Kervanı kaybetmenin çaresi yolu bilmektir

"O azabı çekmekte kabahat, kusur ona aittir. Çünkü, kalbindeki hadsiz istidad-ı muhabbet, hadsiz bir cemâl-ı bâkiye mâlik bir Zâta tevcih etmek için verilmiş. O insan, sûiistimal ederek o muhabbeti fâni mevcudata sarf ettiği cihetle kusur ediyor, kusurunun cezasını firâkın azabıyla çekiyor." 3. Lem'a'dan.

Diyelim ki bir basket maçını izliyorum. Şöyle bol sayılı olanlardan birisini. (Onlar hep bol sayılıdır gerçi.) Önümdeki deftere tek tek not alıyorum kimin-kaç sayı attığını. Nedense lazım bana. Aaaa. Eyvah. Cık, cık, cık. Elektrikler kesilmesin mi! Ne yaparım? "Elektrikler geldiğinde maç istatistiklerini incelerim!" cevabı geliyor aklıma. En uygun çözüm bu gibidir. Zaten maç o istatistiklere ulaşmak için izlenmektedir. Asıl gaye budur. İzlemek vesiledir. Arada bağlantı kopsa ne zarar! Neticede yine bilgiye ulaşılacaktır ya. Araç amacı boşa düşüremez. Gamlanmaya gerek yoktur. Bu düşünceyle teselli bulurum. Daha da önemlisi: Derdimin dert olmadığını, yalnız vesvesem olduğunu, yani ki evham yaptığımı, kısa görüşlü davrandığımı böyle bilirim. Süreçte bir aksama yoktur. Öyleyse izleyememekten doğan bir sıkıntı da yoktur. Yitirilen mutlak şekilde seyir değildir. Yitirilen yalnız şahitliktir. Kazanılan yeni bir dikkattir. Süreçte aksama olduğunu sanan istatistiğe değil maça bakandır. Onun lezzetine tutunandır. Evet. Hedefin varlığından haberdar olmayanlar için seyri kaybetmek yolu kaybetmektir. Halbuki gayemiz böyle bir sancıya mecbur etmez hiçbirimizi.

Diyelim ki birbirimizi takip ederek bir yere gidiyoruz. Kaç araç? Üç araç. Beş araç. On araç. Her neyse. Yol kalabalık. Vasıta çok. Şeritler vızır vızır. Şoförlüğüm kötü. (Aslında şoförlüğüm hiç yok.) İnsan da aciz. Ve trafikte arkadaşlarımı kaybettim. Eyvah. Ne yaparım? "Buluşmak için sözleştiğimiz yere giderim!" cevabı geliyor aklıma. En uygun çözüm bu gibidir. Zaten yola menzile varmak için çıkılmıştır. Asıl gaye budur. Takip vesiledir. Arada dostu kaybetsek ne zarar! Neticede yine buluşulacaktır ya. Araç amacı boşa düşüremez. O halde gamlanmaya gerek yoktur. Bu düşünceyle teselli bulurum. Daha da önemlisi: Derdimin dert olmadığını, yalnız paniklemem olduğunu, yani ki evham yaptığımı, kısa görüşlü davrandığımı böyle bilirim. Süreçte bir aksama yoktur. Öyleyse takipleşememekten doğan bir sıkıntı da yoktur. Yitirilen mutlak şekilde vuslat değildir. Yitirilen yalnız ülfettir. Kazanılan yeni bir dikkattir. Süreçte aksama olduğunu sanan yola değil arkadaşa bakandır. Onun varlığına tutunandır. Evet. Menzilin varlığından haberdar olmayanlar için arkadaşını kaybetmek yolu kaybetmektir. Halbuki yolculuk böyle bir sancıya mecbur etmez hiçbirimizi.

Mürşidim, 3. Lem'a'sında, Kasas sûresinin 88. ayetini tefsir ediyor. Kısa bir meali şöyledir: "Herşey helâk olup gidicidir—Ona bakan yüzü müstesnâ. Hüküm sadece Ona aittir; siz de Ona döndürüleceksiniz." Ayetin aslını okuduğunuzda bir ikiye bölünmüşlük hissedersiniz. (Ben hep hissediyorum.) "Küllü şey'in halikün illa vechehu..." Duraksamak zorunda bırakılır âdemoğlu sanki burada. Biraz bekletilir. Akıp gidemez. (Harflerin mecbur ettiği bir 'es'tir sanki.) Ve şöyle devam eder: "Lehül hükmü ve ileyhi turcaun." Manasına baktığınızda yine bir yutkunma kaçınılmazdır. Herşey yokolup gidici! Ona bakan yüzü hariçte kalarak. Kolay kaldırılacak bir bilgi mi bu? Bir değil yüz kere yutkunsan, yüz ara versen, nefes alsan, dinlensen, hakediyor.

Bediüzzaman, daha tefsirinin başında, "O azîm âyetin meâlini bu iki cümle ifade ediyor!" diyerek nakşî ruesasının bir hâtme-i mahsusuna dikkat çeker: "Ya Bâki, ente'l-Bâki. Ya Bâki, ente'l-Bâki!" Neden bir değil iki? Neden aynı cümlenin iki kere tekrarı? Bir ziyadelik yok mu bu işte? Acaba dalgınlık mıdır? Yok. Asla. Değildir. Sakın aldanmayın. Zira ayeti aynı ifadenin iki farklı karşılığıyla tefsir eder devamında. (Yani 1. Nükte'de.) Tekrarının hikmetsiz olmadığını öğrenirsiniz böylece. Nasıl ayette bir ikiye bölünmüşlük vardır; ayete meal olarak okunan hâtmenin de 'aynılığı içinde yaptığı' iki farklı iş vardır. Mevzuyu özetle kavramak isteyenlere mürşidimin ilgili makamlarda kullandığı şu kelimeleri önerebilirim. Birincisi 'kesik'tir. İkincisi 'merhem'dir. Nasıl vücuddaki bir iltihap önce deşilir, akıtılır, sonra üzerine şifalı merhem sürülür. Ayet-i kerimenin ikili yapısında da böyle bir durum vardır. Önce hikmetli bir kesik atar. Sonra merhemini çalar.

Sözü uzatıyorum. Seni de sıkıyorum. O yüzden hızla esasa dönüp yazıyı bitireyim arkadaşım: Ayetin ikinci parçasında da (yani merhem bahsinde) iki türlü teselli seziyorum ben. Birincisi şurasında gizli: "Hüküm sadece Ona aittir." İkincisi şurasında parlıyor: "Siz de Ona döndürüleceksiniz." Hani başlarken iki temsil zikretmiştim ya. Hadi onlara dönelim yeniden. Ve hatırlayalım: Maçı takip eden beklemediği kesintiye karşı teselliyi nerede buluyordu? 'Nihaî bilgiye ulaşabileceği ümidinde' değil mi? Yani maçın hükümlerini sonradan-başkasından öğrenebilirdi. O halde izleyemediğine yanmasına gerek yoktu. Hiçbirşeyi kaçırmış sayılmazdı. Zaten hepsi hıfzediliyordu. Şahit olamamak artık 'mutlak şekilde kaybetmek' anlamına gelmezdi.

İşte dünya da avuçlarımızdan böyle kayıyor. 'Ânı yaşamak!' diye birşeyden bahsediyorlar ya, inanma, yalandır. İnsan anı yaşayamaz. Ancak kaçırır. Çünkü sınırlıdır. Çünkü acizdir. Çünkü mahluktur. Herşey avuçlarından çekilir gider. Tutamaz. Tutunamaz. Ne kadar severse o kadar ayrılır. Üstelik dikenleri ellerinden çok kalbini kanatır. Yakar. Yandırır. Bu nedenle "Hüküm sadece Ona aittir!" tesellisine çok muhtaçtır. Yükünü omuzlarından gemiye bırakmayı başarır böylece. Sonuçların sahibi elbette sürecin de sahibidir. Süreci bilmeyen sonucu belirleyemez. Allah Teala hükmü sahiplendiği an sürecin şahitlik yükünü de hafifletir üzerimizde. Ayrılıklar mutlaklıktan kurtulur. Madem 'unutması mümkün olmayan'ın hıfzındadır tüm detaylar, o zaman hep varlar; hem yazılmışlar hem kalmışlar; hiç unutulmamışlar, yazık olmamışlardır.

Peki yol arkadaşlarını kaybeden seyyah teselliyi nerede buluyordu? 'Menzilin bilgisine zaten sahip olmasında' değil mi? Evet. Çünkü menzili bilen yolun şahitlik yükünden kurtulmuş oluyordu. Gideceği yerde buluşacak olduktan sonra aradaki ayrılıklara aldırmıyordu. Gözden kaçırmalara yanmıyordu. Firak aralarına darılmıyordu. Bunlar geçici şeylerdi. Kaybolmak değildi. Ziyan edilmek değildi. Yazıklanmaya gerek yoktu. Umudu her zaman koynundaydı. Buluşacak olanların ayrılığı arızîydi. Aslolan vuslattı. Arkadaşlarının gideceği yere gidebildikten sonra neden takipteki sıkıntılarına aldırsındı ki. Başının çaresine bakardı. 

İşte dünya da gözümüzden böyle siliniyor. O kadar çok sevdiğimiz var ki! Hepsini sonsuzca takibe ne onların ömürleri ne bizim ömrümüz yetiyor. Trafik de yoğun. Araç da çok. Hızlar korkunç. Subhanallah! Peki ne olacak? Yol boyunca bu sancılarla mı uğraşılacak? Yok. Hayır. Gerek yok. Hiç gerek yok. Cenab-ı Hak müjdesini buyuruyor işte: "Siz de Ona döndürüleceksiniz." Yani tekrar buluşacaksınız. Menzilinizin konumu belli. Takipleşmek şart değil. Her firâka bin telaş etmeye neden yok. Gözünüzden yiten de oraya gidiyor siz de. Herkesin yolunun ucu o meydana çıkıyor. O halde var mı küçük hasretler için dövünmeye? Öyle yapmak yerine kazasız-belasız yolu tamamlamaya dikkat etmek daha doğru olmaz mı? Akşam yuvasına dönecek kuş sabah yavrusunu kaybettiğine üzülür mü? Huzura döndürüldükten sonra huzursuzluğa hiç lüzum var mı?

3. Lem'a'yı düşünürken kalbime lütfedilenlerden bazıları bunlar oldu arkadaşım. Seni de haberdar etmek istedim. Gönlüne hoş geldiyse sarıl. Gelmediyse bırak. Başka bazıları daha var. Belki onları da yazacağım. Yazamasam da üzülmüyorum eskisi gibi. Ne de olsa onları da menzilimde bulacağım. Yeter ki yüzleri Ona baksın. Ona bakan yüzlerle meşgul olsun. Yüzleri Ona baktırsın. Gövde gözü takip eder. Yüzün nereye bakıyorsa oraya yürüyorsun. Yürüyüşünde bozukluk varsa yüzüne dikkat et derim arkadaşım, vesselam.

Allah bizi seviyorsa sevdiklerimizi neden öldürüyor?

Çocukluk 'olabileceklerin' çağıdır. İslam büyüklerinin hayatlarını öğrenmeye çocukken pek meraklı idim. Onların varlığı, sanki uzaklarımda değildi, içimde de şahitleri vardı. Bana, bir ütopyadan değil, fıtratımdaki bir zenginlikten haber veriyorlardı. Menkıbelerinin zikri/tahatturu, nefs-i emmare tırtılıma, 'çalışırsa güzel birşeye dönüşebileceğini' ihtar ediyordu. İçimdeki potansiyelin, dolayısıyla asl-ı insanımın, hakikatine iman ediyordum onları okumakla. Günahlarımla ümitsizliğe düşmüyordum. Ahirzamanın tozları arasında kaybolmuş kalbim bir yerlerde 'ahsen-i takvim' cevheri bulunduğunu anımsıyordu. Demek başlangıcım iyiydi benim. Bu anımsama elbette özüme gelecek için ümit veriyordu.

Olgunluk 'olmuşların' çağıdır. Şimdi tohum büyüdü. İhtimalleri azalttı. Artık kendisini koca incir ağaçlarıyla karıştıramaz karaçalı. Ben de karıştırmıyorum: Onlar semaya doğru yer tutup bize gölge etmek için varolmuşlar. Tohumları böyle bir tohum imiş. Biz sayelerinde rüzgârlardan korunmak için varolmuşuz. Tohumumuz öyle bir tohum imiş. Ancak yine de, o hayatlara dair yeni her ne okuma yapsam, anlatılanların olmuşluğuna şahitlik ediyorum. Bu değişmiyor. Çünkü içimdeki şahitlerinin şahitliği bitmiyor. Hem onların varlığından cennete de bir delil buluyorum. Öyle ya! Yalnız hatıraları yâdedilmekle gönlümüze cennet esintileri getiren şu salihler, herhalde, gittikleri yeri de cennet ederler. Ve yine, herhalde, ebediyyen varolacakları yeri de cennet ederler. İnşaallah.

Şimdi, bu vesileyle, o kitaplardan birisinde, İmam Ebu Yusuf'a (r.a.) atfen okuduğum birşeyin hakikatine yıllar sonra nasıl eriştiğimi de anlatayım sana. Hafızamda yanlış kalmamışsa, İmam, çok sevdiği bir yakınının cenazesinde şöyle demiş çevresindekilere: "Allah eğer bir kulunu seviyorsa önce sevdiklerini alır..." Bir saniye. Bir duralım.

Nasıl yani? Sevdiğinin sevdiklerini almak? Ve bununla aslında sevgini ifade ediyor olmak? Bu nasıl olabilir? Doğrusu; bu mesele, çocukluğumdan büyüklüğüme, kafamı epeyce meşgul eden şeylerden olmuştur. Çünkü bana hep şöyle gelmiştir: Sevdiklerinden önce ölmek, en azından, onların ölümünü/acısını görmemekle sana verilmiş bir hediyedir. Böylece ilk giden sen olursun ve senin acın onlara kalır. (Biraz bencilce, tamam, ama haksız da diyemezsiniz.) Eğer sen sona kalırsan, bu demektir ki, onların acısı sana kalacaktır. Peki sevdiklerinin acıları kucağına bırakılmakla bir insan nasıl sevilmiş olur? Bu nasıl bir seviştir?

Sonra bir gün, mürşidimin, kendisinden önce vefat eden salihlere dair bir tefekkürünü okuduğumda, İmam'ın sözünün hakikatine gözüm hafifçe açılır gibi oldu. O metin de şurasıdır:

"Eğer İmam-ı Rabbanî Ahmed-i Farukî bugün Hindistan'da hayattadır diye ziyaretine bir dâvet vuku bulsa, bütün zahmetlere ve tehlikelere katlanarak ziyaretine gideceğim. Binaenaleyh, İncil'de Ahmed, Tevrat'ta Ahyed, Kur'ân'da Muhammed ismiyle müsemmâ iki cihanın güneşi, kabrin arka tarafında milyonlarca Farukî Ahmed'lerle muhat olarak sâkindir. Onların ziyaretlerine gitmek için niye acele etmiyoruz? Geri kalmak hatâdır." Hem yine başka bir yerde diyordu: "Ey nefis! Başta Habibullah, bütün ahbabın, kabrin öbür tarafındadırlar. Burada kalan bir iki tane ise, onlar da gidiyorlar. Ölümden ürküp, kabirden korkup başını çevirme. Merdâne kabre bak, dinle, ne talep eder? Erkekçesine ölümün yüzüne gül, bak, ne ister?"

Ben bu metinler eşliğinde İmam'ın sözünü artık şöyle yorumladım: İnsan her nereye kendisinden önce sevdiklerini gönderirse oraya ülfetini de göndermiş oluyor. Yani büsbütün yabancımız olan bir yere alışmak önce sevdiklerimizi oraya göndermekle oluyor. Veya olabiliyor. Nasıl? Mesela: Gurbette, askerde veya bir seyahatte, tastamam yabancı olduğumuz bir mevkide, dost bir yüzü, sesi, hatırayı bulmak nasıl oradaki yabancılığımızın bir kısmını alıp götürüyor; aynen öyle de; sevdiklerimizin bizden önce ölüm ötesine alınmış olması da, tastamam bir sevgi ifadesi olarak, ölümün görünürdeki karanlık yüzünü munisleştiriyor. Sevimli kılıyor. 'Büsbütün bilinmezlik'ini 'kısmî aşinalık'a çeviriyor. Yani: Sevdiklerimizinin bizi orada bekliyor olması, onlarla orada tekrar buluşabilme ümidi, bu dünyada yarım kalan hayatımıza bir teselli sunuyor.

Bu meselenin birinci tarafıydı. Bir de ikinci tarafı var. Ki onu da bana düşündüren yine mürşidimin bazı metinleridir. Mesela bir yerde talebelerinden birisine diyor: "Cenâb-ı Hak bir abdini severse, dünyayı ona küstürür, çirkin gösterir. İnşaallah sen de o sevgililerin sınıfındansın." Hem yine ehl-i beytin yaşadığı acıları analiz ederken diyor: "Hasan ve Hüseyin (r.a.) ve onların hanedanları ve nesilleri, mânevî bir saltanata namzet idiler. Dünya saltanatı ile mânevî saltanatın cem'i gayet müşküldür. Onun için onları dünyadan küstürdü, dünyanın çirkin yüzünü gösterdi—tâ, kalben dünyaya karşı alâkaları kalmasın. Onların elleri muvakkat ve surî bir saltanattan çekildi; fakat parlak ve daimî bir saltanat-ı mâneviyeye tayin edildiler. Âdi valiler yerine, evliya aktablarına merci oldular."

Ben de fanilikle yaralı kalbime diyorum ki şimdi: Senden önce dünyanın ölmesi, senin dünyandan önce ölmenden yeğdir. Zira ikincisinde dünya senin faniliğine belki aldırır. O binler ölümler içinde belki (o da çok zayıf bir belki) önemser. Fakat birincisinde sen dünyanın faniliğini mutlaka farkedersin. Sevdiklerinin acısıyla bir arayışa girersin. Belki bu arayış sayesinde hakikate de erersin. Ne demek bu? Belki biraz şu demek: Bu gidenlerin/gidişlerin acısı sana gidilecek yere yönelik hazırlıklı olmayı öğütler. Hatta içinde bir yerde körükler. Bu öğütleme ve körükleme sayesinde insan ölüme hazırlıklı yaşama fikri edinir. Bu fikir ve eşliğinde geliştirilecek gayret sayesinde, inşaallah, ahiretini kurtarmış olur. Kendisinden önce gönderdiği güzel dünyaya yeniden kavuşmuş olur.

Şimdi, ister yakınlarının ölümlerine, ister hayatlarına hayran olduğun büyüklerin vefatlarına, ister her an ölüp gitmekte olan güzel anlarına bu nazarla bak. Allah, seni sevdiklerinin ölümüne şahit kılmakla, sana bir kötülük etmiyor aslında. Yani ayrılıklarını, acılarını, özlemlerini kahrolasın diye omuzlarına vermiyor. Zulmetmiyor. Hâşâ! Esasında olay şu: Gitmesi kaçınılmaz olan bir yer var. Düşmesi kaçınılmaz bir çukur var. Ve sen oraya çok hazırlıksızsın. Hiç gidecek gibi durmuyorsun. Hiç gidecek gibi hazırlanmıyorsun. Hiç gidecek gibi aldırmıyorsun. Rabb-i Rahim'in, senden önce gidenleri sana göstermekle, bu kaçınılmaz yolculuğu hatırlatmış oluyor. Yani: Hem hatırlatıyor, hem özletiyor, hem de hazırlıyor. Şimdi bunları da hesaba katıp düşün arkadaşım: İmam'ın sözünde çok büyük bir hakikat var öyle değil mi?

Bölünmek de bir nimettir

“Ashabım semadaki yıldızlar gibidir. Hangisinden hadis alırsanız, doğruyu bulursunuz. Ashabın ihtilâfı sizin için rahmettir.” (el-Aclûnî, Keşfü’l-Hafâ, I/64; el-Münâvî, Feyzü’l-Kadîr, I/210-212)

Bediüzzaman'ın hayatını bilenler bilirler ki; sakındığı şeylerden birisi de 'çokça ziyaret edilmek'tir. Özellikle Lahika mektuplarında, talebelerini, kendisini ziyaret etmek yerine eserlerini okumaya yönlendirir. Onları okumanın kendisiyle sohbet etmekten daha faydalı olacağını söyler. Bu, bana, Fetullah Gülen'in 'ziyaret edilme merakı' ile birlikte ele alınınca ilginç geliyor. Aslında her iki cemaatin (birine artık cemaat demiyoruz) yapılanma şekilleri, mürşidlerinin ziyaretçilere karşı takındıkları tavırlar üzerinden bir derece okunabilir.

Bediüzzaman, kendisiyle görüşmek isteyenleri, mümkün mertebe metinlerine yönlendirerek adem-i merkeziyetçi bir cemaat yapısını destekler. Doğru, metinler bireylerce tefekkür edilerek keşfedilecektir. Yorumlar, o doğruların farklı renklerini ortaya çıkaracaktır. Belki biraz da bu yüzden nur talebeleri, sayılarını kendilerinin bile bilemediği kadar, grup ve grupçuklara ayrılmıştır. (Hiçbir gruba bağlı olmayan fertleri de vardır.) Fetullahçılıkta iş böyle değildir. Zira Gülen ziyaret edilmeyi sever. Hatta ondan fayda bulacağını düşündüğü isimleri bazen 'davet ederek' bazen de 'mecbur bırakarak' kendisini ziyaret ettirir. Pensilvanya'daki ini bu açıdan tam bir ziyaretgâh olmuştur.

İşin şurası da mühim: Bu, yurtdışına çıktıktan sonra gelişen bir ahlak değildi onda. Türkiye'den ayrılmadan önce de ziyaret edilmeyi seviyordu. Lise dönemimden, her ilden öğrencilerin kendisini ziyarete götürüldüğünü hatırlıyorum. (Böyle bir teklif bana da yapılmıştı.) Zaten bu cemaatimsi örgütün yapısını az-çok bilen, Gülen'in müntesipleriyle metinler üzerinden değil de şifahi/sözlü şekilde iletişim kurmayı sevdiğini bilir. Kitaplarının baskı sayısı vaaz kasetlerinin satış sayısıyla asla boy ölçüşemez. Hatta kitaplarının çoğu da vaazlarının/konferanslarının deşifre edilmiş halidir.

Bu tefekkür, beni, 'bölünmenin de nimet olduğu' düşüncesine sürükledi. Eğer Bediüzzaman, bizi, Risale-i Nur metinleri üzerinden bir ilişkiye teşvik etmese de 'mutlak vekillik' gibi kişi merkezli bir ilişkiye zorlasaydı, biz de FETÖ'de olduğu gibi 'parçalanmayan' ama bunun bedeli olarak da 'sorgulamayan' bir yapıya dönüşebilirdik. Elhamdülillah ki, böyle olmadık. Metinler üzerinden birbirimizle/hakikatle kurduğumuz ilişki daha hür iradeler geliştirebilmemize ve yeri geldiğinde birbirimizi eleştirebilmemize yol açtı. Zâhiren baktığımızda nur talebelerinin parça parça olması kötüydü. Ama biraz daha derinlemesine baktığımızda bölünmek de bir nimetti. Bölünmemiz sayesinde bir diğerimizin yoldan çıkmasına (elimizden geldiğince) engel olduk.

Belki İslam ümmeti olarak bu denli çok mezhep, meslek, meşrep sahibi olmamız da böylesi bir hayır saklıyor. Her ekolün müntesibi, kendi ekolünün haklılığını inşa ederken, diğer ekolün de eleştirisini geliştirmiş oluyor.

Bu illa hakikat dairesinin dışına atmak şeklinde değil; hasen ve ahsen, hak ve ehak düzleminde de yaşanıyor. Daha güzeli ararken veya daha güzelin bizcesini tarif ederken bir diğerimize eleştiri geliştirmiş oluyoruz. Farklılığın zenginlik olması hakikati tam da burada karşımıza çıkıyor. Farklı olan, farklı olduğu şeylere geliştirdiği eleştiri üzerinden, istikametin de kaynağı oluyor. Ancak elbette bu farklılıkların en nihayet ümmet bütünlüğünde erimeye yatkın olması lazım. Bölünmelerin de 'daha büyük bir bütünlükte erime adına' yaşanması lazım. Yoksa toplulukta asabiyet, bireyde ise enaniyet olurlar.

FETÖ toplululuk olarak kütük gibi bir asabiyete (Gülen de birey olarak kocaman bir enaniyete) sahipti. Üstelik bir kaya parçası gibi de bölünmekten yoksundu. Hükümetle çekiştiği birkaç yılda da (bireysel ayrılıklar dışında) ciddi bir bölünme yaşamadı. Bu katı liderciliğin bir zararı olarak karşımızda duruyor. Bir kişinin hatası onu sorgulamayan bin kişinin hatası olabiliyor. O halde bölünmelerimize üzülmeyelim. Güzel bir şekilde bölünmememize üzülelim. Küslükle ve kavgayla, ümmet bütünlüğüne zarar verecek şekilde, bölünmüşsek ona üzülelim. Böyle şeylerin yaşanmadığı bölünmeler esasında bölünme de değildir. Çoğalmaktır. Bütünün kemaline yapılmış bir katkıdır. Hücre sayısının milyonları aşması vücuda zarar vermez. Kanserli bir hücrenin tüm vücuda kendi düzenini dayatmasıdır asıl zarar verici olan.

Mutluluk 'dikkat edildiğini' mi bilmektir?

“İçimden ona şöyle bağırmak geldi: Beni fark etsene! Ben de senin gibi uyanığım. Ben de acı çekiyorum. Duy beni! Duy beni!” Stefan Zweig, Kadın ve Doğa öyküsünden.

Herşeye karşı o kadar telaşlıyız ki arkadaşım. Delik kovada kar tanesi biriktirmeye çalışanlar gibi. Hatta daha da beteri: Avuçlarıyla güneşten ışık toplayanlar gibi. Geçiciler aklımızı başımızdan almış. Uğraşmaktan dikkat etmeye zaman kalmamış. Yok, hâşâ, zaman var da şuur kalmamış. Rahmet/hikmet izlerine farketmeden yaşıyoruz. Bu hastalık insanlardan, insanlar kim yahu, kendimden nasıl giderilir bilmiyorum. Karamsar değilim. Hak Subhanehu’yu tanıyan karamsar olamaz. Ama endişeliyim. Baharı getiremiyorum. Bu sonuncu kış olmasın sakın?


Merakımız kalmamış. O olsa herşeyin çaresi var. Aç olan elbet rızkına gelecek. Fakat şimdilerde açlık da hissedilmiyor ki. Şeylerin varlığıyla değil ötesinin gerekliliğiyle sorunları var. ‘Mana-i İsmî’ sanki yetiyor. ‘Mana-i Harfî’ aranmıyor. Hakkında konuşmak bile başlarını çevirmelerine, daralmalarına, yanlış yerde oldukları hissine kapılmalarına sebep oluyor. Arayan birisine cevapları sunabilmek, bir ‘acaba’ bırakmak en azından, kolay. Fakat önemsemeyenlerle nasıl başedeceğiz? İlgiyi doğru adrese nasıl çevireceğiz? Nehrin yüzeyindeki süprüntüleri bırakıp gözlerini nasıl güneşe çevirecekler? Küçük şeylere karşı bu yoğun alaka, tantana, baştançıkma, sarhoşluk en büyük hakikate karşı kopkoyu bir ilgisizliği netice veriyor. Geçiciler o kadar cicili-bicili ki sonsuzluğu unutturuyor.

Bunun diğer adı arkadaşım bela çağırmaktır. Çünkü bela ilgiyi süprüntülerden alır. Bela fabrika ayarlarına dönüştür. Bela asl-ı insanı çağırıştır. Ama o zaman da yalnız kötüler zarar görmez ki! Sırr-ı imtihan gereği musibetler herkese isabet ederler. Böylece hakeden de haketmeyene karşı “Bana geldiği ne belli?” deyip kaçabilir. Böyle böyle seçimlerle cehennemi hakettiğini isbat edebilir. Sınavımız böyle. Akla kapı açılır ama ihtiyar elden alınmaz.

Yahu Allah âdemoğluna her zaman lazım değil mi? Değil gibi. Öyle olduğunu düşünmeden düşünüyorlar. Kastetmeden kastediyorlar. Düşünmemeleri içinden düşündükleri çıkıyor. Nihayetinde şer yokluksaldır. Mürşidim de diyor: “Ekseriyet-i mutlaka ile dalâlet ve şer, menfidir ve tahriptir ve ademîdir ve bozmaktır. Ve ekseriyet-i mutlaka ile hidayet ve hayır, müsbettir ve vücudîdir ve imar ve tamirdir.” İlgisizlikleri ‘öyle düşündükleri düşüncesine’ vücud veriyor işte. Bir emr-i itibari gibi. Varlığının yokluğundan yokluğunun varlığı çıkıyor.

Herşey o kadar çok ve çabuk olup bitiyor ve o kadar sebep sebep içinde ki arkadaşım. Hepsinin ardında Müsebbibü’l-Esbab olanı aramak cidden bir dikkat işi. Bir durmak işi. Odaklanma işi. Zaten dikkat önce ‘zaman ayırma’dır. Yani dikkat edeceğin şeye zamanının birazını ayırmak zorundasın. Zaman ayırmadığın anlar ki ona dikkat etmiyorsun. (Bu hep böyle değil midir?) Zamanı anlara bölebildiğin gibi ilgini/yönelişlerini de dikkatlere bölebilirsin. “Uyandım. Önce şuna dikkat ettim. Sonra şuna dikkat ettim. Sonra şuna...” İbadetler de aslında bizden böylesi bir dikkatli zamanlar istiyor. Allah kulluğumuzu onlarla ölçüyor.

Eşler arasındaki ilişkiyi ele alalım. Bazen boşanmaya kadar giden ‘ilgisizliği’ nasıl farkediyorlar? Zaman ayıramamaktan değil mi? Yalnızlık, eğer dikkatli bir yöneliş yoksa, beraberken de yaşanılan değil midir? İnsanın bir başınalığı cismen öyle olduğu anlamına gelmez her zaman. Kendisine dair ‘dikkatli bir yönelişin olmadığını düşündüğü’ anlamına gelir. Dikkatli bir yöneliş ve ancak bunun sonucu olabilecek bir ‘anlaşılma ve önemsenme hissi’ yoktur onun hayatında yani. Söylenmek istenen budur. Başını yastığa koyup ağlayan eş de okul sıralarına “Çok yalnızım!” cümlesini karalayan genç de aslında bunun altını çizer: “Bana kimse dikkatle yönelmiyor.” Bu dikkatin ölçüsü başka başka olabilir. Ancak şu kesindir: İkinci birşey arada olmayacak. Dikkatte asgarî bunu arıyoruz.

Eşini dinlerken televizyon izleyen birisinin “Senin için çalışıyorum” demesinin neden inandırıcı gelmediğini buradan anlayabiliriz. Onlar, yaratılmış olmanın açlığı olarak, ‘dikkatli bir yöneliş’ bekliyorlar. Bir detay farkındalığı, belki bir değişikliğin farkedilmesi, o gün alınan bir giysinin ayrımına varılması, neşelerinin-hüzünlerinin yüzlerinden okunması, bu onlara hayatın bir köşesine atılmadıklarını/unutulmadıklarını ve hep dikkate değer bulunduklarını düşündürüyor.

Arkadaşım, bana öyle geliyor ki, içimize Allah’ın koyduğu bir açlık bu. Aleyhissalatuvesselamın dahi Duha sûresinde “Rabbin seni terk etmedi, sana darılmadı da...” şeklinde teselli edilmesi manidar değil mi? Kur’an’da Allah’ın ‘unutmaz’ oluşu, yani dikkatten ıskalamaz oluşu, hatta herşeyi en ince detayına kadar bilir oluşu, sık aktarılan bir bilgidir. Bence bu da bir devadır kalbimize. Evet. Öyle. Dikkat çekmek istiyoruz hepimiz. Farklı biçimleriyle dikkat çektikçe içten içe tatmin yaşayan açlarla dolu sokaklar. Saçlar, giysiler, tavırlar. İnsanın inkârı hiçbir olguyu hayatından çıkarmaya yetmemiştir. Ancak şekli değişmiştir.

Ve yine alıntılamadan geçemeyeceğim bir ayet bu konuya dokunan: “Kocası hakkında seninle tartışan ve Allah’a şikayette bulunan kadının sözünü Allah işitmiştir. Allah sizin konuşmanızı işitir. Çünkü Allah işitendir, bilendir.” Kocası hakkında şikayette bulunan bir kadının zikri geçen ayette ‘işitilmenin’ hususiyetle ve hikmetle zikri, kadınların işitilmeye/dikkate hassasiyetleri de düşünülünce, daha bir manidar değil mi? Allahu’l-a’lem kaydıyla ekleyelim bunu da.

Aslında hepimiz bir Ehadiyet açlığı yaşıyoruz. Bir Allah’ın, tüm isimleri ve sıfatlarıyla, birebir muhatap olunabilecek bir dikkatle (kelimelerin kifayet etmediği bir alanda tereddütle kullanıyorum) bizimle muhatap olduğunu bilmek zorundayız. Buna açız. “Bunun en mühim ciheti, en güzel gayesi, en tatlı meyvesi şudur ki: Dua eden adam anlar ki, Birisi var, onun hâtırât-ı kalbini işitir, herşeye eli yetişir, herbir arzusunu yerine getirebilir, aczine merhamet eder, fakrına medet eder...” derken Bediüzzaman’ın da altını çizdiği şey bu bence.

Birisinin dikkat ettiğini, dinlediğini, sızılarımızı işittiğini ve dolayısıyla bize değer verdiğini bilmeye ihtiyacımız var arkadaşım. Fakat bu ihtiyacı nasıl tekrar hatırlayacağız? Dikkat çekici felaketlerin gelmesini mi bekleyeceğiz? Ki aile meselelerinde de süreç böyledir. Dikkatsizlik her işte felaketi getirir. Varlık dikkat üzere kurulmuş gibi. Bir ism-i Kayyum sırrı sanki bu. İnsan-insan ilişkilerini de dikkat ayakta tutuyor. Varlık-varlık ilişkilerini de. Allah da kainattaki düzeni bize anlatırken ‘zatına uyuklama arız olmadığını’ vurgulamıyor mu Bakara sûresinde? “O’ndan başka ilah yoktur; O, Hayydir, Kayyumdur. Kendisine ne uyku gelir ne de uyuklama...” Aleyhissalatuvesselamın hayatın hiçbir anını ıskalamayan dualarına dikkat et arkadaşım. Yine böyle bir teenni dersini barındırmıyor mu? Allah’ı hatırladığın, rızasını aradığın, rahmetini dilediğin her dakika sonsuzca varoluyor. Çünkü dikkat neyin adına gösterilirse ondan tereşşuh etmiş bir varlık katıyor.

Azaltmak kolaylıktır

"Neden mutsuzuz? Neden paltoların üzerimize oturup oturmadığı, düğmeleri ilikleyip iliklemememiz gerektiği böylesine huzursuz ediyor bizi?" Virginia Woolf, Pazartesi ya da Salı'dan...

Bir bakıyorsun sonra pekçok şey için geç kalmışsın. 'Pekçok' deyince az sayma, ihtimal hesabı kadar arttırabilirsin. Şunu olabilirdin, bunu yapabilirdin; bu böyle olmasa şöyle olurdu, şu şöyle olmasa böyle olurdu. Hepsi beynine hücum ediyor. Diyorsun ki: Allah'ım, bu nasıl bir imtihan? Nasıl bir ateşin ortasında bıraktın beni? Aslı'ların tamamına tılsımlı elbiseler giydirmişsin, ortalarına bir tane Kerem bırakmışsın. Sarılıp sarılıp tekrar yanıyorum. Yanıp yanıp tekrar diriliyorum. Asla yetişemeyeceğim bir dünyanın peşinde koşuyorum. Uyanınca anımsayamadığım rüyaları özlüyorum. Ay yüzlü güzeller koridorundayım ve hepsine birden temayülüm var. Hepsini birden vermezsin. Versen de ben küçük bir konağım, bu konak bu yükü kaldırmaz. Yetmem, yetişemem! Ama yetecek ve yetişecek gibi bir iştahım/açlığım/hevesim/hırsım var.

Madem yetmem, yetişemem, öyleyse neden âşık ettin beni onlara? Neden oltalara müptela, ağzı kanca yarasından delik deşik çılgın bir balığım? 'Aldırmamayı' neden beceremiyorum? 'Yoklarmış gibi' neden davranamıyorum? "Pencerelerden seyret, içlerine girme!" desem de olmuyor. Seyrettiğimin içinde/yerinde/kalbinde kalmak istiyorum. Başarabildiğim ne peki? Hiç. Önlerinde oyalanamıyorum bile. Saklamaya çalışsam saklayamam. Tutmaya çalışsam tutamam. Sevmelerini istesem beni, beni sevmezler. Ben de bir tane kalple hepsine yetişemem. Yalnız bu da değil. Koşarken de yaşlanıyorum. Tutmaya çalıştığım şeyleri yakaladığım anda ya onlar, ya ben gitmeye başlıyorum. Aynı hızda koşmuyoruz çoğu şeyle. Ya onlar aceleci, ya ben. Ayrılık kaçınılmaz. Bu iş nasıl olacak?

"Evet, insan evvelâ nefsini sever. Sonra akaribini, sonra milletini, sonra zîhayat mahlûkları, sonra kâinatı, dünyayı sever. Bu dairelerin herbirisine karşı alâkadardır; onların lezzetleriyle mütelezziz ve elemleriyle müteellim olabilir. Halbuki, şu hercümerç âlemde ve rüzgâr deveranında hiçbir şey kararında kalmadığından, biçare kalb-i insan her vakit yaralanıyor. Elleri yapıştığı şeylerle, o şeyler gidip ellerini paralıyor, belki koparıyor. Daima ıztırap içinde kalır. Yahut gafletle sarhoş olur."

Küçümseme, ey bu satırlara nazar eden, sana düştüğüm çukurlardan/boşluklardan birisini anlatıyorum: Hiçbir şey durmuyorsa, kalmanın ne anlamı var? Ki durulmayan yerde 'kalmak' da yalandır. "Fırtınalı bir muharebe zamanı olduğundan hiçbir şey kararında kalmaz; ya mahvolur veya tebeddül eder, gider." Mecbur muyum bu fırtınanın kahrını çekmeye? Onlar giderken mendil sallayan olmaya mecbur muyum? İnsan, bir dikenli teli avuçlarında tutmak ve ellerini kanatarak çekilişini seyretmek için mi yaratılmıştır? Yok mudur teli elinden bırakma hakkı? Yaratılış, esir alınmak mıdır Allah tarafından? Acıya mahkûm edilmek midir? Şahitlik, yalnız acının şahitliği midir? Sonbaharda soluşu izlemek, fanilerde ölüşü izlemek, yolcularda gidişi izlemek... Yakınlarını ellerinle gömmek midir yaşamak? Her bayramda hatırlamak mıdır yokluklarını? Unutulduklarına, zamanla 'yokmuş gibi' olduklarına şahit olmak mıdır? Peki babasının unutuluşuna şahit olmuş oğulu ne teselli eder? Kalmaya ne ikna eder?

"Madem öyledir, ey nefis, aklın varsa bütün o muhabbetleri topla, hakikî sahibine ver, şu belâlardan kurtul. Şu nihayetsiz muhabbetler, nihayetsiz bir kemâl ve cemâl sahibine mahsustur. Ne vakit hakikî sahibine verdin; o vakit bütün eşyayı Onun namıyla ve Onun âyinesi olduğu cihetle ıztırapsız sevebilirsin. Demek, şu muhabbet doğrudan doğruya kâinata sarf edilmemek gerektir. Yoksa muhabbet, en leziz bir nimet iken, en elîm bir nikmet olur."

"Allah'ı sev!" demekle Allah sevilmez. Allah'ı sevmek iyi gelirse Allah sevilir. Kendi seviyem için konuşuyorum. Başkasını esir alamam cümlelerimle. Belki bu cümleyi duymakla da ateş alan kabiliyetler vardır, ama bende öyle olmadı. Benim kafamı Bediüzzaman biraz taşlara sürttü. Nasıl bir sürtmek bu? "Bu iş böyle olmayacak, kabul et!" dedirtti bana önce. Canımı acıtan şeyleri ben unutmayı seçerdim, o hatırlatmayı seçti. Bir tren/şimendifer kıssası vardı mesela. Onu okuduğumda bahsedilenin ben olduğumu anladım. Bir kitap nasıl mürşid olur? Bir kitap, orada anlatılanın 'sen' olduğunu düşündükçe mürşid olur. İçindeki asl-ı insana dokundukça mürşid, 'nefsini ıslah ettik'çe, talebesi sanar ki; "Efendim benden bahsediyor." Hayır, efendin senden bahsetmiyor. Ama evet, Hz. Âdem'in kıssasında bile senin bir payın var.

"Baktım ki, ben tünel içinde sukut eder gibi bir sür'atle giden bir şimendifer içindeyim. Telâş ettim. Fakat ne çare ki hiçbir tarafa kaçılmaz. Garaipten olarak, o şimendiferin iki tarafında pek cazibedar çiçekler, leziz meyveler görünüyordu. Ben de akılsız acemiler gibi onlara bakıp elimi uzattım. O çiçekleri koparmak, o meyveleri almak için çalıştım. Fakat o çiçekler ve meyveler dikenli mikenli; mülâkatında elime batıyor, kanatıyor, şimendiferin gitmesiyle mufarakatinden elimi parçalıyorlar, bana pek pahalı düşüyorlardı."

"Din kolaylıktır..." buyuruyor Allah Resulü aleyhissalatuvesselam. Ben de buna kendi hayatımla şahitlik ederim. Din, hakikaten hayatımı çok kolaylaştırdı. Havadaki tüm taşlar yerine oturdu onunla. Bence dinin bu kolaylığı en çok tevhiddedir. Nasıl bir kolaylıktan bahsediyorum? Risale-i Nur'da aratsan pekçok türünü bulursun. Hatta sırf 'tevhid' ve 'kolaylık' veya 'suhulet' kelimeleri 'kaç kere yanyana geliyor' nazarıyla bir baksan, bir aratsan, şaşar kalırsın. Bir tanesini koyayım buraya da ikimize kolaylık olsun: "İşte vahdette ve tevhidde ne kadar kolaylık ve şirkte ve dalâlette ne kadar müşkilât var olduğunu anla."

Bence, tevhid önce kalbe kolaylıktır. Sevileceklerin sayısını azaltarak yapar bunu. Ay yüzlülerin her birinde bir güzellik var. Hangisini elinde tutmaya çalışsan gözün bir diğerine kayar. "Daha yok mu?" diye sorarsın tıpkı Kur'an'da cehennemin dilinden sorulduğu gibi. "O gün deriz cehenneme: Doldun mu? Ve der ki: Daha yok mu?" Bu aslında cehennemin dilinden söylenen cehennemliğin haletidir bence. Cehennemlikler de tıpkı cehennem gibidir. Doymak bilmezler. "Daha yok mu?" diyerek bir hırsla yaşarlar hayatı. Ki benim bahsettiğim, kalbimdeki zakkum-u cehennem, yani benim cehennemim de buna benzer birşeydi. Doymak bilmeyen halimdi. Yalnız cehennemin değil, cehennemliklerin haletine dair de tasvirler var Kur'an'da ve hadislerde. İçtikleri irinlere rağmen susuzluklarının geçmediğine dair vs. Cehennem bir doymazlık en çok. Cennet, bir tatmin.

"Şu nihayetsiz muhabbetler, nihayetsiz bir kemâl ve cemâl sahibine mahsustur. Ne vakit hakikî sahibine verdin; o vakit bütün eşyayı Onun namıyla ve Onun âyinesi olduğu cihetle ıztırapsız sevebilirsin."

İşte iman ile benim kazandığım en büyük kolaylık bu: Herşeyi ayrı ayrı sevmeme, farketmeme, âşık olmama, nazar etmeme, tatmama, yutmama, koklamama, sarılmama, görmeme, aklımda veya kalbimde veya hafızamda saklamama gerek yok. Şimendiferde oturup pencerelerden seyrederek de mutlu olabilirim. Bu mümkün. Dikenli mikenli şeyleri tutmama gerek yok. Lazım olan el, benim elim değil. Öyle birisine inanıyorum ki, aslında bütün bu güzellikleri o yaratıyor, kendi cemalî hazinesinden nakışlarla işliyor. Ve Kur'an'da kendi hakkında diyor: "Her hayır onun elindedir."

Ve eğer onu seversem ve kendimi ona sevdirirsem, o bütün bunları benim adıma saklayabilir. Kudret elinde, lütuf elinde, ihsan elinde, hayır elinde tutabilir. Sonra bana onları geri verebilir. Unuttuğumda hatırlatabilir. Ayrıldığımda kavuşturabilir. Bu nasıl bir omuzdan yük atmak biliyor musun? Tarif edilmez birşey! Mutlak bir ayrılık kalmıyor böylece âlemde. Yalnız gaybıma taşınıyor nesneler. Yokluğa taşınmıyor. Mutlak bir acı yok. Hepsinin tesellisi, kader, daire-i ilim, bir nevi saklama dolabı. Matbaha-i kudreti farkeden, yemeğin bitmesine üzülmüyor. Demek ki; tevhid yalnız ilahı birlemiyor, sevileceklerin de sayısını azaltıyor, birliyor. Azaltmak kolaylıktır. Paltoyu ve düğmeleri düşünmemek kolaylıktır. Kalbe kolaylıktır. Bitirirken son bir not, buradan bakınca şu ayetler ne kadar şirin:

"(Resulüm!) onu (vahyi) çarçabuk almak için dilini kımıldatma. Doğrusu o vahyolunanı kalbine yerleştirmek ve onu sana okutturmak Bize düşer."