Şüpheci Allah'a 'Dostum' diyebilir mi?

"Hayat-ı beşeriye bir yolculuktur. Şu zamanda, Kur'ân'ın nuruyla gördüm ki, o yol bir bataklığa girdi. Mülevves ve ufûnetli bir çamur içinde, kàfile-i beşer düşe kalka gidiyor. Bir kısmı selâmetli bir yolda gider. Bir kısmı mümkün olduğu kadar çamurdan, bataklıktan kurtulmak için bazı vasıtaları bulmuş. Bir kısm-ı ekseri, o ufûnetli, pis, çamurlu bataklık içinde, karanlıkta gidiyor. Yüzde yirmisi, sarhoşluk sebebiyle, o pis çamuru misk ü amber zannederek yüzüne gözüne bulaştırıyor; düşerek, kalkarak gider, tâ boğulur. Yüzde sekseni ise, bataklığı anlar, ufûnetli, pis olduğunu hisseder; fakat mütehayyirdirler, selâmetli yolu göremiyorlar." Mektubat'tan.

Mucizat-ı Ahmediye Risalesi'nde "An'aneli senedin faidesi nedir ki, lüzumsuz yerde, malûm bir vakıada, 'an filân, an filân, an filân...' derler?" sualine cevaben diyor ki mürşidim: "Faideleri çoktur. Ezcümle, bir faidesi şudur ki: An'ane ile gösteriliyor ki, an'anede dahil olan mevsuk ve hüccetli ve sadık ehl-i hadîsin bir nevi icmâını irae eder ve o senette dahil olan ehl-i tahkikin bir nevi ittifakını gösterir. Güya o senette, o an'anede dahil olan herbir imam, herbir allâme, o hadîsin hükmünü imza ediyor, sıhhatine dair mührünü basıyor."

Bu cevap bize şunu da öğretiyor diye düşünüyorum arkadaşım: İslamî ilimler sadece usûllerinin-delillerinin karşı konulmazlığına dayanmazlar. Ya? Taşıyıcılarının ahlaklarına da yaslanırlar. Onlara duyulan muhabbetten-hürmetten de medetlenirler. Bu farkediş ister-istemez şu çıkarıma da sürükler bizi: Bu insanlar hakkında haksız şüpheler-imâlar sahibi olduğunuzda delillerinizin bir kanadını da yitirirsiniz. Neden? Cümle deliller en özünde güven üstüne kuruludur çünkü. Hele ki naklî ilimlerde. Naklî ilimlerin aklî ilimlerden bir nüansı da 'deneysel tecrübeye' onlar kadar açık olmamalarıdır. (Vahyi deney tüpüyle sınayamazsınız.) Daha toplayıcı bir ifadeyle şöyle diyelim: Naklî ilimlerin hazinesi öyle zengindir ki aklî ilimlerin çekmecesine sığmaz. Mahiyetçe aşkın olduğundan terazisinde hakkıyla tartılamaz. Bu yüzden seküler aklın zorba makasıyla naklî ilimlere saldıranların ellerinde kumaştan pek azı kalır. Ondan da pek az elbise çıkar.

Mesela: Aklî ilimler şüpheyi-tenkidi 'doğru bilgiye ulaşmanın geçer akçesi' olarak tanımlarlar. Överler. Öğütlerler. Aşılarlar. Bu yüzden ellerine geçen her doneyi 'ilişkilerini ister-istemez mesafeli kılan' bir damgayla damgalarlar. Şüphe ederler. Bu noktada 'fâsıkdan gelen haberin sınanmasını' emreden Kur'an'ın onları 'kendi düzlemlerinde' doğruladığını söyleyebiliriz. Birbirlerine karşı böyle olmakta haklıdırlar. Çünkü fâsıktırlar. Onlara karşı böyle olmakta biz de haklıyızdır. Peki ya kendimize karşı? Peki ya İslamî ilimlerde? Tahkik ehli ulemanın usûle hâkimiyeti onu bu sınanmada koruyabilse de teslimiyetsiz avamın aynı derinliğe sahip olmayışı diniyle ilişkisini tereddüde düşürür.

Ahirzaman fitnesinin sahada bu kadar sonuç alabilmesinin bir nedeni de budur kanaatimce. Bağışıklığı olmayanları da tenkitçilikle aşılamasıdır. Evet. Kabul edelim. Bugün, henüz lise çağındaki gençler dahi, İslamî ilimlerin en kavi delillerini-otoritelerini-umdelerini "Bana öyle gelmiyor..." diyerek eleştirebilmektedirler. Bediüzzaman'ın Lemeat'ta yaptığı şu tesbit bu açıdan ne kadar anlamlıdır: "Maddiyyunluk mânevî tâundur ki, beşere şu müthiş sıtmayı tutturdu, gazab-ı İlâhîye çarptırdı. Telkin ve tenkit kàbiliyeti tevessü ettikçe o tâun da tevessü eder." Yani salgının yayılmasının sebebi kendisi değil zeminidir. Öncülleridir. Bünye zaafiyetidir her hastalığı başlatan mikroptan önce. Halbuki tenkit ancak hakperest bir edeple doğru sonuçlara ulaşır. İnsafı bulunmayan tenkitse sadece dalaleti attırır.

15. Söz'ün Zeyli 'bîtarafâne muhakeme içinde Şeytanın müdhiş bir desisesi'ni aktarırken şu tuzağa da dikkatimizi çeker: Delilsiz şüphe hatırına varsayılan objektivite, tarafsızlık değil, karşı tarafa geçmektir. Yerinden alıntılayalım: "Ey Şeytan! Bîtarafâne muhakeme iki taraf ortasında bir vaziyettir. Halbuki hem senin hem insandaki senin şakirtlerinin dediğiniz bîtarafâne muhakeme ise taraf-ı muhalifi iltizamdır. Bîtaraflık değildir. Muvakkaten bir dinsizliktir. Çünkü Kur'ân'a kelâm-ı beşer diye bakmak ve öyle muhakeme etmek şıkk-ı muhalifi esas tutmaktır. Bâtılı iltizamdır. Bîtarafâne değildir. Belki bâtıla tarafgirliktir." Aynı durum tüm İslamî ilimler için de geçerlidir. Belki günümüzde hadisler hakkında uydurulan şüphelerin ilk basamağı da burasıdır. 'Tenkit parmaklarıyla yoklama' ve 'tereddüt eliyle tenkit etme.' Bu iki taassubu 'meşru bilginin zaruri çerçevesi' kıldığımızda naklî ilimlerin herbir cephesinde kıyametler kopmaktadır. Halbuki yine mürşidim demektedir ki: "Cenâb-ı Hakkın nur-u marifetine yetişmek ve bakmak ve âyât ve şahitlerin âyinelerinde cilvelerini görmek ve berâhin ve deliller mesâmâtıyla temâşâ etmek iktiza ediyor ki, senin üstünden geçen, kalbine gelen ve aklına görünen herbir nuru tenkit parmaklarıyla yoklama ve tereddüt eliyle tenkit etme. Sana ışıklanan bir nuru tutmak için elini uzatma. Belki gaflet esbabından tecerrüd et, onlara müteveccih ol, dur..." Şimdi düşünelim arkadaşım: Böyle bir yaklaşımın seküler metodolojiyi 'ilmin tek geçer akçesi-akidesi' sayanlara anlatabileceği ne vardır?

Özetle şunu söylemek istiyorum: Bugün 'tenkit kabiliyetinin giderek tevessü ettiği' bir zeminde yaşıyoruz. Ancak zararlarından koruyacak edep, hürmet, insaf, merhamet, tevazu, anlayış, empati, hakperestlik, ilim aynı hızla yayılmıyor. Aksine azalıyor. İçerideki bu kırılma nedeniyle dışımızdaki dalalet de yeni yeni cepheler açıyor-kazanıyor. Yani biz ateizmle, deizmle, modernizmle vs. mücadele ederken aslında sonuçlarla mücadele ediyoruz. Belirtilerle mücadele ediyoruz. Hastalığın kökenine inemiyoruz. Sadece ateş düşürüyoruz. Ağrı kesiyoruz. Kökenine inemediğimiz için de hidayete dönen pek az oluyor. Pekçoğu belirtilerinde kaybettiği savaşı hastalığının hırsıyla sürdürüyor. Yahut yeniden başlatıyor. Bir tenkidi haksız çıkarsa yenisi bulmaya gayret ediyor. Esas kırılma içeride/insanda yani. İtikadî sapmalarsa bu insan kırılmasının neticeleri gibi. Allahu'l-a'lem. Yine mürşidimden bir alıntı yapayım bu sadedde:

"En müthiş maraz ve musibetimiz, cerbeze ve gurura istinad eden tenkittir. Tenkidi eğer insaf işletirse hakikati rendeçler. Eğer gurur istihdam etse, tahrip eder, parçalar. O müthişin en müthişidir ki akaid-i imaniyeye ve mesail-i diniyeye girse! Zira iman hem tasdik, hem iz'an, hem iltizam, hem teslim, hem mânevî timsaldir. Şu tenkit, imtisali, iltizamı, iz'anı kırar. Tasdikte de bitaraf kalır. Şu zaman-ı tereddüt ve evhamda iz'an ve iltizamı tenmiye ve takviye eden nuranî sıcak kalblerden çıkan müspet efkârı ve müşevvik beyanatı hüsn-ü zan ile temaşa etmek gerektir. 'Bîtarafane muhakeme' dedikleri şey muvakkat bir dinsizliktir. Yeniden mühtedî ve müşteri olan yapar."

Arkadaşım acaba devletlûlarımız duyarlar mı? Yine de söylemekten geri durmayalım: Ta ilkokuldan çocuklarımıza 'kolayca şüpheye düşmelerinin isabetli olmadığını' öğretmeliyiz. "Şüphe her zaman doğru değildir!" demeliyiz. Direniş aşılamalıyız. Mazilerine bir güven kazanmalılar. Bundan ileride şunu bilmeliler: Hakkında delil olmayan şüpheyle amel etmek zorunda değiliz. Bu bir tür şizofrenidir. Sanrıdır. Deliliktir. Sözgelimi: İmam Buharî rahmetullahi aleyhin 'büyük bir dolandırıcı' olduğuna dair hiçbir delil ulaşmamışsa, aksine 'en güvenilirlerden birisi olduğu' ümmetçe tasdik edilmişse, sırf birisi "Sakın öyle olmasın?" dedi diye inancınızı terkedemezsiniz. 

Müsteşrik tuzağına kapılmamalısınız. Bu saçmalıktır. Akıllılık değil aptallıktır. İmkanatsa sonsuzdur. "Belki şuan Karadeniz yerin dibine batmıştır!" diyene kapılıyor musunuz? Elbette kapılmıyorsunuz. Çünkü delilden neşet etmeyen bir şüphenin kesinlik ifade etmediğini biliyorsunuz. Çünkü imkanat sınırlanamaz. Çünkü ihtimale 'kesin' muamelesi yapılamaz. Öyleyse neden büyükleriniz hakkındaki her ifadeden hemen şüpheye düşüyorsunuz? Bu tarz bir şüphecilikle-mesafeyle ilişkiler dostça kalabilir mi? Mesela: "Elinden her yediğim zehirli olabilir!" diye şüphe edersen eşini sevebilir misin? Peki o seni sever mi? Böylelerinin, bırakın salih ulemayı, bizzat Allah'ın kelamıyla, yani Allah'ın zatıyla emniyetli bir ilişkileri kalır mı? Hak hiç ona 'dostum' der mi? Ne diyelim: el-Hâdî olan Rabbimiz rüşdümüzü bize yeniden ilham eylesin. Âmin. Âmin. Âmin.

Ayasofya açıldı da ne oldu?

Arkadaşım, binler elhamdülillah önce, sonra sorarım: "Ayasofya'nın aslına dönmesi bize ne kazandırdı?" Şimdilerde, biraz da alaycılıkla, çokları dillendirir oldu bu suali. Bense Bakara sûresinin 248. ayetinden mülhem bir cevap veriyorum buna. İstersen arzedeyim: Hani orada İsrailoğulları 'yenilgi içinde geçen bir dönemin ardından' müjdelenirler. Müjdelendikleri nedir peki? İçinde Musa ve Harun aleyhümüsselamın bakıyyesi bulunan sandığa eriştirilmeleridir. Tefsirlerde söylendiğine göre bu sandık, yeni değil, zaten daha önceleri sahip oldukları birşeydir. Fakat mağlubiyetlerinden sonra ellerinden alınmıştır. Tekrar kavuştuklarında ise İsrailoğullarını sekinete ulaştıracaktır. 

İşte, "Allahu'l-a'lem!" kaydıyla söylersem arkadaşım, Kur'an-ı Hakîm'de bu hâdisenin nakledilmesindeki pekçok sırlardan birisini kendimce şöyle fehmederim: Milletler şanlı devirlerine dair eşyalardan/mekanlardan bir 'sekinet' alırlar. Onlarla göğüslerine bir genişlik gelir. Bir özgüven artımı yaşarlar. Ayaklarını zemine daha sağlam basarlar. Bunu bana söylettirenlerden birisi de mürşidimin 20. Söz'deki o meşhur cümlesidir: “Kur'ân-ı Hakîm’de çok hâdisât-ı cüz'iye vardır ki herbirisinin arkasında bir düstur-u küllî saklanmış ve bir kanun-u umumînin ucu olarak gösteriliyor.”

Yani mezkûr hâdisenin bize aktarılmasındaki hikmetlerden birisi de budur. Bu 'düstur-u küllî' ve 'kanun-u umumî'yi farketmemizdir. Hatta şear-i İslamiyeye dair ne varsa hepsinin ihyası mertebe mertebe bu sırra dahildir. Hem de öyledir: Ayasofya'nın vazife-i asliyesine dönmesi de bunlardandır. Osmanlı'nın inşa ettiği mirasa kendisini bağlı hisseden Türk, Kürt, Arab, Laz, Çerkes, Arnavut, Boşnak vs. her kim varsa hepsi, tıpkı İsrailoğullarının kayıp sandıklarına tekrar kavuşmaları gibi, şu müjdeli hâdiseden bir sekinet alırlar. Bir cesarete kavuşurlar. İlla ki kişi kendisini hâlâ bu cehdin parçası saysın. Varlığını burada konumlandırmayanların gözündeyse aslına dönüş kazanım değil kayıptır.

Evet. Bediüzzaman'ın "(...) âlem-i İslâm nazarında Demokratları düşürmemenin çare-i yegânesi kendimce böyle düşünüyorum:" dedikten sonra zikrettiği "Nasıl ezan-ı Muhammediyenin (a.s.m.) neşriyle Demokratlar on derece kuvvet bulduğu gibi, öyle de, Ayasofya'yı da beş yüz sene devam eden vaziyet-i kudsiyesine çevirmektir..." cümlesi de böyle bir nasihati barındırır diye düşünüyorum. Ki okuyanlar bilirler. Mürşidim bu cümlenin ardına da şu ifadeyi ekler: "O vakit âlem-i İslâmın teveccühünü kazandıkları gibi başkalarının zâlimane kabahatları onlara yüklenmez fikrindeyim." 

İsrailoğulları, kayıp izzetlerine tekrar kavuşturulduktan sonra, Talut'un komutasında Calut'un muazzam ordusunu devirmişlerdi. Yitirdikleri şanlı günlere tekrar kavuşturulmuşlardı. Biz de, elhamdülillah, kayıp sandıklarımızdan birisine bu sene ulaştırıldık. Sevindirildik. Cenab-ı Hakkın fazl u kereminden umudumuz o ki: Sırrı şimdi de tecelli etsin. Bizde hükmünü tekrarlasın. Birkaç asırlık bocalamamızın ardından yeniden yükselmeye muvaffak olalım. Ondan umut kesilmez. Ona hiçbirşey ağır gelmez. Onun hazinesi vermekle eksilmez. Diliyoruz. Özlüyoruz. Bekliyoruz. Âmin. Âmin. Âmin.

Kardeşimiz muhalifimizken neden düşmanımızdan daha çok can sıkar?

Geçenlerde twitter'da birşey paylaştım. Görmüş olanlar tekrar okuyunca hatırlayacaklar: "Doğrularda hırs 'cevap kağıdında kaydırma yapmak' gibidir. Yalancılarda hırs 'kopya çekmek' gibidir. İkincilerin iyi not aldığı görülür de birincilerin geçer not aldığı görülmez!" demiştim. Eh, elbette, bu kapalı ifadelerim 'daha fazla açmam gerektiğini' belirtir sorularla muhatap oldu. Ne diyebilirim? Hakları var. Lakin beni de anlamalısınız muhterem kârilerim. Bazen yazacaklarım hemen o gün dört başı mamur bir şekilde zihnimde toplanmış olmuyor. Zaman içinde 'yazılabilir' bir kıvama kavuşuyorlar. Böyle cümleleri kurmamın sebebiyse üzerlerine işaret taşı bırakmak istemem. Unutmamak için yapıyorum. Yani tekrar dönüp baktığımda mevzuu hatırlıyorum. Not almak gibi birşey sizin anlayacağınız.

Her ne ise. Şimdi kafamdakileri bir nebze daha sistematize ettiğimden gönül rahatlığıyla sizinle paylaşabilirim. Meselenin özü şu: Sosyal mecralarda dikkatimi çeken şöyle bir durumum var. Bazı seküler isimlerin, mesleğime çok muhalif bile olsa, paylaşımlarından pek az rahatsız oluyorum. Ancak kendimle bir meslekte gördüğüm başka isimlerin, diğerlerine göre belki çok daha hafif sayılabilecek, tenkidlerinden epeyce sıkıntılar duyuyorum. Bu neden böyle oluyor veya ben neden böyle hissediyorum? Hem genel temayüle bakıyorum: Başkaları da az-çok bana yakın tavırlar takınıyorlar. Tıpkı bencileyin, onlara karşı öyle, bunlara karşı böyle bir refleks sergiliyorlar.

Halbuki ikinciler onların din kardeşleri. Hem niyetleri de elbette birincilere göre çok sâfî. Hatta belki bu paylaşımların dışında kendilerine büyük muhabbetler de duyuluyor. Peki, o zaman neden ona böyle, buna böyle yapılıyor? Neden ötekine 'küçük görür bir alaycılıkla' diğerine 'büyük görür bir ğayzla' cevap veriliyor? Yaşananların kalplerimizin karalığından, pest ahlakımızdan, düşük seviyeli merhametimizden veya eksik sabrımızdan başka hikmeti var mıdır? İşte, muhterem kârilerim, yukarıda zikrettiğim cümlem buna dair bir tefekkürüme dayanıyordu. İlhamını da yine Risale-i Nur'dan almıştı. "'Aldı' demekle olur mu a şaşkın? Neresinden? Onu da hemen söyleyeceksin!" derseniz çarçabuk döküleyim:

Hani, müellifinin, 'mühim ve müthiş bir sual' diyerek andığı ve cevaplamaya çalıştığı bir soru var 20. Lem'a'nın hemen başında: "Neden ehl-i dünya, ehl-i gaflet, hattâ ehl-i dalâlet ve ehl-i nifak rekabetsiz ittifak ettikleri halde, ehl-i hak ve ehl-i vifak olan ashâb-ı diyanet ve ehl-i ilim ve ehl-i tarikat, neden rekabetli ihtilâf ediyorlar? İttifak ehl-i vifakın hakkı iken ve hilâf ehl-i nifakın lâzımı iken, neden bu hak oraya geçti ve şu haksızlık şuraya geldi?" İşte, orada, cevap sadedinde 2. Sebeb'te deniliyor:

"Ehl-i dalâletin zilletindendir ittifakları; ehl-i hidayetin izzetindendir ihtilâfları. Yani, ehl-i gaflet olan ehl-i dünya ve ehl-i dalâlet, hak ve hakikate istinad etmedikleri için, zayıf ve zelildirler. Tezellül için, kuvvet almaya muhtaçtırlar. Bu ihtiyaçtan, başkasının muavenet ve ittifakına samimî yapışırlar. Hattâ, meslekleri dalâlet ise de, yine ittifakı muhafaza ederler. Adeta o haksızlıkta bir hakperestlik, o dalâlette bir ihlâs, o dinsizlikte dinsizdârâne bir taassup ve o nifakta bir vifak yaparlar, muvaffak olurlar. Çünkü samimî bir ihlâs, şerde dahi olsa neticesiz kalmaz. Evet, ihlâs ile kim ne isterse Allah verir."

Devamındaysa mevzunun mü'minlere bakan tarafına dokunuluyor ve onun da altı şöyle çiziliyor: "Amma ehl-i hidayet ve diyanet ve ehl-i ilim ve tarikat, hak ve hakikate istinad ettikleri için ve herbiri bizzat tarik-i hakta yalnız Rabbini düşünüp tevfikine itimad ederek gittiklerinden, mânen o meslekten gelen izzetleri var. Zaaf hissettiği vakit, insanların yerine Rabbisine müracaat eder, medet Ondan ister. Meşreplerin ihtilâfıyla, zâhir-i meşrebine muhalif olana karşı muavenet ihtiyacını tam hissetmiyor, ittifaka ihtiyacını göremiyor. Belki hodgâmlık ve enâniyet varsa, kendini haklı ve muhalifini haksız tevehhüm ederek, ittifak ve muhabbet yerine, ihtilâf ve rekabet ortaya girer. İhlâsı kaçırır, vazifesi zîrüzeber olur."

Ben bu analizlerin arkasında ihlasın 'büyük resmi görür' yapısına dikkat çekildiğini düşünüyorum. Yani, ihlas, kişinin 'salt kendi eylemini' değil 'o eylemin büyük resimde gördüğü vazifeyi' de kollamasını istiyor. 'Buz parçalarının havuzda eritilmesi' tavsiyesinde de belki bu var. Bu elbette bir kişiliksizleşme değil. Fakat ayağını atarken yalnızca 'kendi yürüdüğünü' değil 'nereye bastığını' da hesap etme. Beraber yürüdüğün mü'minler arasında yürüyüşünün nasıl bir noktaya tekabül ettiğini de kollama. Mürşidimin, "Mü'minde hırs sebeb-i hasarettir ve sefalettir!" derken de, İktisad Risalesi'nde hırsı mü'minler için 'muvaffakiyetsizlik sebebi' olarak gösterirken de söylemek istediği bu belki. İnsan hırslandığı zaman çevresiyle uyumunu kaybeder. Önden gitmeye ve belki çevresini de rızalı-rızasız peşinden sürüklemeye çalışır. Halbuki bizim hakikatimiz uyum üzerinde durur. Fıtratımız dahi uyum üzerinedir.

Yani: Müslümanlar olarak, yalnızca doğruyu söylemekle değil, 'doğruyu hırssız savunmakla da' görevliyiz. Birşeyi hırsla savunduğumuz zaman, o şeyde yanlışı dile getirdiğimizden değil, ama uyumsuzluğumuz da bir yanlışı çağrıştırdığından muhalefet görürüz. Kalbimiz kırılır. Kalpleri kırarız. Çünkü hırsın bir sonucu da yaratılıştaki ilahî düzenden başını çıkarmaktır. Hani yine mürşidim der: "Nasıl ki bir ekmeğin vücudu, tarla, harman, değirmen, fırına terettüp eder. Öyle de tertib-i eşyada bir teennî-i hikmet vardır. Hırs sebebiyle, teennî ile hareket etmediği için, o tertipli eşyadaki mânevî basamakları müraat etmez; ya atlar, düşer veyahut bir basamağı noksan bırakır, maksada çıkamaz."

İşte siyasî, sosyolojik veya dinî herhangi bir hususta 'vazife-i ilahîyeye karışacak derecede' bir hırsla, yani bunu çağrıştırır bir dil, vurgu veya üslûpla paylaşımlarda bulunmak da 'tertipli eşyadaki manevi basamaklara müraat etmemeye' sebep oluyor. Cevap doğru olsa da 'vaktinden evvel verildiği için' cevap kağıdında kaydırma yaşanıyor. Hepsinin doğru yanıtını bilse bile bu paylaşımların sahibi, cevap kağıdını eline alıp bakanlar, hiçbir soruya doğru cevap verememiş görüyorlar. Yani zann-ı acizanemce bu arıza 'doğrucu hırs'tan kaynaklanıyor.

Diğer tarafta ise yalancının hırsı var. Yalancının hırsının doğrucunun hırsından farkı nedir? Yalancının hırsı izzetsizdir. Eyleme değil sonuca dönüktür. Tek başına ayakta durmayı bilmez. Doğrulanmak için uyumun yardımına muhtaçtır. Yalanının yalan olduğunu en çok kendisi bildiği için ona güvenmez. Destek arar. Manipülasyon, aldatmaca veya algı yönetimi için uygun zamanı kollar. Bu nedenle onun paylaşımları da mü'minleri evvelkiler kadar rahatsız etmez. 'Rahatsız edilmeyecekleri vakitler/tarzlar' kollanmıştır çünkü. Konsantrasyonunun 'büyük resme' veya tabir-i diğerle 'sonuca' yönelik olması onu bir tür ihlas sahibi kılar. Kopyacılık da böyledir. Güvensizdir. Amelde 'yanlış' ama amaçta 'büyük resme matuf' çabalamadır. İyi not aldırdığı çoktur.

Hani başta demiştim ya: İhlas biraz da 'büyük resmi kollamakta' saklıdır. Aynen öyle. Halbuki içimizdeki 'Doğrucu Davudlar' ancak doğruları kabul ettirmeye itibar ederler. Uyumu ıskalarlar. Bu da ihlaslarını kırar. Kabul etmeseler de kırar. Ve Bediüzzaman'ın 'izzetten ihtilaf doğmasını' izah ettiği metin de hakikatini böylece bulur. Subhanallah. Benim 'göre'me göre mesele böyle birşeydir sabırlı kârilerim. Allah cümlemizi istikametten ayırmasın. Ve o kardeşlerimize uyumu kollamayı bize de onlara karşı merhametli olmayı nasip eylesin. Âmin.

Kimdir bizim 'yerli'miz?

"İnsan neye sadakat gösterir?" Bencileyin bu sorunun cevabı şudur: "İnsan ancak 'emin olduğu şeye' sadakat gösterir." Bu anlamda sadakat, sınanmamışın değil, 'sınansa da doğru çıkacağından emin olunanın' arkasındaki duruşumuzu ifade eder. Kur'an'da buyrulan, "Eğer sâdıklardan iseniz delil getirin!" emri, sadakatin 'körükörüne itaat'ten ayrıldığı noktayı da fısıldar bize: Sadakat 'hakka' ve 'delil ile' gösterilen bir hürmettir. Emniyettir. Körükörüne itaatteyse hürmet gösterilenin ardında avlanılmak istenen başka şeyler/menfaatler vardır. Menfaat getireceği düşüncesi, hazdan başka delile ihtiyaç duymayan bir inanışla, (daha çok kapılmadır bu) irademizi işgal edebilir. Fakat, bir nefes, burada da sık karıştırılan bir mevzuu kurcalamaya ihtiyaç var:

Sâdığın ikna etmesi gereken karşı taraf değildir. Karşı tarafın iknası ikincil önemdedir. Zaten, karşı tarafın iknası/tasdiki üzerine bina edilmiş bir haklılık, hakiki haklılık da değildir. Hak tebliğde bulunur. Delillerini sunar. Fakat hakkın haksız tarafından tasdik edilmeye ihtiyacı olmaz. "Haksızlığı hak iddia edenlere karşı hak dâvâ etmek ve onlara müracaat etmek bir haksızlıktır, hakka karşı bir hürmetsizliktir." O kendi ayaklarıyla ayaktadır. Duruşu bağımsızdır. Teveccühün sarmaşığı değildir. Bediüzzaman'ın, "Hakikî lezzet ve muhabbet ve kemâl ve fazilet odur ki, gayrın tasavvuruna bina edilmesin, zâtında bulunsun ve bizzat bir hakikat-i mukarrere olsun..." ifadesinde altını çizdiği gibi: Kemalini, lezzetini, muhabbetini, faziletini kendi üzerinden tanımlayabilen şeydir 'hakiki' olan. Sahte? Sahte ise aynadaki yansımadır. 'Var kalabilmek' için dahi dışardan desteğe muhtaçtır.

Yazılarımda sık alıntıladığım bir Asr-ı Saadet sahnesi var. Yine sırası geldi. Alıntılayayım. Hz. Aişe (r.anha) annemiz anlatıyor: "Bir adam Aleyhissalatuvesselamın huzuruna girmek için izin istemişti. Aleyhissalatuvesselam: 'Bir aşiretin kardeşi ne kötü!' buyurdu. Ama adam girince ona iyi davrandı. Yumuşak sözle hitap etti. Adam gidince: 'Ey Allah'ın Resulü! Adamın sesini işitince şöyle şöyle söyledin. Sonra yüzüne karşı mültefit oldun. İyi davrandın!' dedim. Şu cevabı verdi: 'Ey Aişe! Beni ne zaman kaba buldun? Kıyamet günü, Allah Teala'nın yanında mevkice insanların en kötüsü, kabalığından korkarak halkın kendini terkettiği kimsedir.'"[1]

Bu sahnenin kalbimi en çok avuçlayan yanı, yukarıda dikkat çekmeye çalıştığım, 'kemalini kendi üzerinden tanımlama' meselesine vurgu yapan halidir: 'Beni ne zaman kaba buldun?' Evet, Allah Resulü aleyhissalatuvesselamın ahlakı 'kişiye göre' değildir. O, bizzat Kur'an'ın ahlakıyla ahlaklandığından ötürü, 'huluku'l-azim/pek büyük bir ahlak üzere'dir.

Peki Kur'an'ın ahlakıyla ahlaklanmak ne demek? Bence biraz şu demek: Ahlakına bir tanım, davranışına bir gereklilik, duruşuna bir delil gösterecekse, bunu Kur'an ve sünnet üzerinden yapar. Haklılığına başka dayanaklar aramaz. Konjonktüre göre değil. Muhatabının kaşesi üzerinden değil. 'İnsanlar öyle desinler!' diye hiç değil. İster Ebu Cehil konuşsun onla, isterse Hz. Ebu Bekir-i Sıddik, o yine Muhammedü'l-Emin'dir. Allah'ın emri üzere dosdoğrudur.

Dikkat ettiyseniz, sadakati konuştuğumuz şu zeminde, artık izzeti konuşmak kaçınılmaz oluyor. Çünkü sadakat, yani durduğun yerden emin olma, ister istemez izzetin varlığıyla mümkün ve de varlığından haber veriyor. Zaten 'duruşunu kendi üzerinden tanımlama' olarak altını çizdiğimiz şey de izzetle yakından ilgili birşey. Yani izzette bir 'kendine yeterlik' manası da mündemiç. Birisi hakkında "Çok izzetli bir adam. Kimseye 'eyvallah' etmez. İşini kendisi görür!" dediğimizde kastettiğimiz mana da buna yakındır.

'Gayrın tasavvuruna muhtaç olmama' meselesi, hem Allah'ın azametini konuştuğumuz zeminde, bu azametin nasıl bir büyüklüğe tekabül ettiğini, hem de izzetin mü'minde 'nasıl bir duruşun ismi' olduğunu anlamamızı sağlar. Çünkü Allah'ın izzeti aslında onun Samediyetiyle ilgilidir. Herşey ona muhtaçken o hiçbirşeye muhtaç değildir. Fakat mahlukatın izzeti Allah'tan başkasından yardım dilememeyle kaimdir.

Mü'minin izzeti, en temelde, meşruiyetini alanı sadece Kur'an ve sünnet olduğundan dolayı, ötekilerin tanımlamalarına/yargılarına göre şekil almaya muhtaç olmamasında saklıdır. Mü'minin, daha iman ederken, kapısından girdiği dünya budur. (Hadis-i şerifin, onu 'kendisinden emin olunan' olarak tarif etmesi, güzel ahlakındaki istikrara da işaret eder. Fısk ise bunun tam tersidir.) Artık ehl-i küfrün onun hakkında ne düşündüğü umurunda olmaz. O, kendini, özgü değerler dünyası içinde biçimlendirir/konumlandırır.

Biz izzeti daha çok 'Allah'tan başkasına el açmamak' şeklinde anlasak da, aslında Allah'tan başkasının doğru bulmasına, takdirine, onaylamasına, iltifatına da el açmamak bu manaya dahildir. Bu noktada Bediüzzaman'ın 23. Söz'de kullandığı demirciler çarşısı ve antika örneği ne kadar anlamlıdır:

"Meselâ, insanların san'atları içinde, nasıl ki maddenin kıymetiyle san'atın kıymeti ayrı ayrıdır. Bazan müsavi, bazan madde daha kıymettar; bazan oluyor ki, beş kuruşluk demir gibi bir maddede beş liralık bir san'at bulunuyor. Belki, bazan, antika olan bir san'at bir milyon kıymeti aldığı halde, maddesi beş kuruşa da değmiyor. İşte, öyle antika bir san'at, antikacıların çarşısına gidilse, hârika-pîşe ve pek eski, hünerver san'atkârına nisbet ederek, o san'atkârı yad etmekle ve o san'atla teşhir edilse, bir milyon fiyatla satılır. Eğer kaba demirciler çarşısına gidilse, beş kuruşluk bir demir bahasına alınabilir. İşte, insan, Cenâb-ı Hakkın böyle antika bir san'atıdır."

İşte, izzet sahibi dediğimiz kişi, değerini artık demirciler çarşısında aramayı bırakandır. Eğer bir mü'min, kalbindeki imana rağmen, hâlâ ehl-i küfrün takdirini ve teşvikini bekliyorsa, onun da izzet ayarlarında bir oynama olduğu kesindir. Bu noktada, izzetin, 'kendini İslamî değerler üzerinden tanımla' ile ilgisi daha belirgin hale geliyor. Bu, onun anlam dünyasını görecelilikten kurtarıyor. Kâfirûn sûresinde de altı çizilen birşey bu. Artık çizgilerimiz netleşiyor. "Sizin dininiz size, benimkisi bana!" gücüne erişiyorsunuz.

Bu hakikaten büyük bir güçtür. İman, insanı sair mahlukata kul olmaktan kurtardığı gibi, imanın getirdiği izzet de insanı sair mahlukatın 'görelerinden' kurtarır. Tepkileri içinde mütehayyir kalmaktan azât eder. Ayet-i kerimenin ifadesiyle 'sanki gökten düşmüş de kendisini kuşlar kapışıyor veya rüzgâr onu uzak bir yere sürüklüyor gibi' olmamayı sağlar.

Sözgelimi: Modernizmin günümüzdeki hâkim konumu ve bunun getirisi olan "Ancak benim gösterdiklerim doğru!" baskısına karşı, bu izzet-i İslamiye ile karşı koyabilirsiniz. Çünkü onun takdirini aramazsınız. Modernizm 'değerini demirciler çarşısında arayanları' etkileyen bir kültürel hegemonyadır. Günahkârın iltifatı da ancak teveccüh-i nâsın müptelasını etkiler. Yani müşteri olan etkilenir.

Bu noktada, ahirzaman insanlarına hitap eden mektuplarının başını hep 'aziz' ve 'sıddık' hitaplarıyla doldurmuş Bediüzzaman'ın, bu iki kelime arasındaki (yani 'izzet' ve 'sadakat' arasındaki) irtibata dikkatimizi çektiğini söylemek herhalde yanlış olmaz. Onun "Aziz sıddık kardeşlerim!" dediği her metinde aslında bize öğütlenen, hem zaten Risale metinlerinin de bize aşıladığı, 'kendi değerini İslamî olan üzerinden tarif etme' nasihatidir.

İzzeti olmayanın sadakati olmaz. Kendi gibi olmaya kanaat etmeyenin de izzeti olmaz. Değerini ötekinin iltifatına göre tarif edenin, ona göre şekil, fikir ve zikir değiştirmesi kaçınılmazdır. Sadakat ise, duruş değiştirme değil, duruşunda sebat etmedir. İzzetli kişinin şanıdır sadakat. Hakikat konusunda 'kendisine yeter' bir değerler dünyasında olduğuna emniyet etmeyen elbette onda sebat edemez. İkirciliklerden, çelişkilerden, 'acaba'lardan kurtulamaz.

Nitekim, Ebu Cehil gibi bir mel'unun ve Kureyş hâkim söyleminin, miracın inkârına dair oluşturmaya çalıştığı manipülasyona da, sâdıkların şahı olan Hz. Ebu Bekir (r.a.) böyle direnmiştir: "Bunu o mu söyledi?" Evet. Tek sorduğu budur. Olumlu yanıt alınca da cevabı rahat ve kesindir: "O söylemişse doğrudur." Hadis ilminin üzerinde yükseldiği temel de budur.

Yanlış anlaşılmasın. Bu kesinlikle körükörüne bir itaat değildir. Delillidir. Delili ise Aleyhissalatuvesselamın yanında geçirdiği hayatın şahit olduğu 'tavizsiz doğruluğu'dur. Fakat bu duruşun aynı zamanda izzetle de bir ilgisi vardır. Nasıl? Belki biraz şöyle: Hz. Ebu Bekir (r.a.), miracın 'inanılabilirliği'ni Kureyş'in hâkim söylemi üzerinden değerlendirmez. Umursamaz. O, İslam'ın kalbine yerleştirdiği Allah inancı üzerinden bakar miraca ve der: Benim inandığım Allah'ın kudreti böyle birşey yapmaya yeter. Çünkü o sonsuz kudret sahibidir. O yapabilirken ve Nebisi de yaptığını söylerken aksi nasıl mümkün olabilir?

Arkadaşım, burası cidden önemli, eğer Hz. Ebu Bekir'in (r.a.) modern fiziğe inancı, tıpkı bazılarında olduğu gibi, Kur'an'ın tarif ettiği Allah'tan fazla olsaydı, elbette o fiziğin (bugünlük) inandığı sınırlı imkanlar yüzünden tereddüde düşebilirdi. Düşmedi. Sen de birgün hakikate onun gibi iman etmeyi becerebilirsen, ki duamız hep bu olsun, dünya karşına geçse ürkmeyebilirsin. Çünkü doğrularını kendi sisteminle ifade edersin. Bir dilenci gibi ötekilerin de sırtını sıvazlaması peşinde koşmazsın. Yine dikkat et, bizden ne kadar yoldan çıkan varsa, hep bu sırtı kaşınanlardan çıkıyor.



[1] Buhari, Edeb 38, 48; Müslim, Birr 73, (2591); Muvatta, Hüsnü'l-Hulk 4, (2, 903, 904); Ebu Davud, Edeb 6, (4791, 4792, 4793); Tirmizi, Birr 59, (1997)

Emre Dorman nereye koşuyor 10: Bir Temel fıkrası olarak Kur'an müslümanlığı...

Bir önceki yazıda bıraktığımız noktadan konuşmaya devam edelim: Bediüzzaman'ın 17. Lem'a'da kullandığı, sosyalmedyada da sıklıkla alıntılanan bir cümlesi var: "Hırs, sebeb-i hasarettir." Fakat bu cümle, alıntılandığı çoğu yerde, eksik alıntılanıyor. Cümlenin tamamı şöyle: "Çünkü mü'minde hırs sebeb-i hasarettir ve sefalettir." Gördüğünüz gibi cümlenin başındaki tahsis, hırsın 'müminler için' sebeb-i hasaret ve sefalet olacağını belirtiyor özellikle. Mezkûr eserin konusunun da 'medeniyetler mukayesesi' olduğu hatırlanırsa, bu tahsisin özel bir hikmet taşıdığı sezilir. İsterseniz bahse girerken metnin tamamını okumuş olalım: "Ey divane baş ve bozuk kalb! Zanneder misin ki Müslümanlar dünyayı sevmiyorlar veyahut düşünmüyorlar ki fakr-ı hale düşmüşler; ve ikaza muhtaçtırlar, tâ ki dünyadan hissesini unutmasınlar? Zannın yanlıştır, tahminin hatadır. Belki hırs şiddetlenmiş; onun için fakr-ı hale düşüyorlar. Çünkü mü'minde hırs sebeb-i hasârettir ve sefalettir."

Görüldüğü gibi, üzerinde durduğumuz ifadenin öncesi de onun 'müminler' vurgusuyla söylendiğinin delili. Peki, hırs sadece müminlere mi felaket getirir? Elbette hayır. Hırs, mümin-münafık-kafir farketmeden, her insana bir felaket getirir. Fakat bu felaketi anlayabilecek/farkedebilecek olan sadece mümindir. Uyarı hassaten onadır. Yani anlayabilecek olanadır. Felaketi 'felaket' diye bilenedir. Diğerleri için bu kaybediş (kendi körlüğü açısından) bir kazanış da sayılabilir. (Dünyayı kafirin cenneti, müminin zindanı olarak tarif eden hadisi hatırlayalım.)

Hayatı sadece dünyadan ibaret gören, ötede hesap/beka olduğuna inanmayan ehl-i küfür için, hırs kazandıran birşey olarak da tezahür edebilir. Nitekim 17. Lem'a'nın bizi daha selim bir kalp ve akılla tefekkürüne davet ettiği mim'siz medeniyet de tam bu şekilde ortaya çıkmış ve 'kazanan' gibi görünmüştür. Hem de öyle bir şiddette böyle görünmüştür ki, başka medeniyet mensupları, mesela müslümanlar dahi duruşlarından şüphe duymaya başlamışlar ve 'gerilediklerini' sanmışlardır. Geride kalmamak için hırslandıkça da daha beter batmaya(!) devam etmişlerdir. Bu açıdan Bediüzzaman'ın 'müminde hırs sebeb-i hasarettir' demesi bizim için aynı zamanda bir tarih, bir sosyoloji, hatta bir ahirzaman okuması da sayılabilir. (Deccal'in cennet sûretindeki cehennem ve cehennem sûretindeki cenneti hatırlanırsa.) Hatta Asr sûresinde üzerine yemin edilen ve insanların hasarette olacağı söylenen asrın mahiyeti de bu hırsa bakıyor olabilir. Çünkü devamındaki tavsiyeler sanki hırslı bir çağa edilmiş nasihatlerdir: "Birbirlerine hakkı tavsiye edenler ve sabrı tavsiye edenler müstesna..."

Peki, hırs neden mümin için sebeb-i hasaret ve sefalettir? Bunu size anlatabilmem için 'Osmanlı Geriledi mi?' kitabında geçen bir örnekten yararlanmalıyım. (Kitap makaleler derlemesiydi. Maalesef örneğini nakledeceğim makalenin yazarını anımsayamıyorum.) Bir Temel fıkrası kurguladığımızı düşünün. Komik olmayacak. Amacı, hakikatin ucunu göstermek: Temel bir trafik polisi ve bindiği motosiklet en fazla 250 km hız yapıyor. Ve 200 km'den 400 km'ye bir anda geçebilen bir spor arabaya rastlıyor polisimiz. (Fıkra bu ya.) Temel bu aracın 200 km hızla seyrettiğini farkediyor, süratini yasal sınırların üstünde buluyor ve motoruyla ona yaklaşıyor. Aynı hızda yanyana gidiyorlar bir süre. Temel arabayı durdurmasını işaret ediyor. Fakat spor arabanın şoförü, duracak yerde, herhalde ceza ödemek istemediğinden, arabasının gazını kökleyerek bir anda 200'den 400'e çıkarıyor hızını. Ok gibi fırlayıp uzaklaşıyor... Ertesi gün gazetelerde Temel'in bir kaza geçirdiği haberini görüyoruz. İlk ifadesinde şöyle söylüyor polisimiz: "Motor istop ettu sandum. İnup bi bakayum oğa dedum."

Gerçi izah edilen fıkraların tadı kalmaz, fakat hakikatine dokunabilelim diye altyazı geçeceğim. Temel'e motorunun durduğunu düşündüren neydi? Gözünün takılı olduğu spor araba... O kadar arabaya konsantre olmuştu ki, o hızını 200'den 400'e çıkarınca Temel çevresine bakıp kendi hızının hâlâ 200 olduğunu anlamak yerine, "Galiba motor durdu!" yorumunu yapmayı seçti. Ve inip motora baktı. 200 km hızla giderken motordan inmek de kolay olmasa gerek. (Bu fıkranın hastane ile ilgili olan kısmını açıklıyor.) 17. Lem'a'nın notaları bence tastamam işte bu Temel psikolojisi içindeki ümmet-i Muhammedi ikaz niteliği taşıyor. Ve diğer bir açıdan günümüz modernist/ehl-i bid'a fırkalarının nasıl bir psikolojiden beslendiğini de ortaya koyuyor. "Ya bizim motor bozulduysa?"

Örneği veren müellif, makalesinin ilerleyen kısımlarında, Osmanlı'da 'gerileme dönemi' diye tarif ettiğimiz şeyin böylesi bir psikolojiden beslendiğini izah ediyordu. Yani Osmanlı aslında gerilemiyor, aksine gelişiyordu. Ancak bu gelişimin hızı kendi hızındaydı. Fakat birden Avrupa, fıkradaki spor araba gibi, seküler bir sıçrama yaşadı. Sanayi inkılabı, teknoloji, sömürgeleştirme, yeni ticaret yolları vs... Bir noktadan sonra da Osmanlı bu hız artışını tıpkı Temel'in yaptığı gibi motorun durduğu kanaatiyle okumaya başladı. Sürekli Avrupa üzerinden kendi durumunu değerlendirdiği için 200 km de olsa bir hıza sahip olduğunu göremedi. Durduğu yerden emin olamadı. İnip motora bakmaya karar verdi. Ve felaket...

Bugün dahi hâlâ motoruna bakmaya çalışıyor İslam ümmeti. Hatta Kur'an müslümanlığı tayfasının bile yaptığı bu. Sanıyor ki; sorun İslam'da, İslam'ın motorlarında bir bozukluk var. Öyle olmasa bu hale gelinmezdi. Fakat dünya hayatının bir imtihan olduğunu ve Allah'ın, Bedir ve Uhud örneğinde olduğu gibi, günleri çevirdiğini anlayamıyor. Belki bu günleri çevirişteki hikmet de şu: Hep kazandırırken müslüman kalmak kolay. Seküler anlamda kaybettiriyor gibi görünürken de bu safta kalmaya devam edecek misiniz? Yoksa Medine münafıkları gibi hemen duruşunuzu bozacak mısınız? Âl-i İmran'ın 140. ayetini hatırlayalım hemen: "Eğer siz (Uhud'da) bir acıya uğradınızsa, (Bedir'de de düşmanınız olan) o kavim de benzer bir acıya uğramıştır. O günleri biz insanlar arasında döndürür dururuz (zaferi bazen bir topluma bazen öteki topluma nasip ederiz.) Ta ki Allah, iman edenleri ortaya çıkarsın ve aranızdan şahitler edinsin. Allah zalimleri sevmez."

Çok dikkatimi çeken bir tekrardır: Kur'an müslümanlığı taifesiyle yaptığım münakaşaların çoğunda mevzu, dönüp dolaşıp siyasi bir âlem-i İslam okumasına dayanıyor. Ve muhatabım genelde şuna benzer birşeyler söylüyor: "Eğer İslam şimdiye kadar doğru yaşanıyor olsaydı âlem-i İslam bu halde olur muydu? Bizim bugün ümmet-i Muhammediye olarak çektiklerimiz de bir delildir ki, İslam 'atalar dinine' döndürülmüş, tahrif edilmiştir. Kur'an'dan uzaklaşılmıştır. Eğer uzaklaşılmasaydı, müslümanlar zillet çekiyor olmazlardı." Böylesi büyük bir 'bozulma' iddiasının müşahhas bir delilden değil de nazarî bir siyaset okumasından beslenmesi tuhaflığını bir kenara koyarsak; bu insanlara "Biz doğru yoldan saptık!" diye düşündüren şey nedir? Ümmet-i Muhammedin bugün düştüğü durum ve çektiği çileler... Doğru mudur bu söyledikleri? Evet, siyasete bakarsak, öyle. Peki, sırr-ı imtihan siyasi başarıdan mı ibarettir? Veya iman, siyasi başarıyı da garanti eder mi tek başına?

Kur'an'a ve sünnete baktığımızda müminin imtihandaki başarısının hiç de böylesi bir zemine bağlı olmadığını görüyoruz. Bilakis; alıntıladığımız ayet-i kerime gibi pekçok ayet-i kerime ve hadis, sırr-ı imtihanın muvaffakiyetten ziyade takvaya, yani 'doğru yolda korunmuş bir duruşa' baktığını söylüyor. Nitekim İslam'ın karşılaştığı ilk mağlubiyet olan Uhud'da da müminler, modernistler gibi bir itikadî bir sorgulamaya veya o güne kadar yaşanmış İslam'a yönelik bir eleştiriye gitmiyorlar. Belki yerinden ayrılan okçu efendilerimiz nedeniyle bugün bir hatadan (yine imtihan sırrını unutmadan) bahsedebiliyoruz. Fakat asla şunu söylemiyoruz: "Eğer müminler yanlış yolda olmasalardı başlarına böyle bir başarısızlık gelmezdi!" Çünkü imanın bir seküler başarı/başarısızlık olayı olmadığının farkındayız.

Batı'nın tüm dünyaya çektirdikleriyle elde ettiği kanlı/lanetli medeniyetin bir mümin için arzulanır birşey olmadığının bilincindeyiz. Fakat işte seküler başarıya gözünü dikmiş olan hırs, mümin için, yani durduğu yere iman eden, oradan emin olmakla mümin ismini alan müslümanlar için, 'durduğu yeri de sorgulamaya' bir kapı açıyor. Ve nihayet bugün, Kur'an müslümanlığı gibi fitneler, müslümanların siyaseten düştüğü durumdan hareketle, şimdiye kadarki itikadımızda hatalar olduğunu söyleme cür'eti gösterebiliyorlar. Hatayı, Avrupa kafirlerinde veya Asya münafıklarında değil; hatta müminlerin eylem/söylem uyuşmazlığında da değil; bizzat bize ulaşan pir u pâk mirasın içinde aramaya başlıyorlar. Hırs, işte bu şekilde, müminde, durduğu yere olan emniyeti ve güveni zedeliyor. Duruşunu bozmamak için muhtaç olduğu sabrı ve hakkı tavsiyeleşmeyi yitiriyor hırslı müminler. Kafiri, tüm zulmüne rağmen, neredeyse tenzih edip; tüm suçu kendi şanlı mazilerinde aramaya başlıyorlar. Özetle: Süfyaniyet, Deccaliyetin karşısındaki bu eziklikten besleniyor. Bunlar da bizim 'motor bozuldu' sanan Temellerimizdir.

Dersaneler kapatılırken sen, sen değilsin

Yıllar önce, eşi yazar olan bir albayla muhabbetimiz olmuştu. (Kendisi şimdi emeklidir. Belki böyle bir yazıda ismi de anılsın istemez, anmayacağım.) O zamanlar ben henüz askerliğimi yapmadığımdan, kendisine zorunlu askerliğin kaldırılabilme ihtimalini sormuştum. Gülümseyerek şöyle cevap vermişti: "Bu ülkede zorunlu askerliğin kalkmasını önce ordu istemez. Neden biliyor musun? Çünkü orada sana birşey yapıyor. Seni üniforma baskısıyla tanıştırıyor. İstersen milletvekili, kaymakam, başbakan ol. Orada, o kamuflajı giyince artık onların kölesisin. İsterse; istikamet verir, yerlerde süründürür, tuvalet temizletir, botlarını boyatır, küfür eder... Ne dilerse, onu yapar. İçselleştirirsin. Sana o üniforma baskısını/korkusunu öğretecek ki; ileride darbe yaparsa, karşı koymaya filan çalışma. Zorunlu askerlik bir beyin yıkamadır aslında, bir endoktrinasyon şeklidir. Bu yüzden ordu, kaldırılmasına izin vermez."

O muhabbetin üzerinden yıllar geçti. Bugün bambaşka tartışmalar içindeyiz. Dersaneleri konuşuyoruz mesela. Kaldırılmalarını veya yollarına devam etmelerini. Bazılarımız, çok ateşli bir şekilde devam etmesi gerektiğini savunuyorlar. Hatta neredeyse dersaneye dair herşeyi kutsuyorlar. Bir kısmı insaflı, can yakmadan konuşuyor. Ama bir kısmı var, şeddat. Sırf dersanelere yan gözle baktı diye, dün kardeşim dediğini sırat köprüsü üzerinde tekmeleyip cehenneme atabilir. Eğer siz de nur talebeliğinin hakkını vermeye çalışan birisiyseniz, tarafsız kalamıyorsunuz. Size yüzlercesi tarafından söylenen; "İktidar yalakası! Güce tapan! Çakma nurcu!" gibi yaftalamaları kenara itiyor ve dine birçok hizmeti geçmiş, ülkenin demokratikleşmesinde büyük payı olan bir başbakanı/hükümeti savunuyorsunuz.

Konuşan konuşsun, durduğu yerden emin olan gerilemez. Ben de dersane konusunda kimden taraf durduğumu sosyalmecralarda yeterince gösterdim sanırım. Fakat bugün, özelde dersane meselesinin, genelde cemaat/camia'nın işleyişinin Risale-i Nur mesleğinden bir farkı üzerine konuşmak istiyorum. Bu mesele bence çok önemli bir meseledir. Zira yetişen 'ideal mümin' tipinin her yerini saran bir kanserin sebebidir. Tesbitimi şu şekilde özetliyorum: İzzetsiz İslamiyet.

Bediüzzaman'ın hayatını az/çok okuyanlar bilirler: Bediüzzaman'ın bütün hayatı izzetin cisimleşmiş şekli gibidir. Medreselerde yaşadığı olaylardan tutun, Miran Reisi Mustafa Paşa'ya kafa tutmasına; Zaptıye Nazırı Şefik Paşa'ya posta koymasından tutun, Rus komutanın önünde ayağa kalkmamasına (ve oradan cumhuriyet devrinde Mustafa Kemal ve benzeri karakterlere karşı ortaya koyduğu duruşa) kadar onun hayatının tarifi; tam bir izzettir. Bediüzzaman, İslama ve müslümanlara yapılanlara karşı 'şiddetsiz bir izzetle' direnmiştir. Onun müsbet hareketinin tarifi de budur bence: Şiddetsiz ama izzetli bir direniş.

Yeni Said döneminde de bu duruşundan taviz vermez. Yüzdeyüz mahvolacağı ihtimaliyle yargılandığı Eskişehir Mahkemesinde ateşli bir şekilde tesettürü savunur. Savunmalarında asla geri adım atmaz. Sünnetten olduğu halde, sarığını asla başından çıkarmaz ve bu noktadaki tehditlere aldırmaz. Sabık devrin idarecilerine tavrını 5. Şua gibi eserlerle apaçık ortaya koyar.

Ama bunların ötesinde, bir noktada daha duruşu harikadır Bediüzzaman'ın. İstiğna mesleğini, ayet-i kerimedeki ifadeyle 'ümmetlerinden ücret istemeyen peygamberlerin' bir mesleği olarak kendine emanet bırakılmış görür. Hayatı boyunca, parasal yardımları kabul etmez. Çok az yer, çok az şeye ihtiyaç duyarak yaşar. Arttırabildikleriyle talebelerine tayınat dağıtır. Ama buna rağmen talebelerini birilerinden yardım istemeye, para dilenmeye, birşeyler toplamaya gönderdiği vaki değildir. Onların da istiğna mesleğiyle yaşamaya devam etmelerini ister.

Bediüzzaman öyle harika bir müslüman tablosu çizer ki, bu şekilde; hâzâ izzettir onun duruşu. Dünya onun elini, kolunu çevirip bükemez. Dünya ile işi minimum seviyededir. Kutsamaz onu. Amaca ulaşmak için zaruriyat haline getirmez. "Akıbet takva sahiplerinindir"den mülhem, süreç müslümanıdır Bediüzzaman. Sonuçların Allah'ın takdiri dairesinde gerçekleşeceğini bilir. Bu yüzden sırf sonuçlara çabuk ulaşayım diye süreçler boyunca eğilip bükülmez. Ne bileyim, işte mesela "Başörtüsü füruattandır" demez Eskişehir Mahkemesinde. İdam edilme ihtimaline karşı savunur onu. Çünkü süreci takvayla atlatmaktır onun düşüncesi. Takvayla sürecin hakkı verildikten sonra, varsın sonuç ele geçmesindir. Asıl akıbet, ahirettedir.

Burada bir nefes alalım. Size kendime dair birşey anlatayım: Ben, Fen Lisesi'ni, camia/cemaat'teki abiler sayesinde kazandım. O zaman bizim ilçeye gelen iki abi vardı. Nazım ve Savaş abiler. İlçemizdeki öğrenci yurdunda bizi sınava hazırlarlardı. Sınavı kazandım. Lisede de epey süre içlerindeydim. Habil ve Adem abileri anımsıyorum isim olarak. Daha nicelerini tanıdım. Hatta bir ara beni Hocaefendi'nin yanına göndermeye karar vermişlerdi. (Adem abinin lise binamıza kadar gelip bana bunu teklif ettiğini hatırlıyorum. Ben seçilmişim. Ama gitmedim.) Bilmiyorum niye? Büyük potansiyel mi görmüşlerdi bende? Neyse, olmadığını daha sonra gösterdim zaten.

Kurban derisi topladım. Zaman gazetesine abone bulma uğraşı içine girdim cami önlerinde. Yurtta saatlerce bulaşık yıkadığımı da hatırlarım. Yerleri süpürdüğümü de. Hatta tadilatı sırasında, inşaatında yardımcı olduğumu da. Bütün bunları yaptım. Fakat o günlerde bana en zor gelen; omuzumda birşeyler taşımak ve çalışmaktan ziyade; insanlardan birşeyler istemekti. Mesela kurban derisi toplamak. Mesela abone dilenmek. Dilenmek dememi mazur görün, ama çok can sıkıcı birşeydi.

Sonra dersaneye de takıldım bir dönem. Baktım ki, eğer parasal durumunuz iyi değilse, yani gariban bir aileden geliyorsanız, oralarda tutunmanın yolu abilerin emir-komuta zincirine girmektir. Yat deyince yatmak, kalk deyince kalkmaktır. Böylece dersanede idare edilirsiniz, indirim veya bursu kazanırsınız. Ama bu burs kesinlikle bedava değildir. Karşılığında onlara tüm mesainizi verirsiniz okul dışındaki. Yapılabilecek her işte sizi de kullanırlar. Siz onlara taze güç kaynağı olursunuz, onlar da size üniversiteyi kazandırırlar.

Bu sırada epey bir şekle girmiş olursunuz. Kurban derisi toplamaya çalışırken kurban kesenleri ikna etmek için taklalar atarsınız. Zaman gazetesine abone bulayım derken yine öyle. Burs ararsınız yakınlarınızda. Himmet toplantılarına bağışçı kazandırmaya çalışırsınız. Sohbete daha çok adam getirmeye gayret edersiniz. Abilerle ilişkiniz de 'itaat' eksenlidir. Ve bu sıkça sınanır. Mesela bir keresinde sabah namazından da önce top oynamaya çağrılırsınız. (Ben yaşadım.) Bir keresinde sırf abi öyle emretti diye yorgansız, döşeksiz; bir battaniye ile zeminde yatmanız istenir. (Ben yaşadım.) Bir keresinde abi sizi evden kovar ve kovunca gittiğiniz için size kızar. (Ben yaşadım.) Çünkü ışık evler, o kovsa bile terkedilmeyecek yerdir.

Namazlarınızı çizelge yapar verirsiniz. Tesbihatınızın hesabını verirsiniz. Kulluğunuz abilerin kontrolü altındadır. Her hafta okuduğunuz Hocafendi kitabının sayfa sayısını rapor edersiniz. Abilerin istemediği kitapları okuyamazsınız. İstemedikleri şeyleri izleyemezsiniz. İsterlerse, isimlerinizi değiştirirler, ailelerinizin bile telefonlarına çıkmazsınız. Abiler size bir üniversite kazandıracak ve orada barınma imkanı sağlayacaklar diye resmen her şekle girersiniz. Dilenirsiniz, öyle/böyle yaparlar onların istediği şekilde yön değiştirirsiniz. Önceki abi ile sonraki abiniz farklı düşünür bir meselede, hemen düşünmeden esnersiniz. Evlerde korkmayı da öğretiler size. Tedbir yapmayı, özgüvensiz ve izzetsiz olmak seviyesinde âdet edinirsiniz. Utanırsınız kimliğinizden neredeyse. Sonra 2008 yılında elinde Risale, otobüste açıktan okuyan birisini "Kardeşim, yanlış yapıyorsun, tedbire uygun değil" diye uyarmak gereği duyarsınız. (Ben yaşadım.)

Yani tam anlamıyla plastik top olursunuz. Bir istişare kararı gelir saldırırsınız birşeye. Başka bir istişare kararı gelir saldırırsınız öbür şeye. Kendiniz sorgulamazsınız. Sorgulayanı sevmezler zaten. Çok soru soran, itiraz eden makbul değildir. Bediüzzaman hasbelkader düşmüş olsa o dersaneye, medreselerde yaşadığı sorunların bin beterini yaşaması işten bile değildir.

İyi şeyler olmuyor mudur? Mutlaka oluyordur. Ama diğer taraftan, izzetli müslüman duruşundan verilen korkunç tavizler de vardır. Küçük ölçekte insanların önünde dilenci ve takiyyeci konumuna gelirsiniz; büyük ölçekte küresel zemindeki hizmetler sekteye uğramasın diye katmerli zalimlerin zalimlerini yüzlerine haykıramazsınız. (Mavi Marmara'ya eyvallah edersiniz mesela.) İzzet uçar gider böylece. Geriye korku kalır. Grup psikolojisi kalır. Abilerin işaretleri kalır. Hocaefendi'nin kerametleri kalır. Onu o kadar yüceltirsiniz ki, o hatasızdır. Hatasız olmasını da dilersiniz içinizden. Çünkü o esnemeleri, rüküşlükleri, izzetsizlikleri, hızlı fikir değişikliklerini, ezilmeyi başka türlü kendinize, vicdanınıza anlatamazsınız. O hatasız olmalıdır ki, yaşamınız tümüyle hata olmasın.

Borçlanırsınız böylece sürekli. Zaten hizmetin/camianın/cemaatin adam kazanma şekli, Bediüzzaman'ın mesleğinde olduğu gibi ikna değildir. Böyle kazanılmış insan belki yüzbinde birdir. Genelde fakir fukara çocuklarını, ama yetenekli çocuklarını, borçlandırarak kazanırlar. Size, siz istemediğiniz halde, o kadar çok iyilik yaparlar ki; artık o iyiliklerin esiri olursunuz. Sonra da bu esaretiniz tam olduysa, yününüzü kırpmaya başlarlar. Nereye giderseniz gidin, hangi mevkide çalışırsanız çalışın, o borç hep sırtınızdadır. Abilere konumuza göre tekmil vermeye devam edersiniz. (MİT krizi biraz bununla alakalıydı.) Çünkü cemaatle ayrı düşmek, size cehenneme gitmekle eş gösterilmiştir. Daireden atılanlara kurtuluş kapısı yoktur. Daire dışında İslam da kalamazsınız. Zaten onların ilişki ağında varsanız, var olamazsınız artık. Bitirirler sizi. Bir banlanırsanız, kimse sizinle iş yapmaz olur. Bu borçlandırmanın üzerine ilave edilmiş ikinci yönetim şekli, yani korkudur.

Neyse, özetle şunu diyecektim aslında: Bugün Erdoğan neden dersaneleri kapatmak istiyor? Bence bunun Erdoğan'ın ve Hocaefendi'nin temsil ettiği müslüman profilleriyle büyük bağlantısı var. Bir tarafta Bediüzzaman gibi bükülmeyi sevmeyen ve zor zamanlarda dik durduğuna âlem şahit bir siyasi karakter; diğer tarafta sınandığı vakitlerde söyleminde büyük açıklar vermiş, ama bunun cemaat içinde dile getirilmesi ve kabullenilmesi yasak bir kanaat önderi. İzzetsiz İslam ve İzzetli İslam. Elbet bir gün içlerinde farkı ortaya koyacaklardı. Sanıyorum bütün bu tartışmaların ötesinde ve içerisinde bu var. İki tarafın da İslam olduğu üzerine hemfikirim. Fakat ne yalan söyleyeyim, ben Bediüzzaman'ı biraz da eğilmediği için seviyorum. Zor zamanlarda bükülmediği için. Oyumu yine Erdoğan'a vereceğim. Kanaat-i şahsiyemdir. Kimseyi bağlamaz. Bu arada, baştaki ordu ve mecburi askerlik örneğimi yazının geri kalanında bir yere koyabildiniz mi?