Tavuğu verirken kazı aklından bile geçirmemek veya ihlas

"Sonra, duman halinde bulunan göğe yöneldi, ona ve yeryüzüne: 'İsteyerek veya istemeyerek buyruğuma gelin' dedi. İkisi de: 'İsteyerek geldik' dediler." (Fussilet sûresi, 11)

Bir park yerindesin. Sağında solunda seninkinden başka araba yok. Belki bir tatil günü ve orası da işyerin. Arabalara ayrılmış bölümler var. Bölümler dediysem duvarlar/kilitler değil, çizgiler. Çizgiler ve belki en fazla numaralar. Elinde güç olmayan sınırlar. Senin bölümün hangisidir biliyorsun. Oraya parketmek zorunda değilsin. Arabayı parketmek zorunda bile değilsin. Öylece bırakabilirsin. Ama yapamıyorsun. İçinden bir ses 'doğru olanı yapmanı' hatırlatıyor. Dedim ya: Bir tatil günü. Yoğunluk yok.
Belki senden başka parkedecek araba bile yok. Arabanı nizamî parketmen o gün için doğru/zorunlu olmayabilir. Ama hayır. Sen yine de nizamî olanı tercih ediyorsun. İçinde bir yer sızlıyor. Dişağrısı gibi. Deli ediyor seni. Bundan dolayı ödüllendirilecek falan değilsin. Aksini yaparsan ceza görecek değilsin. Park yerinde elinde sopayla kimse beklemiyor. İçinde bir yer var, susturamadığın. O seni mecbur ediyor böyle yapmaya. Ve sen onun sıkıntısını gidermekle ödülünü pekala almış oluyorsun. Doğru olanı yapmaktan daha büyük ödül var mı? "Cenab-ı Hak, kemal-i kereminden, hizmetin mükafatını hizmet içinde derc etmiştir. Amelin ücretini nefs-i amel içine de koymuştur..." Biliyorsun.

"Olması gereken şeylerin adını iyilik yapmak koymuşlar..." Sagopa'nın bir şarkısında geçiyordu. Kafana takılmıştı. Ve daha geçen gün okuduğum Piano Piano Bacaksız tokatlamıştı vicdanının yüzünü: "Namuslu olmak insanın doğal halidir..." Halbuki ben de onu bir ihsanmış gibi algılıyordum başkalarına. Fazladan birşey. Dünyaya 'o bunu haketmeksizin' kattığım bir güzellik. Tamamiyle benden. Yukarıdan bir bağış, biraz da kibirle. Kendimi 'veren el' gibi görüyordum onları yaparken. İbadet ederken bile Allah'a bağış yapar gibiydim. "Bugün dört rekat fazladan kıldım. İki sayfa fazla Kur'an okudum. Şu kadar sadaka/zekat verdim. Şöyle şöyle yardımlar ettim. Eh, epey fark attım diğer müslümanlara. Herhalde cehenneme gitmem!" Bunların tamamı kafanda dolanırken hissettiğin şey, hiç yalan söyleme şimdi, kibirdi. İyi birisi olmak istiyordum, ama bunu ihsan eder gibi istiyordum. Halbuki gerçekten iyi birisi olsaydım bunun iyi birisi olmak olduğunu bilmeyecektim. Korkum gitmeyecekti. Akıbetimden emin olmayacaktım. Bu bana 'olmazsa olmaz' gibi gelecekti. Kendimde bir 'ilerilik' görmeyecektim onları yapmakla.

"Kim olsa aynı şeyi yapardı!" Ah, ne güzel cümleydi o. Fakat ben onu kullanırken bile 'kim olsa aynı şeyi yapmayacak ancak ben yaparım' diye düşünüyordum. Âdettendi onu söylemek. Nakşibendîce ne 'terk-i hesti' ne de 'terk-i terk'i becerebilmiştim. İkisini de hatırlıyor. İkisini de arşivliyor. İkisiyle de gizli gizli övünüyordum. İyilik oradaydı. Yapmıştım işte onu. O zaman ben iyilerdendim. Allah'ı esir almıştım (hâşâ) onunla. Nazlanmaya hakkım vardı. Benden başkası yapamamıştı çünkü onu. Ben yapmıştım.

Sonra bir İşaratü'l-İ'caz okuması ve rastladığım bir ihlas tarifi rahatsız etti toz konduramadığım egomu: "İhlas ise, yapılan ibadetin yalnız emredildiği için yapılmasıdır." Yani hiçbir şeyi düşünmememek yapmaktan başka. Ne 'ne olduğunu' ne 'ne olacağını' ve ne de 'nasıl bir kemale erdiğini' onunla. "Bana seni gerek seni..." diyebilmek cenneti düşünmeden. İyiliği sadece iyilik olduğu için, hatta iyilik olduğunu bile bilmeden, namusluluğun doğal/fıtrî halimiz olduğunu düşünerek yapmak onu. İkinci bir niyet karışmadan. Ötekinin de menfaat ihtimalini tartmadan/ikirciklenmeden hak olanı seçmek. Şer ile hayır arasında kaldığında, şerre olabilirlik kapısının açık olduğundan bile haberdar olmamak. Böyle olabilir mi bir insan?

Olurmuş meğer. Hz. Aişe annemiz anlatıyor: "Bir adam, Resulullah aleyhissalatuvesselamın huzuruna girmek için izin istemişti. Aleyhissalatuvesselam: 'Bir aşiretin kardeşi ne kötü!' buyurdu. Ama adam girince ona iyi davrandı, yumuşak sözle hitap etti. Adam gidince: 'Ey Allah'ın Resulü! Adamın sesini işitince şöyle şöyle söyledin. Sonra yüzüne karşı mültefit oldun, iyi davrandın...' dedim. Şu cevabı verdi: 'Ey Aişe! Beni ne zaman kaba buldun? Kıyamet günü, Allah Teala Hazretlerinin yanında mevkice insanların en kötüsü, kabalığından korkarak halkın kendini terkettiği kimsedir.'"[1]

Şimdi anlıyorum, mürşidimin, hakiki kemal hakkında neden şöyle söylediğini: "(...) hakikî lezzet ve muhabbet ve kemâl ve fazilet odur ki, gayrın tasavvuruna bina edilmesin, zâtında bulunsun ve bizzat bir hakikat-i mukarrere olsun." Yani kim/ne diyecek diye bakmadan iyi olmak. "Bana ne getirecek?" veya "Bana ne zararı dokunacak?" demeden iyi olmak. Tavuğu verirken kazı aklına bile getirmemek. Gelse de memnun olmamak. O meziyet zatının bir özelliği olduğu için öyle olmak. Şıklardan doğruyu seçmek değil, diğer şıklardan haberdar bile olmamak. Doğru o olduğu için ve doğrudan başkası kaçınılmaz olduğu için öyle olmak. Sanıyorum Allah Resulü efendim de Hz. Aişe anneme bunu söylemek istiyordu. Ve arkadaşım, arabayı parkeden adam da bize bunu söyledi. Sen de işittin. Ben de yazdım. Çünkü yazmak doğrusuydu.




[1] Buhari, Edeb 38, 48; Müslim, Birr 73, (2591); Muvatta, Hüsnü'l-Hulk 4, (2, 903, 904); Ebu Davud, Edeb 6, (4791, 4792, 4793); Tirmizi, Birr 59, (1997)

"Bu iş Tayyib'i asmadan bitmez!"

"Bu yüzden, 'Kavimleri bize köle iken, bizim gibi iki insana mı inanacağız?' dediler." Bakara sûresi, 47'den.

Taraf tutmadığımızın ilk delili, ben'imizi tezkiye etmemek. Hatamıza 'hata' deyip oradan başlamak. Yalom'un Bugünü Yaşama Arzusu'nda dediği gibi: "Tedavi; suçlamanın bitip sorumluluğun kabul edildiği noktada başlar." Belki tevbenin tedavi ediciliği de buradan kaynaklanıyor. Tevbe ediyorsan, tarafını tutmuyorsun demektir. Gezi'nin ilk günleri içimde hep bir pişmanlık olarak kalacak galiba. Gerçi ne yaptım birkaç twit yazmaktan, birkaç kelam etmekten başka? Ama olsun, yine de hatırlayınca hayıflanıyor insan. Saflığına, hamlığına kızıyor. Fakat hüsnüzan etmek günah mı?

Bazı zamanlar olmalı. Aptallıkla arasında ince bir sınır var, gözetmeli. Güven, körebe oynamak demek değildir. Kiminle hareket ettiğine bakmalı. Sağında solunda kimin olduğuna, karşısında kimin kaldığına dikkat etmeli. Bazen haklılık böyle sınanır.

Ben ilk üç günü Gezi'yi böyle okuyamadım. Bir 'sivil itaatsizlik' eylemi olduğunu düşündüm. Kararında kalacağını tahmin ettim. "Oh, ne güzel, halkımız hakkını savunmayı öğreniyor!" diye sevindim. Meşru hükümete karşı bir kalkışma olduğu aklımın ucundan bile geçmedi. Lokal ve çabuk biticek birşeydi zannıma göre. Uyanmamı sağlayan ise, ikinci gününün akşamında, bir gezizekalının metrobüste havalı havalı söylendiği şu cümle oldu:

"Bu iş Tayyib'i asmadan bitmez."

Jeton düştü. Anladım kime, kimi teslim ettiğimi. Kimin hakkında hüsnüzan edip, kime güvensizlik beslediğimi. Ve birden "Artık mazide kaldı" diye düşündüğüm korkularım tastamam uyanıverdi. Nasıl bir uyanış? Tüm kökenleriyle! Bu ülkede 'beyaz' olmayanlara yıllar yılı yaşatılanlar geldi aklıma. Sonraki günler korkumu destekledi. Meğer hüsnüzan ettiklerimde hiçbir şey değişmemişti. Onlar yine enseköküme binmek için hazırdılar. Fakat ben gafildim: "Artık yapmazlar!" diyordum kendime. Yaparlardı, yapıyorlardı, eğer Erdoğan biraz gerilese yapacaklardı.

Süreç boyunca karşı taraftan neredeyse bütün arkadaşlarımı yitirdim. Neden? Üç günden sonra hak vermediğim için. O kadar amansızlardı ki, kendileri dizboyu hakaret ederken benim irademe; ben onların yıkımına kızınca büyük bir cürm üzre yakalamış gibi saldırıyorlardı. Karşı tarafta görüyorlarsa sizi etmedikleri itham kalmıyordu; ama siz onlara ederseniz düşman oluveriyordunuz. Üstelik seviyeniz, onların seviyesizliği yanında devede kulak bile değildi. Tahripçilerdi. Ve her tahripçi harekette olduğu gibi artık durdurulamıyorlardı. Birikmiş kini farkettim. Biz hâlâ en az 28 Şubat'taki kadar iki parçaydık. Hüsnüzan yerini itimatsızlığa bıraktı. Ölene kadar böyle kalacağımı tahmin ederim.

Severek okuduğum pekçok insan, düşünür, aydın kafayı yedi adeta. Ya ben deliriyordum ya onlar! Yazdıklarını, o yazıların arkasındaki kafayı tanıyamaz oldum. Birden şeytan olmuştuk onların gözünde. (Benzerisi Gülen Örgütü-AK Parti geriliminde tekrar yaşandı.) Erdoğan ve onun yanında duranlar, ona oy verenler; hepimiz şeytanlaşmıştık. Aşağılıktık. Haddimiz bildirilmeliydi. Sonra baktım ki; pekçokları da benim gibi düşünüyor. Onlar da enteresan bir Türkiye'ye uyandıklarını farketmişler, şaşırmışlar. "Bunlar bildiğimiz gibi değilmiş" diyorlar. "Hüsnüzan ettiğimiz kadar değişmemiş hiçbir şey." Şimdi, hepimizin, 've tevasav bilhakkı ve tevasav bissabr' mealinde tekrar ettiği cümle şu bir senedir: "Dik dur, eğilme!"

Bu yüzden Metin Karabaşoğlu abinin şu satırları okuduğumda içimde bozulan yapbozun parçaları yerlerini buldu gibi geldi bana:

"İtiraf edilsin: Birilerinin asıl problemi, dindar insanları kendisinden aşağıda görmek. Onları savunuyor haldeyken de bu böyleydi. Üstelik kendisi dindar değilken zayıf haldeki dindarı savunuyor olmak, onlara müthiş bir 'moral üstünlük' algısı ve duygusu veriyordu. Eyvallah etmeyen, kendi meselesini halletme becerisi geliştiren bu dindarlık, bu 'üstünlük' algısını berhava ediyor ve sinir bozuyor! Sekülerlerin seksen senede yapamadıklarını on senede yapabilen dindar görüntüsü de. Oysa 'dindarlar beceremez' diye görüyordu vasilerimiz. Nilüfer Göle gibi isimlerin dahi yaşıyor oldukları savrulma, bu bakımdan, zihinsel değil, duygusal bir temele sahiptir."

Ki benzeri bir tesbiti, geniş bir perspektifle Etyen Mahçupyan, Yüzyıllık Parantez isimli eserinde 'bir tür sosyal Darwinizm' diyerek yapıyordu. Ona göre de sekülerler kendilerini bilime daha müsait gördükleri ve geri bırakanı da dindarlık olarak kabul ettikleri için, doğal olarak kendilerini 'yönetmeye müsait olan' diğerlerini de 'tâbi olmaya mecbur olan' olarak görüyorlardı:

"Çünkü eğer sırf bilimle gerçeklik yakalanabiliyorsa, hakikate ulaşılabiliyorsa, bilime sahip olanların bilime sahip olmayanlara kıyasla doğal bir üstünlüğü var demektir. Laiklikle bunu birleştirdiğinizde de bilime sahip olmayanların kim olduğu belli; dindarlar. Dolayısıyla sekülerlerin dindarları yönetmesinin meşru olduğu bir anlayışı netice veriyor bu yaklaşım."

Bütün bunları böylesi tecrübeler ışığında okuyunca Bediüzzaman'ın, şu metinlerle bizde neyi inşa etmeye çalıştığını daha farklı bir boyutta anlamaya başladım:

"Ehl-i bid'a diyorlar ki: 'Bu taassub-u dinî bizi geri bıraktı. Bu asırda yaşamak, taassubu bırakmakla olur. Avrupa taassubu bıraktıktan sonra terakki etti.'"

Elcevap: Yanlışsınız ve aldanmışsınız. (...) Acaba, bu ehl-i bid'a ve doğrusu ehl-i ilhad, bu dinsizlikte hangi menfaati buluyorlar? (...) Eğer terakkiyi düşünüyorlarsa, öyle dinsizler idare-i hükümete muzır oldukları gibi, terakkiye dahi mânidirler; terakki ve ticaretin esası olan emniyet ve âsâyişi kırıyorlar. Doğrusu, onlar meslekçe tahribatçıdırlar. Dünyada en büyük ahmak odur ki, böyle dinsiz serserilerden terakki ve saadet-i hayatiyeyi beklesin."

Biraz geç oluyor belki Üstadım ama, hayat sözlerinin altına takliden değil, tahkiken imza atmaya mecbur ediyor bizi. Bu bir sene de hep bunun dersleriyle geçti. Neticede biz de senin Kur'anî haykırışına geldik: "Allah nurunu tamamlayacaktır, zalimler istemese de..." Artık 'istemelerini' aramıyoruz.