir tenzih vardır. Birincisi: Kul, ibadete muvaffakiyetinde de bir bahşa uğradığını, bahşetmediğini, bahşedenin yalnız Allah olduğunu hatırda tutar. Onu böylesi bir muhtaçlıktan tenzih eder. Bediüzzaman Hazretlerinin "Cenâb-ı Hak senin ibadetine, belki hiçbirşeye muhtaç değil. Fakat sen ibadete muhtaçsın. Mânen hastasın..." demekle ifade ettiği sırrı kavrar. (Kavramasa bile 'vakti ölçtüğünü bilmeyen saat gibi' hikmetini eda eder.) İkincisi: Nasib edilen taatın Cenab-ı Hakkın mahlukatı üzerindeki hakkını ödemekten, yani Onu hakkıyla övmekten, zikretmekten, senadan uzak olduğunu kabul ederek Rabb-i Rahîm'ini ikinci kez tenzih eder. Bu ikinci tenzih de aynen birincisi gibi cana şifa olur. Çünkü Cenab-ı Hak tenzih eden kul aynı ameli içinde kibrine-ucbuna karşı da şifa bulur. Ne alan el olduğunu unutur ne de aldığının kıymetini bildiği sanrısına/sıtmasına tutulur. İlk tenzih 'muvaffak olunacak'a dairdir. İkinci tenzih 'muvaffak olunmuşa' dairdir. Allah hem 'e-bilecek' olduğumuza muhtaç olmaktan hem de 'e-bildiğimiz' ibadete layık olmaktan münezzehtir. İki türlü de seviyemiz kemalinin nice nice aşağısındadır.

Mevzuun 'Elhamdülillah' kısmına gelirsem de derim ki arkadaşım: Yine mürşidimin ifadesiyle: "Ezelden ebede kadar her kimden her kime karşı gelen ve gelecek medh ü senâ Ona aittir. Çünkü sebeb-i medih olan nimet ve ihsan ve kemâl ve cemâl ve medar-ı hamd olan herşey Onundur, Ona aittir..." tefsiri saklıdır 'Elhamdülillah'ta. Bunda da Cenab-ı Hakkı 'başkasına medar-ı hamd yaratıcılıklar bırakmaktan' takdis etme vardır. Yani bizim Rabbimiz öyle bir Allah'tır ki: Başkasına hakiki bir övgü bırakmaktan da mukaddestir. Çünkü kendisinden başka hiçbir ilah yoktur. Başkası birşey yaratamaz ki övgüsü ona gitsin. Bu zımmen de olsa tevhidin ilanıdır. Tevhidin ilanında "Allah'tan başka ilah yoktur!" manası saklı olduğundan elbette bu da birtür tenzihtir. "Uluhiyetinde olduğu gibi Rububiyetinde de şeriki yoktur!" demektir.

Arkadaşım, belki döke-saça anlattım, kafanı da karıştırdım. Kusura bakma. Lakin bu yazıya da muhtaç değilsin ki. Evet. Hem namaz içinde hem namaz tesbihatında şu üç mübareğin kardeşliğini düşünsen nice nimetlere erişebilirsin. Ve diyebilirsin: Cenab-ı Hak hakkında ne öğretse aslında bize şifa oluyor. Marifetinden ne bahşetse gönlümüzü düzeltiyor. Yaralarımızı iyileştiriyor. Çünkü kul kısmı Rabbisini kusurlardan teberri ettiği her yerde kendi kusurlarını derkediyor. Onu suçlamayı bıraktığı her demde kendi sorumluluğunu üstleniyor. Bu sorumluluğu kazanmak insanın hidayetidir. Olgunluğudur. Dua edelim: Sânî-i Hakîm'imiz bizdeki sırrını tamamlasın. Kusursuzluğunu unutturmamakla kusurlarımızı anımsatsın. Âmin. 

Güya Allah'ı takdis ederken...6: 'Levlake levlak' takıntısının kökenleri

'Güya Allah'ı takdis ederken...' ifadesi, bu serinin ilk yazısında alıntıladığım, Bediüzzaman'ın, Mutezile'nin zihin kodlarına yönelik bir tesbitinden mülhem. Ama anlatmak istediklerimin özü, özeti o. Hakikaten de böylelerinin ifrata gittikleri mesele bu. Allah'ı, Kur'an'daki ve şeriattaki dengeyi bozacak kadar bir ifratla takdis ediyorlar. Bu takdis sûreten takdis, aslında sınırlama. Zira öyle bir noktaya varıyorlar ki bu 'takdis görünümlü sınırlama'da, Allah (haşa, sümme haşa) bu beyzadelerin aklı müsaade etmiyorsa, irade bile edememiş ve edemez oluyor. Öyle hassas terazileri var ki, haşa, kendisine zarar vermesine bile izin vermiyorlar Allah'ın. Nasıl tarif etsem? Eğer birşey bunların akıllarına sığışmıyorsa, onun Allah için olabilme ihtimali yok. Çünkü neden? Allah'ı takdis eden onların akılları. Bir açıdan süzgecin süzdüğü şeye efendilik tasladığı bir zemine geçiyoruz. Kendi gizli şirkini tevhidin en yüksek mertebesi gibi size sunan bir zihniyet. Şirk-i hafînin, gördüklerim açısından, en sinsi olanı. Düşünsenize, öyle bir şirkin içindesiniz ki, dilinize baksalar amacınız şirki yok etmek.

Bu 'güya takdis'in daha net bir ifadeyle 'sözde takdis'in en çok takıntılı olduğu şeylerden birisi de Allah'ın Ehadiyeti. Varlığın, Allah dışında hiçbir şeyin biricikliğini kabul etmedikleri için, varlıkla biriciklermiş gibi özel bir ilişkiyi temsil eden Ehadiyetin manasıyla bir takıntıları var. (Ebced/cifir ve Kur'an'daki işarî manalarla takıntısı da buradan besleniyor aslında. Yani Allah, vahyinde size özel birşeyler söylemiş olamaz.) Örneğin: İslamoğlu'nun, kendi esma derslerinde sıkça söylediği gibi; Mustafa İslamoğlu'ndan bile iki tane olmalı şu dünyada. Bir tane olamaz. Bir tane olursa eğer Allah'ın birliği zarar görür gibi geliyor onlara.

Niye böyle düşünüyorlar? Kur'an'da, Zariyat sûresi 49. ayette öyle buyrulduğu için. İyi de orada bahsedilen çift oluşun canlıların devamını sağlayan 'eşli düzeni' kastettiği de söylenebilir. Fakat bu şıkkı tercih etmiyorlar, ettirmiyorlar. Çünkü eşler birbirinden farklı. Bu da onların yine biricik olabilirliği ihtimalini veriyor. O yüzden ayetin manasını mutlaklaştırıyorlar. Geriye kalan bütün yorumları da kapıdışarı ediyorlar. O zaman tabii insan; "Hadi bakalım..." demek istiyor. "Gayretli hocam, madem herşey iki tane, göstersene peygamberlerin ikincilerini? Kur'an'da senin bu ikilik iddianı doğrulayan, şu ayette yaptığın mutlaklaştırmadan başka, delil var mı? Neyin ikisinden bahsediyor Kur'an? Mesela Kur'an diyor mu hiç: Hz. Nuh'tan iki tane vardı. Hz. Musa'dan iki tane vs..."

Bunları hiç sorgulamak yok. Niye sorgulayacaksınız? Hocanızın aklı hepinizi esir alıyor ya. Ona sorsanız, kendi takipçilerinden daha ehl-i tahkik kimse yok. Fakat ne hazindir, hocasının 14 asırlık İslam geleneğini ayaklar altına alışını izlerken "Yahu sakın bizde bir yanlışlık olmasın?" diye soran da yok. Orada iki tane Arapça kökten birbirine bağlantı kuruyor, üç tane klasik metinden alıntı yapıyor, işlem tamam. Modern zaman büyücülüğü etimoloji üzerinden yürüyor zaten.

'Sen olmasaydın, âlemleri yaratmazdım!' hadisine de takıntı derecesinde saldırması; bu hadisin manasının Allah'a ve Resulüne hakaret olduğunu söylemesi de bundan. O hadisi kabul ederseniz, bir varlığın Allah'la biriciklik düzeyinde ilişki kurduğunu da kabul etmek zorundasınız. Yani Ehadiyet düzleminde... Halbuki, tam da Ahmet Yıldız abinin bir keresinde twitter'da yazdığı gibi, İslamoğlu'nun Rububiyet ve Uluhiyet dairelerini birbirine karıştırdığının en zâhir delili bu. Allah'ın birşeyi 'bir manaya yönelik' yaratması ile 'bir şarta bağlı olarak' yaratması arasındaki farkı göremiyor. Allah, elbette Samediyet penceresinden bakıldığında hiçbirşeye muhtaç olmayan ve herşeyin Ona muhtaç olduğu; fakat birşeyi bir mana için yaratmak, Ona muhtaç olmak anlamına gelmez ki. Bediüzzaman da zaten bu hadisin zat-ı Muhammediye'den ziyade hakikat-i Muhammediye'ye baktığını söyler 14. Şua ve diğer yerlerde. İslamoğlu daha bu zat ile hakikat arasındaki nüansı anlamıyor.

"(...) külli hakikat-ı Muhammediye (a.s.m.) hem hayatın hayatı, hem kainatın hayatı, hem İsm-i Azamın tecelli-i azamının mazharı ve bütün ziruhların nuru ve kainatın çekirdek-i aslisi ve gaye-i hilkati ve meyve-i ekmeli olmasından, o hitap doğrudan doğruya ona bakar. Sonra hayata ve şuura ve ubudiyete onun hesabına nazar eder."

Bunu kusurlu bir örnekle de olsa anlatmak istiyorum. Bir ressam olduğunuzu düşünelim. Ve öğretmen olan dostunuz, ders verdiği okula gelip bütün okulun resmini yapmanızı istiyor. Gidip yapıyorsunuz. Ve bitirdikten sonra dostunuza diyorsunuz ki: "Sen olmasaydın, ben bu resmi yapmazdım." Bakınız, detaya dikkat çekiyorum: 'Yapamazdım' demiyorsunuz, 'yapmazdım' diyorsunuz. Çünkü yapma noktasında 'şart' bağlamında ona muhtaç değilsiniz. Kendiniz de kendi iradenizle gidip o resmi yapabilirsiniz. Ancak hakikat ve mana anlamında o dostun temsil ettiği şeyin kıymetini ifade etmek için altını çiziyorsunuz. "Sen olmasan, ben bu resmi yapmazdım."

Biz bu tarz ifadeleri o kadar çok kullanıyoruz ki. 'Sen olmasan, senin hatırın olmasa, arada sen varsın diye, sen araya girmeseydin...' hiçbirinde kastettiğimiz 'sana muhtaçtım, sen olmasan ben bunu yapamazdım' demek değil. Kastettiğimiz "Bunu yapışımın hakikati/manası senle ve senin benim dünyamda temsil ettiğin şeyle ilgili..." Bu dostluk olabilir, sevgi olabilir, sadakat olabilir, vefa olabilir, hikmet olabilir. Yani İslamoğlu'na baksanız bunların hiçbirisi yok. Sanki Allah Resulü "Sen olmasaydın, âlemleri yaratmazdım" hadis-i kudsîsini nakletmekle şöyle demek istemiş: "Ben olmasam, (haşa) Allah bütün bunları yaratamazdı." Bunu da Hz. Gazalî'den günümüze kimse anlamamış, Mustafa İslamoğlu farketmiş. Hey mübarek! İyi de sonra yaratılan, önce yaratılana nasıl şart olarak zorunluluk olabilir? İmam Gazalî'nin bu kadar da mı aklı yoktu sana göre? İşte bu tür sorular yok onların dünyalarında. Çobanı çoban eden, kavalına razı koyunlardır.