Tokat Hz. Musa’nın, yanak Hz. Azrail’in, peki bunlar neden sızlanıyor?

 Geçenlerde, 'feysbuk' nam sosyal mahalde, bir kısacık videocuğa denk geldim. 'Kısacık' ve de 'videocuk' dediysek horgörün diye değil muhterem karilerim. Kimbilir kaç para harcamışlardır şuncağız sahneye. Hey yavrum hey. Gavurun para akıtmak için dünyadan başka memleketi mi var? Her neyse. Videocuk ‘Terminatör’ filmlerinden birisine aitti.

 
"Kaçıncısı?" diye sormayın. Hollywood'un filmfarafallisi bu sıralar serilerini uzattıkça uzatıyor. Başrol oyuncularının doğumundan Daru'l-Aceze'ye düşüşlerine kadar gidiyorlar. (Rambo'yla Raki öyle olmadı mı?) Sayılmaz oluyor yani. Kabil olsa na-mübarekler mezardan da çekime devam edecekler. Şükür o imkanları henüz yok. Ha, 'imkan' dedim, zaten mesele orada düğümleniyordu. Demek parmağı doğru bir yere koyduk. Kaldırmayalım.

Ahirzaman, öyle bir zaman ki muhterem karilerim, gavurun hayali müslümanınkinden geniş. Yaaa… Halbuki tersi olmalıydı. Zira gayba iman edenler bizleriz. Bakara sûresi bu yüzden bizi övüyor. Elhamdülillah. Yani duyularımızın ötesinde de bir biliş/oluş alanını kabul etmeye onlardan daha yatkınız. Veya olmalıydık. Fakat bakınız feleğin tersine dönmesine. Heyhat u heyhat! Şimdi gavurlar bizden daha acayip şeyler söylüyorlar. "Olur-olabilir!" gibisinden ne rüyalar gördürüyorlar. Bazen de sahiden o hayallere ulaşıp müslümanlara ‘Naniik’ yapıyorlar. Diyorum ya muhterem karilerim: Ahirzamandır. Şaşırtacak işleri çoktur. Daha neler görürüz.

İşte, bu Terminatör filminde de Nuri Alço tavırlı robot abimizin bir özellikleri var, bir özellikleri var. On parmağında on marifet. Kuaföre gitmiş gelin gibi başkasına mı dönüşmüyor, ellerini Kara Murad'ın çifte kılıcına mı çevirmiyor, sonra bağrından bir de iskeletini çıkarıp iki âdem beraber türlü kötülüklerin peşinde mi koşmuyorlar... Hayret ki ne hayret. Mutfak robotunda olmayan özellikler bu robotta gayeten mevcut. Ha, bir de şöyle birşey oluyor mesela: "Bu da Allah'ın dijital bir mahlukudur!" demeyip bir tane aşkettiğinizde, orası-burası kopuyor da, sonra bohçacının yaygılarını toplaması gibi 'hooop' tekrar birleşiyorlar. Evet. Soracaksınız diye arada izahatını da yapıyorlar muhterem karilerim. Neymiş efendim? Nano teknolojiymiş. Az evvel 'Naniik' yapıyorlar dedim. Az söylemişim. Bunlar 'Noniik' de yapıyorlar.

 
Cenab-ı Rabbü'l-Âlemin bizi nasıl hücrelerden mürekkeb halketmişse. bu nano teknoloji de, daha büyük robotların küçük robotlar kümesinden yapılabileceğini hayal ediyor. Yok mu hiç icraatı sahada? Var. Yavaş yavaş birşeyler üretmeye başladılar. Fakat beni bu konulara çekmeyin. Fizik bilgim lise terktir. Üzerine okumuşluğumuz vardır ya. Ama alaylı hep alaylı kalır. Ne kadar bildiğinden emin olamaz hiç.

İşte ben de, muhterem karilerim, Terminatör abilerimizin aralarındaki kız mevzuunu çözüme kavuşturmalarını izlerken dedim ki: "Ulan şu işe bak. Adamların öyle bir fizik algısı var ki böyle şeyler imkansız gelmiyor." Zaten imkan dediğiniz şey de hayalinizi kanatlandıran fizik algınıza dayanıyor. Eğer yeterince üst düzeydeyse Einstein gibi zamanın göreceliliğini iddia edebilirsiniz. Onu tanıyan bilimadamlarının beyanlarında hep altını çizdikleri birşeydir. Einstein'ı dahi yapan matematik bilgisi değildir. O konuda zaten çok iyi değildir. Asıl dehası hayalgücünde saklıdır. Evet. O dünyayı kendisinden önce hayal edilmemiş şekilde düşünmüştür.

 
Carlo Rovelli, Gerçeklik Göründüğü Gibi Değildir’de, çağdaşı matematikçi David Hilbert’in Einstein hakkında şöyle söylediğini nakleder: "Göttingen sokaklarındaki herhangi bir çocuk bile kuram için gerekli olan dört boyutlu geometriyi Einstein'dan daha iyi anlar. Buna karşın, çalışmayı sonuca ulaştıran matematikçiler değil, Einstein olmuştur."

 
Eloğlu düşünüyor. Düşününce de aklına birşeyler geliyor. Tutamazsın ki. Fakat gelgelelim ahirzaman müslümanı bu konuda giderek hamlaşıyor. "Şu hadis mantıklı değil!" diyor mesela. "Şöyle bir mucize yaşanmış olamaz!" Bakıyorsunuz. Aaaa! Problem tastamam fizik algısıyla ilgili çıkıyor. Başka bir sorun yok. O halde açılan kutunun söylediği kötüyle yüzleşelim: Ahirzaman müslümanı sünni atalarının sahip olduğu düzeyde bir fizik algısına dahi sahip değil. Onun sahip olduğu düzey pek meftun olduğu Batılı bilimadamlarının yüz-ikiyüz yıl arkasında. Nal toplamakta. Sözgelimi: Musa aleyhisselamın Azrail aleyhisselama tokat atıp gözünü çıkarması hâdisesini şu Terminatör'ü çeken adama anlatsanız herhalde "Olabilir!" der. Çünkü meleklerin sahip olduğu fizik düzeyine kendisini yaklaştıracak esnek 'mümkünlük' algısına sahiptir. 'İmkan' çıtasını epey yükseltmiştir. Fakat, günümüzün 'prof.' ve de 'ilahiyatçı' bazı isimleri var ki, yürekleri bu tokadı kaldırmıyor. Sanırsın Musa aleyhisselam o tokadı, Azrail aleyhisselama değil, kendilerine atmış.

Muhterem karilerim, farketmemiz gereken çok önemli birşey var, işte onu demeye getiriyorum: Böylesi ayetlerde/rivayetlerde sınanan biraz da bizim 'fizik algımız'dır. Ondan da ötede cümle fizik algılarının yaslandığı 'Allah tasavvurumuz'dur. Biz Allah'a sahiden 'herşeye gücü yeter' olarak mı inandık? O halde ulemamızın sıhhatine kefil olduğu haberlerde tereddüt göstermeyeceğiz. Çünkü bileceğiz: Herşeye gücü yetenin herşeye gücü yeter. Herşeyi yaratanın herşeye gücü yeter. Herşeye gücü yeten herşeyi yaratabilir. Bu mevzuun istisnası olamaz. Allah, Azrail aleyhisselama öyle bir fizik bahşeder ki, o fizik sayesinde Musa aleyhisselamdan yediği tokat gözünü çıkarır, ama aslında gözü çıkmış olmaz. O aslında sapasağlamdır. Bizim gibi değildir.

 
Nasıl sapasağlamdır? Benzetmek gibi olmasın ama tıpkı Terminatör misali. Biz meleklerin nasıl bir 'biyolojiye' sahip olduğunu biliyor muyuz? Yok. Onlara dair iman ettiğimiz diğer şeylerden haberliyiz ki bizim fizik dünyamızın çok ötesinde canlılar. Hani Yıldızlararası filminde daha üst boyutta yaşayan varlıklar hakkında şöyle bir replik geçiyordu: "Onlar için geleceğe gitmek bir yamacı tırmanmak gibi olabilir. Geçmişe gitmek ise bir vadiye inmek gibidir." (Hatırımda kaldığı gibi yazdım.) Müslümanlar olarak, utanıyorum söylemeye ama, bizim de biraz gavurlar gibi hayalimizi açmayı öğrenmemiz lazım. Madem ki, ehl-i sünnet müslümanların binbeşyüz yıldır sahip olduğu 'gayba iman'da yaralarımız var, tedavisini böyle bir yerde arayabiliriz. (Zaten biraz da bu yüzden, Ebubekir Sifil Hoca, kelam ilmiyle meşgullerin fizik ilmiyle de meşgul olmaları gerektiğine dikkat çekiyordu bir dersinde.)

Hatta bu yüzden belki, Bediüzzaman Hazretleri, mezkûr hadisi müdafaa ettiği yerde, önce talebelerinin zihnini ‘daha üst bir fiziğin imkan düzeyine’ kaldırmaya çalışıyordu:

"Birinci meslek: Azrail aleyhisselâm herkesin ruhunu kabzeder. Bir iş bir işe mani olmaz. Çünkü nuranîdir. Nuranî birşey, hadsiz âyineler vasıtasıyla hadsiz yerlerde bizzat bulunabilir ve temessül eder. Nuranînin temessülâtı, o nuranî zâtın hassasına maliktir; onun aynı sayılır, gayrı değildir. Güneşin âyinelerdeki misalleri güneşin ziya ve hararetini gösterdiği gibi, melâike gibi ruhanîlerin dahi, âlem-i misalin ayrı ayrı âyinelerinde misalleri, onların aynılarıdır, hassalarını gösterirler. Fakat âyinelerin kàbiliyetine göre temessül ediyorlar. Nasıl ki Hazret-i Cebrail aleyhisselâm, bir vakitte Dıhye suretinde Sahabeler içinde göründüğü dakikada, binler yerde başka suretlerde ve Arş-ı Âzam önünde, şarktan garba kadar geniş ve muhteşem kanatlarıyla secde ediyordu. Her yerde, o yerin kàbiliyetine göre temessülü varmış; bir anda binler yerde bulunuyormuş. İşte, şu mesleğe göre, kabz-ı ruh vaktinde insanın âyinesine temessül eden melekü'l-mevtin insanî ve cüz'î bir misali, Hazret-i Mûsâ aleyhisselâm gibi bir ulü'l-azm ve celâlli ve hiddetli bir zâtın tokadına maruz olmak ve o misalî melekü'l-mevtin libası hükmündeki suret-i misaliyesindeki gözünü çıkarmak ne muhaldir, ne fevkalâdedir, ne de gayr-ı makuldür."

Yani arkadaşım, Halık-ı Zülcelal Hazretlerinin 'yaratabilecekleri' dairesine (veya melek efendilerimizin 'yapabilecekleri' dairesine) doğru bir şekilde iman edersen, o tokat yüzüne gelmiş gibi olmaz. Canın sıkılmaz. Fehmin kasılmaz. Küçük aklın boğulmaz. Kasnağının cıvataları nasıl gevşetilecek öğrenmek istersen de yukarıdaki alıntının tamamını oku. Mürşidim orada takip edilecek yolu bir güzel tarif ediyor.

 
Yok. Buna daralmadın. Yoksa şuna mı sıkıldın: "Musa aleyhisselam gibi bir büyük peygamber nasıl Azrail aleyhisselam gibi bir meleğe tokat atmaya cüret edebilir? Öyle yüksek bir kemalden böyle bir davranış beklenilir mi hiç?" Arkadaşım, hadis-i şeriflere bu yollu itirazların tamamı, gidip en nihayet bir Kur'an ayetine sataşıyor. İstersen, benim dikkatimi de Prof. Dr. Bilal Saklan Hoca'nın 'Muhaddis Sûfîler' eserinde çektiği, şu hakikate nazar edelim:

"Kelâbâzî, meşhur eseri Ma'âni'l-Ahbar'da zikretmiş olduğu gerek müfesser, gerekse şevâhid türü hadislerin genelde sıhhat durumlarına işaret etmemiştir. Fakat zaman zaman bazı hadisler için 'Hâzâ hadisün sahîhun: Bu sahîh bir hadistir' ifadesini kullandığı da olmuştur. Ayrıca Hz. İsa aleyhisselamın nüzûlü ile ilgili pekçok rivayetin sahîh olduğunu ifade ederek, bunları inkâr edenleri muannidlikle suçlamıştır. Bu iki misalde olduğu gibi, hadislerin sadece 'sahîh' oluşuna dikkat çekmekle yetinmemiş, aynı zamanda hadisin sıhhatini ispatlamak için ayet ve hadislerden istifade etmiş, hadisin sahîh hadis mecmualarında hadis imamları tarafından rivayet edilip edilmediğini araştırmış, hadis hakkında değerlendirmede bulunan herhangi bir hadis âlimi olmuş ise, onun görüşlerine müracaat etmiştir. Mesela: Hz. Mûsâ aleyhisselam ile ölüm meleği arasında cereyan eden olayı anlatan hadisin sahîh olduğuna ve sahîh hadis kitaplarında hadis imamları tarafından rivayet edildiğine işaret etmiş ve bunu idrakten yoksun bazı kişilerin hadisi inkar ettiğini söylemiştir. Daha sonra da, Kur'an-ı Kerîm'den bu hadisin destekçisi olduğunu söylediği, şu ayeti (A'râf sûresi, 150) zikretmiştir: ‘Mûsâ, milletine kızgın ve üzgün olarak dönünce 'Benim arkamdan ne kötü olmuşsunuz, Rabbinizin emrinin çabucak gelmesini mi istiyorsunuz?' dedi, levhaları attı ve kardeşinin başından tutup kendine doğru çekti...’"

 
Kelâbâzî Hazretlerinin destek için bu ayeti sevketmesi garip gelmesin. Kesinlikle hikmetsiz değil. Çünkü burada bir peygambere 'normal şartlar altında' yakıştırılmayacak bir davranış vardır. Musa aleyhisselam kavminin Sâmirî tarafından baştan çıkarıldığını, bir buzağı heykeline tapındıklarını görünce celale kapılmış, o sırada da elindeki Tevrat nüshalarını yere atmıştır. Kendisi gibi bir peygamber olan kardeşi Harun aleyhisselamın saçını çekmiştir.

 
Bugün Kur'an'a (veya hatta Amerika'da kürtaj taraftalarının İncil nüshalarına bile) yaptıklarını görünce içimizin nasıl müslümanca 'Cııızzzz!" ettiğini biliyoruz. Acaba şimdi bu 'Cıızzz!' ile terbiyesizlik edip anlatılanları inkâr mı edeceğiz? Yoksa Musa aleyhisselamın, Cenab-ı Hakkın bir sırr-ı hikmeti gereği öyle celalkâr yarattığı, fıtratını mı kabul edeceğiz? Makul olan onun bu yanını kabul edip hem Kur'an'a hem sünnete karşı hadsizlikten vazgeçmek değil midir? Evet. Musa aleyhisselam öyle bir yiğittir. Bitti. Nokta. Hak Teala şefaatini cümlemize nasip eylesin. Âmin.

Sözü uzattım. Belki canınızı da sıktım. Ama benim de canım bir hayli sıkılmıştı. Geçenlerde bir ilahiyatçının bu konudaki saçma sapan 'endişelerini' okumak zorunda kaldım. Musa aleyhisselamın eline-şânına ulaşmak ne mümkün! Fakat karşımda olsa o adama da bir tane ben patlatacaktım. Tokadı atamadık. Hayalimiz hayal kaldı. Çatlayalım mı? İşte böyle birşey karaladık. Hak Teala sa'yimizi meşkûr eylesin. Tevfiki refikimiz olsun. Taksiratımızın affını da Ondan dileriz.

Kur'an hangi 'yaş'lardan bahsediyor?

Küçükken, pikniğe falan gittiğimizde, huyumuzu bilen büyüklerimiz derlerdi ki: "Yaş dallara dokunmayın." Neden bu uyarıyı yaparlardı? Çünkü piknikte illa bir ateş yakılırdı. (O kadar şey nasıl pişecek yoksa?) Ve bu ateşi yakmak için de hareket kabiliyeti yüksek küçüklerin topladığı odunlar kullanılırdı. Piknik için yerleşim yeri belirlenir belirlenmez, yükler bir ağaç gölgesine bırakılır bırakılmaz, resmi gazetede yayımlanan ilk karar "Hadi, siz çocuklar gidin, odun toplayın!" olurdu. Emir demiri keser efendim. Elbette sahip olduğumuz enerjiyle bu işi severek yapardık.

Yok, abartmayayım, çok da severek yapmazdık. Yani kısmen, başlarda, içimizde bu işe bir sevgi olurdu tabii. Ne de olsa kırsala çıkmanın coşkusu başka. Vücuda adrenalin salgılatıyor. Ama mübarek piknik ateşi cehennem kuyusu gibi "Daha yok mu?" diye sordukça ellerimiz nâçâr iki yana açılırdı nihayet. Çünkü yakındaki kaynaklar çabuk tükenirdi. Uzaklara gidince de oyun için harcanması gereken zaman azalırdı.

Zara'da piknik yapacak balta girmemiş orman da bulunmuyor ki elinizi attığınız yer kuru dal kaynasın. Ağaçların arasında güvenli takip mesafesi var. Birinden diğerine gittiğinizde ufaktan bir doğa gezisi yapmış sayılıyorsunuz. Karasal iklimin huyu malum. Kuru dallar ise ancak onların diplerinde. O da sizden önce başka piknikçiler onlara çökmemişse. O zaman hepten avucunuzu yalarsınız.

Her neyse. Çocuklukta herşeye bir çare bulunur. Kuru dallar ihtiyacı karşılamıyorsa yaş dallara çökülür. O nasıl yapılır? Ağacın boy yeten mesafedeki dallarına şöyle iki kolla asılınır. Vücud ağırlığı verilir. Yaş dal, canını kolay bırakmak istemez, direnir. Ancak ısrarlı çabalarınıza da boyun eğer. Ağaç kardeşler pek yumuşak huyludur. İşi kavgaya dökmezler.

Ama sizin bu yaptığınızın kıymetini büyükler bilirler mi? Bilmezler. Oyun için gereken zamandan hiç anlamazlar. O nedenle yaş dalları kırdığınız, getirdiğiniz, ateşe attığınız görülürse ihtarı alırsınız: "Yaş dallara dokunmayın!" Neden? Çünkü onların da canı vardır. Yaş dalı kırılırsa ağaç incinir.

Bu yaş-kuru meselesi daha sonra hiç işimize yaramadı diyemeyiz. Örneğin: "Ağaç yaşken eğilir!" sözünün ıslaklıkla ilgili olmadığını, oradaki yaşlığın 'canlılık/gençlik' manasına geldiğini ben böylesi tecrübelerim üzerinden öğrendim. Şimdi doğma-büyüme metropol çocuğu olan birkaç tane ilkokul bebesini çevirip sorsanız o cümleye bu manayı veremez. Ağaçlarla doğru-düzgün bir hukuku olmadığı için bu yaşlık-kuruluk meselesinin neye karşılık geldiğini anlayamaz. (Belki kuru odunu ıslatıp eğmeye bile çalışır.) Fakat ben o yaşlarda anlardım. Çünkü ağaçlarla takılırdım.

Arkadaşım, biraz da bu tecrübemden dolayı belki, "Ne yaş ne de kuru hiçbirşey yoktur ki apaçık bir kitapta yazılmış olmasın!" buyuran En'am sûresinin 59. ayetini canlılık-cansızlık merkezinde de anlarım. Ayetin bir mana katmanının da buraya baktığını düşünürüm. Fakat geçenlerde iş farklılaştı. 20. Söz'ün 2. Makamı'nı okurken, ki o da bu ayet ile başlar, başka bir anlam dünyası daha açıldı kalbime. Mürşidimin orada 'peygamber mucizeleri' ile 'medeniyet harikaları' arasıda kurduğu ilgi beni bambaşka yerlere itti. Acaba bu yaşlık-kuruluk meselesi başka şekillerde de anlaşılabilir miydi?

Yeterince heyecan yaptırdığıma göre şimdi sadede geleyim: Biz birşeyin canlılığından bahsettiğimizde onun hakkında başka nelerden haber vermiş oluruz? Lisedeki biyoloji derslerini hatırlayalım hemence. Canlılığın, biyoloji kitaplarının 'daraltılmış' bakışıyla, şu gibi şartları vardır: 1) Beslenme. 2) Solunum. 3) Boşaltım. 4) Gelişim. 5) Üreme. 6) Uyarılabilme. 7) Hücresel yapı... (Yalnız biz lisedeyken son ikisi söylenmemişti. Onları internette gördüm.)

Ben burada hemen nazarlarınızı 4. maddeye çekmek istiyorum. Yani 'gelişim'e. Gelişim canlılığın en bariz alametlerinden birisidir. Bir canlı varsa onda mutlaka bir faaliyet de vardır. Bu faaliyetin görünürlüğü olarak 'yeni olan şeyler' de vardır. Hatta, her yaşta eşit derecede olmasa da, 'büyüme' de vardır. Bir ağaç yaş dalları üzerinden büyür. Çünkü onlar canlıdır. Peki Kur'an'ın bahsettiği 'yaşlık' ile bu 'gelişim' arasında nasıl bir ilgi kurulabilir?

Baştaki piknik örneğimi hatırlayalım. Bir ağacın kurulu dalları o ağaç adına neyi ifade eder? el-Cevap: Geçmişi. Olmuşu. Sonuçlanmışı vs. Peki bir ağacın yaş dalları onun için neyi ifade eder? Yine el-Cevap: Geleceği. Olacağı. Sonuçlanmamışı. Yani kuruluk bahsi, zamanın bir yerinde duran köke benzerken, yaşlık henüz gelişmekte olan bir yapıyı imâ eder. "Ağaç yaşken eğilir!" sözünde de bu 'gelişmekte olan'a atıf vardır. Gelişmesi bittikten sonra ağacın dalı bükülmez. Gelişmesi bittikten sonra insanın da kafası/gönlü pek değişmez.

İşte, Bediüzzaman'ın, medeniyet harikaları (isterseniz buna 'teknoloji' de diyebiliriz) ile peygamber mucizeleri arasında kurduğu bağ da bir açıdan aynı ağacın hem kuru hem yaş dallarını tefekkür etmeye benziyor. Yani, mesela, Bediüzzaman orada önce Süleyman aleyhisselamın mucizelerinden bahsediyor. Sonra da o mucizeleri getirip hayatımızın gelişmekte olan bir yanına bağlıyor. Fakat bir saniye. Metinden bir misal taşıyalım buraya hemence. Daha iyi anlamamızı sağlar. Mesela, Musa aleyhisselamın asâsını yere vurarak su çıkarması mucizesini anarak diyor ki:

"Cenâb-ı Hak, şu âyetin lisan-ı remziyle, mânen diyor ki: 'Ey insan! Madem, Bana itimat eden bir abdimin eline öyle bir asâ veriyorum ki, her istediği yerde âb-ı hayatı onunla çeker. Sen de benim kavânîn-i rahmetime istinat etsen şöyle ona benzer veyahut ona yakın bir aleti elde edebilirsin. Haydi, et!' İşte, beşer terakkiyâtının mühimlerinden birisi, bir aletin icadıdır ki, ekser yerlerde vurulduğu vakit suyu fışkırtıyor. Şu âyet ondan daha ileri nihâyât ve gayât-ı hududunu çizmiştir."

Yani burada görüyoruz ki: Kur'an olmuş olanlardan bahsetse de sadece olmuş olanlardan bahsetmiyor. Herşeyin hem kurusundan hem yaşından bahsediyor. Onları 'geçmişte gerçekleşmiş' ve 'gelecekte gerçekleşecek' boyutlarıyla birlikte kuşatıyor. Bir nevi diyebiliriz ki: Mürekkebin kuruduğu yerlerden de bahis var Kur'an'da, bizim için hâlâ yaş olan yerlerden de.

Zamanın kitabında 'yaş'ayan mahlûklar olarak 'yazılmış olanı' da görüyoruz Kur'an'da, 'yazılacak olanı' da ve hem henüz yeni yazılmış, 'mürekkebi yaş' olanı da. Hatta belki 20. Söz'ün 1. Makam'ı daha başlarken bizi uyarıyor bu noktada: "Kur'ân-ı Hakîm'de çok hâdisât-ı cüz'iye vardır ki, herbirisinin arkasında bir düstur-u küllî saklanmış ve bir kanun-u umumînin ucu olarak gösteriliyor." Ve 2. Makam'ı onun söylediklerini tamamlıyor:

"Bir kavle göre, Kitâb-ı Mübîn, Kur'ân'dan ibarettir. Yaş ve kuru herşey içinde bulunduğunu şu âyet-i kerime beyan ediyor. Öyle mi? Evet, herşey içinde bulunur. Fakat herkes herşeyi içinde göremez. Zira muhtelif derecelerde bulunur. Bazan çekirdekleri, bazan nüveleri, bazan icmalleri, bazan düsturları, bazan alâmetleri, ya sarahaten, ya işareten, ya remzen, ya ibhâmen, ya ihtar tarzında bulunurlar."

Yani Kur'an'da 'olmuş olan'dan bahsedilen her yerin 'olacak olana' bakan yüzleri de var. Kollarsak var. Ararsak var. Görürsek var. Hem kurusu var hem yaşı var. Hem olmuşu var hem olacağı var. Hem mazisi var hem müstakbeli var. Elhamdülillah. Buradan, hızımı alamayıp, tarihselcilere de bir sağlam gönderme yapacaktım ama yazı çok uzayacak. Zaten epey vaktinizi de aldım. Onu, eğer nasip olursa, başka bir yazıya bırakalım. Burada bahsettiklerimizi de "En doğrusunu Allah bilir!" hakikatiyle bağlayalım. Evet, evvel ve ahir, en doğrusunu Allah bilir. Bizi istikametten ayırmasın. Âmin.

Firavun'dan günümüze ulusçuluk...

Efendim, malumunuz; hain ilan edilmenin çok kolay olduğu bir ülkede yaşıyoruz. Hatta öyle ki; birazcık ezber bozan şeyler söylemeniz yetiyor hain ilan edilmeniz için. Çok yolu var: Mesela cemaati/hocaefendiyi eleştirirseniz cemaatin haini; devletçiliği, laikliği, Mustafa Kemal'i veya herhangi bir inkılabı eleştirirseniz vatan haini; abileri ve uygulamalarını eleştirirseniz nurculuğun haini sayılabilirsiniz.

Bunun yanında Türk olup da milliyetçilikle bir sorununuz varsa, kanınıza ihanet etmiş olmakla suçlanmanız da mümkün. (Aynısı diğer milletler için de geçerli.) Osmanlı'ya ve sistemine dair eleştirileriniz varsa, yine bir tür hainlikle yaftalanabilirsiniz. Çeşitler bol. Seç, beğen, al. Diyorum ya; kolay bu ülkede hain ilan edilmek. Özellikle de azınlık haklarına dair birşeyler söylüyorsanız. O zaman hemen yakanıza yapıştırılıyor hain damgası. Daha hiçbir lafınıza da güven olmuyor. Hainsiniz ya. Hainin sözünüze itibar edilir mi?

Kürtler, Ermeniler, Araplar, Arnavutlar, Rumlar, vs... Hangi azınlık yahut kurucu millet hakkında siteminiz varsa sisteme; hangi yakın tarih olayı sorgulanıyorsa, işiniz bitti, sizinle konuşulmasına gerek yok artık. Vatan adına ne yapmışsınız, nasıl bir hayat yaşamışsınız artık bunlar hiç mühim değil. Düpedüz hainsiniz. Ezber bozuyorsanız, sınıyorsanız, hainsiniz. Başka şık yok.

Ben bu hastalığın bir günümüz hastalığı olduğunu sanırdım. Ulus-devletçiliğin ve milliyetçiliğin yükselişiyle başımıza açılmış bir bela olduğunu düşünürdüm. Fakat değilmiş. Bugün okuduğum Tâhâ sûresi, meselenin böyle olmadığını bana gösterdi.

Malumunuz, Hz. Musa zamanında, Mısır'da Kıptîler ve İsrailoğulları beraber yaşamaktaydılar. Kıptîler iktidarda ve çoğunluktaydılar. İsrailoğulları da genelde köle olarak çalıştırılıyorlardı. Tamamı köle olmasa da Mısır'daki toplumsal hiyerarşide yerlerinin aşağıda olduğu çok belli. Ve içlerinden Hz. Musa ve Hz. Harun peygamberler çıktı. İki peygamber, beraberce Firavun'un sarayına vardılar ve onu hakikate çağırdılar. Firavun, kabul etmediği gibi, nasıl bir suçlamada bulundu biliyor musunuz? Tâhâ 57, şöyle naklediyor bizlere: "Dedi ki (Firavun): Bizi, yaptığın büyü ile yurdumuzdan çıkarasın diye mi geldin, ey Musa?"

Buraya dikkatinizi istirham edeceğim. Firavun, tehlikeyi nasıl algılıyor? Doğrudan ulus (bizi) ve ülke (yurdumuzdan) bazlı değil mi? Rejim ve toprak tehlikesi gibi görüyor olayı. Onun bu hali, ne kadar da bu zamanın cadı avcılarının haline benziyor. Bugünlerde de siz ezilen/ezilmiş bir azınlık için konuşmuş olsanız, (mesela 6-7 Eylül olaylarını, Dersim'i, Maraş hadisesini hatırlatsanız) sözlerinizin insafına bakılmadan ağzınıza aynı şey yapıştırılıyor: "Bu adam bölücülük yapıyor!" O zaman Firavuncuları veya bu zamanın farklı versiyonları. Tepkiler o kadar aynı ki...

İlerlemeye devam edelim. Birkaç ayet sonra sihirbazlar da fısıldaşırken aynı telkinde bulunuyorlar içlerinden Hz. Musa'ya meyledenlere: "Şöyle dediler: 'Bu ikisi, muhakkak ki, sihirleriyle sizi yurdunuzdan çıkarmak ve sizin örnek yolunuzu ortadan kaldırmak isteyen iki sihirbazdırlar sadece.'"

Bakınız, argüman aynı. Demek ki, ne o devrin ne de bu zamanın ulusçularında mantık farkı var. Her iki taraf da karşısındakinin sözlerini değerlendirmeden, onların vatan için tehlike oluşturduğu tezi üzerinden çalışıyorlar. İçlerinden meyledebilecekleri bu korkuyla vazgeçiriyorlar. Halbuki Hz. Musa, bir kez bile onları vatanlarıyla ilgili tehdit etmiyor.

Vahyi indiren Rabbe şükürler olsun ki, böyle kıssalarla yalnızlığımızı alıyor. Bu zamandan ta o zamana, haksız ve yalnız olmadığımızı, peygamber kıssalarıyla hatırlatıyor. Başkalarının dediği de artık umurunuzda olmuyor. Bediüzzaman'ın 20. Söz'de dediğine geliyorsunuz en nihayet: "Kur'ân-ı Hakîmde çok hâdisât-ı cüz'iye vardır ki, herbirisinin arkasında bir düstur-u küllî saklanmış ve bir kanun-u umuminin ucu olarak gösteriliyor." İşte Hz. Musa'nın kıssasından bir düstur-u küllî: "Bir ulusçuluğun tağutuna ve sistem anlayışına eleştiri geliştirirseniz, alacağınız ilk tepki 'vatan hainliği' olacaktır."

Not: Burada 30. Söz'ün haşiyelerinden birisini anımsayalım. Sihir ile kastedilenin ne olduğuna dair bakışımızı değiştirebilir:  "Evet, Nemrudları, Firavunları yetiştiren ve dâyelik edip emziren eski Mısır ve Babil'in, ya sihir derecesine çıkmış, veyahut hususi olduğu için etrafındasihir telâkkî edilen eski felsefeleri olduğu gibi, âliheleri eski Yunan kafasında yerleştiren ve esnâmı tevlid eden felsefe-i tabiiye bataklığıdır. Evet, tabiatın perdesi ile Allah'ın nurunu görmeyen insan, her şeye bir ulûhiyet verip, kendi başına musallat eder."

Hangisi kabuk, hangisi öz?

Bu yazı, aslında gecikmiş bir yazı... Bundan aylar evvel yazılmış olması gerekiyordu. Fakat bekledi. Aklım niyet ettikçe yazmaya, kader bir hikmete binaen vaktini tehir etti. Anladım ki; “vakt-i merhunu” gelmemiş. Vakti gelmeyince de cemresi gönle düşmemiş...

Nur Vakfı’nın Yenibosna’daki binasında düzenlediği seminerlere 2011’in Kasım ayında Doç. Dr. Mehmet Çelik konuk olmuştu. Seminerin konusu “Risale-i Nur ve Tasavvuf” idi.

O seminer boyunca Doç. Dr. Mehmet Çelik; tasavvuf ekolünün hala geçerliliği olan bir ekol olduğunu, asıl zenginliğin onda saklandığını (cadde-i kübranın o olduğunu) ancak bazı Nur talebelerinin her nedense tasavvuf hakkında olumsuz çağrışım yapan Bediüzzaman sözlerini cımbızlayarak (evet, seminerde kullandığı kelime tam da buydu) ona karşı önyargılar oluşturduklarını söyledi. Hatta külliyat içinde tasavvufa böyle değinen metin miktarının birkaç cümleyi geçmeyeceğini ve Nur talebelerininse hep o cümlelerde takıldıklarını beyan etti.

Seminerin ardından başta Cemal Uşak ağabey olmak üzere bazı ağabeyler bu kanaate itiraz ettiler ki, bence de nihayetsiz hakları vardı. Bir kere özellikle Telvihat-ı Tis’a gibi bölümlerin bulunduğu bir külliyatta tasavvufa dair bahislerin birkaç cümleden ibaret olduğunu söylemek, bir akademisyen için, büyük bir hataydı. Ve Nur talebelerinin sadece bunları cımbızlayarak bir tasavvuf eleştirisi geliştirdiklerini söylemek de insafsızlıktı. Zira Nur talebelerinin sinesinde her zaman tasavvuf ekolüne saygı vardı. Fakat Bediüzzaman’ın mesleğinin farklarını ortaya koyma, kendi çizgilerini belirleme anlamında tasavvufî yorumlarında bir derece hassas idiler. Belki o cümlelerin çoklukla tekrarı, bu ayrımın sağlıklı algılanması açısından yapılıyordu. Yoksa tasavvuf ekolünü kötülemek amacıyla kullanılmıyordu.

Öncelikle Doç. Dr. Mehmet Çelik, tasavvufu ifade ederken Hz. Hızır’ın ekolünü ve ilm-i ledününü Hz. Musa’nın ekolüne kıyaslayarak ve Hz. Musa’nın (a.s.) Kur’an’da da geçtiği şekilde, bilmediği çok şeyi Hz. Hızır’dan (a.s.) öğrendiğini, bunun da tasavvuf ekolünün diğer ekollerden üstünlüğüne bir örnek oluşturduğunu söyledi. Yani Mehmet Çelik’e göre tasavvuf ekolünün ekseni Hz. Hızır’ın ilm-i ledünü üzerine kurgulanmıştı. Fakat bu örneklemenin kendi içinde şöyle bir açmazı vardı ki; rivayetlerden de bilindiği gibi peygamberler içinde ulu’l-azm sayılan Hz. Hızır (a.s.) değil, Hz. Musa (a.s.) idi. Yani ehl-i sünnet akaidine göre makam-ı Musa, makam-ı Hızır’dan yüksekte idi. Bu yönüyle eğer ilm-i ledün, Hz. Musa’nın şeriat bilgisinden yüksek birşey olsaydı, ulu’l-azmın içerisinde yer alması gereken Hz. Hızır olmalı değil miydi?

Bu örnekleme hafızanızda kalarak Od kitabına yönelelim şimdi. Orada da İskender Pala, bir tasavvuf büyüğü olan Derviş Yunus’un (Allah şefaatine nail eylesin) mesleğini, yani ilm-i ledünü, zahirî(!) şeriattan daha çok önemsiyordu.

Hatta orada sayfalar boyunca Derviş Yunus’un eşyaya bakışı anlatılırken belki sünnet dairesindeki namazına, orucuna, tesbihatına yapılan atıf miktarı birkaç cümleyi, haydi en fazla paragrafı geçmiyordu. Yani kitap boyunca karşımızdaki Derviş Yunus, namazı nasıl kıldığı bilinmeyen, orucu nasıl tuttuğu ve neler duyumsadığı anlaşılmayan, zikri sadece “Bilmiyorum” olan bir mistik ekolün mensubuydu. Zahirî(!) şeriatla çok da meşgul değil gibiydi. Onun makamını asıl kıymetli kılan ibadetleri romanın içerisinde çok az vardı ya da yoktu. Genelde bu gelişim zihninde yaşanıyordu.

Kitabın içinde Derviş Yunus Hazretleri’nin bu yaşam çizgisini özetlemek amaçlı kullanılan şiir de şu idi: “Şeriat tarikat yoldur varana/Hakikat marifet andan içeri...”

Evet, tasavvuf ekolünün takipçilerinin bir kısmının avam-ı müsliminden farklarını ortaya koyma adına kullandıkları şu iki mısra, Od kitabında da Derviş Yunus’un düşünce dünyasını, gönül dünyasını aktarma adına kullanılıyordu. Belki Derviş Yunus’un, abdalların yanına sığınıp sonra onlardan daha yüksek makamda olduğunu anlamasıyla tekrar dergaha dönmesi yine bu iki mısrayla değerlendiriliyordu.

(Bu noktada kitapta geçen Şeyh Abdürrezak’ın öyküsü, hakikaten ilm-i ledün adına vazgeçilebilecek şeylerin sınırlarını tayinde pek endişe verici bir örneklemeydi. Orada Şeyh Abdürrezzak isimli şahıs, sevdiği kız için pekçok mukaddesatını feda edebiliyordu. Halbuki kendisi koskoca bir şeyhti.)

Kitaptan bahisleri az tutarak şimdi yukarıda bahsi geçen Yunus şiiri ile Bediüzzaman’ın telif eylediği Telvihat-ı Tis’a’dan bir bölüm alıntılamak istiyorum. Bakınız Bediüzzaman o kısımda bu şeriat, tarikat, hakikat bahsi hakkında neler söylüyor:

“Şeriat, doğrudan doğruya, gölgesiz, perdesiz, sırr-ı ehadiyet ile rububiyet-i mutlaka noktasında, hitab-ı İlâhînin neticesidir. Tarikatin ve hakikatin en yüksek mertebeleri, şeriatın cüzleri hükmüne geçer; yoksa daima vesile ve mukaddime ve hâdim hükmündedirler. Neticeleri, şeriatın muhkemâtıdır. Yani, hakaik-i şeriata yetişmek için, tarikat ve hakikat meslekleri, vesile ve hâdim ve basamaklar hükmündedir. Git gide, en yüksek mertebede, nefs-i şeriatta bulunan mânâ-yı hakikat ve sırr-ı tarikate inkılâp ederler. O vakit şeriat-ı kübrânın cüzleri oluyorlar. Yoksa, bazı ehl-i tasavvufun zannettikleri gibi, şeriatı zâhirî bir kışır, hakikati onun içi ve neticesi ve gayesi tasavvur etmek doğru değildir.”

Görüldüğü gibi sırf buradaki metinden bile hareketle Bediüzzaman’ın mesleğinin tasavvufun içinde sadece bir şubeden ibaret olmadığı, aslında Bediüzzaman’ın tasavvufu reddetmeden, ama onun dengesi bozulan kısımlarını da kabullenmeyerek kendi Kur’anî mesleğini inşa ettiğini söyleyebiliriz.

Bu yönüyle Nur talebelerinin yapmaya çalıştığı da budur veya bu olmalıdır. Yani Nur talebeleri külliyatın içinden tasavvuf eleştirilerini cımbızlayan insanlar değil, kendi ekollerinin çizgisini ortaya koyma adına bazı hususları belirginleştiren insanlardır. Tıpkı yukarıdaki şeriat, hakikat bahsinde olduğu gibi...

Tasavvuf yolcusu kardeşlerimizin bizi anlaması gereken bir nokta varsa, o nokta işte bu noktadır. Şeriat kışır, tasavvuf öz değildir. Aksine tasavvuf bir vesile, şeriat özdür. Hz. Hızır’ın makamı da işte bu yüzden Hz. Musa’dan (a.s.) geridir. Çünkü Hz. Musa daha kapsamlı bir şeriatın emanetçisidir. Belki biz böyle noktalarda Derviş Yunus’un o mübarek elini öpüyor, ama fikrine katılmıyoruz. Başka bir kem niyetimiz yok...