FETÖ ‘sırran tenevveret’i nasıl kullandı?

‘Sırran tenevveret’ Kaside-i Celcelutiye'de geçen bir ifade. sorularlarisale.com'da ona şöyle bir anlam veriliyor: "Sırran tenevveret, kelime olarak, gizli aydınlanma ve nurlanma demektir. Risale-i Nur'da sırran tenevveratın manası; müspet hareket, asayişe zarar vermeden, gürültü patırtı çıkartmadan, gösteriş ve nümayişten uzak, devlet ve resmi kurumlarla mümkün mertebe karşı karşıya gelmemek olarak anlayabiliriz."[1]

Risale-i Nur Enstitüsü ise konuyla ilgili bir çalışmasında şöyle demiş: "Sözlükteki anlamıyla; gizlice aydınlanma, nurlanma, fazla ses çıkarmadan çalışma anlamına gelmektedir. Bu terim Risale-i Nur'da iman hizmetini ihlaslı bir şekilde, sessiz ve gösterişsiz yapmak anlamında kullanılmıştır. Gönüllülük üzerine kurulu informal, sivil, yaygın aydınlanma ve aydınlatma biçimidir. Bu modelde maksat, gürültüsüz patırtısız, kimse rahatsız edilmeden, muhtaç gönüllere ulaşmaktır."[2]

Başka tarifler de var. Hepsini buraya alamayacağım. Fakat daha başlarken şunu iddia etmem yerinde olur kanaatindeyim: Bu tariflerin tamamı sıkıntılıdır. Yani bu tarifleri yazanlar, kanaatimce, o an kendilerinin yapmakta oldukları şeyi 'sırran tenevveret' içine yediriyorlar. Yoksa İslamî geleneğin içinde bir 'sırran tenevveret' arıyor değiller. Hatta bu sırrı izah eden çoğu metinde rastladığım şey şu: Sırran tenevveretin ‘bu asra yönelik’ bir hizmet metodu olduğunu söylüyorlar. Acaba? Acaba gerçekten böyle mi? Yoksa biz mi gelenekle yüzleşmek istemiyoruz?

Okumalarımda aradığım şeyse şu: Asr-ı Saadet'ten bugüne kurulacak bir bağlantı, bir hadis-i şerife veyahut Kur'an ayetlerinden birkaçına bir atıf. Bunların hiçbirisi yok. Bediüzzaman'ın müceddidler geleneğinin bir ferdi olduğunu söyleyen nur talebesi araştırmacılarımız, her nedense, ‘sırran tenevverete’ gelince asırperestleşiyorlar. Kavramı İslam geleneğinden koparıp tanımlandırmaya başlıyorlar. Neticesinin hassaten FETÖ’de ne fena olduğunu az sonra izah edeceğim ama öncelikle yukarıdaki tanımları analiz edelim istiyorum:

sorularlarisale'nin tarifinden başlayalım: 'devlet ve resmi kurumlarla mümkün mertebe karşı karşıya gelmemek'i kısmını analiz edelim. “Bediüzzaman'ın hayatına ne kadar uyuyor?” diye soralım. Eski Said'i katsak zaten ortalık karışıyor fakat katmadan bile Yeni Said'in duruşunun 'mümkün mertebe devletle karşıya gelmemek' olduğunu söyleyebilir miyiz?

İrdeleyelim. Örneğin: Sürgünün ilk devrelerinden itibaren karakola gidip isbat-ı vücud etmeyi reddeden bir âlim, kendisine teklif edilen şark umumi vaizliğini karşılığında ödeyeceği bedellere rağmen kabul etmeyen bir mü’min, mahkemelerdeki savunmalarında hiçbir eserinden gram gerilemeyen bir mürşid, acaba hakikaten ‘mümkün mertebe devlet ve resmi kurumlarla karşı karşıya gelmemeye’ mi çalışıyordur? Yoksa yeri geldiğinde bundan çekinmiyor mudur?

Şefkat Tokatları bahsine gidelim mesela. O tokatları yemesinin sebepleri içinde 'kendisine ilişecekleri ihtimaliyle sakındığı zamanları’ da saymıyor mu Bediüzzaman? Ne zaman bu tarz bir çekingenlikte bulunsa başına bir şefkat tokadının geldiğini, yeni bir sürgün veya tutuklamaya maruz kaldığını, fakat aksi yönde cesaretle çalıştığında yolların daha çok açıldığını söylemiyor mu?

Yine sorularlarisale'nin 'gürültü patırtı çıkartmadan, gösteriş ve nümayişten uzak' deyişine Risale-i Nur Enstitüsü'nün 'Bu modelde maksat, gürültüsüz patırtısız, kimse rahatsız edilmeden muhtaç gönüllere ulaşmaktır'ıyla birlikte ilişmek istiyorum. İki şekilde ilişeceğim: 1) Nurculuk geleneğinde bu tanımın ne kadar hakkının verildiğiyle. 2) Bediüzzaman'ın hakikaten 'gürültüsüz patırtısız' mı bu iman hizmetini yaptığıyla. Öncelikle şunu soralım:

‘Gürültü-patırtı’dan maksat ‘umumun dikkatini çekecek etkinlikler/eylemler’ ise hakikaten Nurcular umumun dikkatinin çekmeden mi tebliğ yapıyorlar? Sempozyumları, çalıştayları, seminerleri, mevlüdleri ve daha bunlar gibi pekçok mübarek faaliyeti beraberimize alıp düşünelim. Şu an biz tam olarak neredeyiz bakalım. Nurcular, bu faaliyetleri yaparken umumun nazarını çekebilmeyi mi kıymetli buluyorlar, yoksa “Aman gürültü patırtı olmasın!” deyip gizli gizli mi toplanıyorlar? Ve akabindeki soru: Eğer niyet 'umumun nazarını çekmek' değilse böyle organizasyonlar neden yapılıyor? Bu kadar büyük masraflar ve ilanatlar neden göze alınıyor? 'Sessiz ve gösterişsiz' ilkesi böylelikle bozulmuyor mu?

İkincisine gelirsem: Hakikaten Bediüzzaman umumun nazarını eserlerine celbetmeyi istemiyor mu? Örneğin: Lahikalar'da veyahut başka yerlerde mahkemelerin böyle bir hikmetinin/faydasının olduğunu söylemiyor mu? Ehl-i vukufun, vekillerin veya daha başka devlet yetkililerinin Risaleleri okumasına vesile olmasını sağladığı için yargılama süreçlerinden razı olduğunu belirtmiyor mu? Buradaki gürültüsüz patırtısızlık eğer belirgin bir eylem türünü kastetmiyorsa o vakit mahkemeye çıkmak, savunma yapmak veya onu da geçelim, ömrünün ahirine doğru arabayla Türkiye'yi dolaşmak da bir gürültü patırtı değil mi?

Üstelik hakkında konuştuğumuz kişi sürekli Türkiye'nin gündeminde olan birisi. O dönemde gazetelerde Bediüzzaman'a ne kadar yer verildiğini görebilmek için Abdülkadir Selvi'nin Ateşten Yıllar'ını okumanızı tavsiye ederim. Neredeyse günübirlik manşet olan, başyazarların yazılarını ona hasrettiği, her hareketi haber yapılan bir isim. Bu da bir tür dikkat çekmek değil mi? Bediüzzaman bundan sakınıyor mu? Yoksa seyahatleriyle daha fazla kapısını mı aralıyor? Soralım.

En nihayet şuraya geleceğim: Bence Bediüzzaman'ın vefatından sonra ‘sırran tenevveret’ gibi kavramların içeriği yeniden şekillenmiştir. Kur'an'daki, sünnetteki, ehl-i sünnet çizgisindeki, Risale-i Nur'daki ve Bediüzzaman'ın hayatındaki karşılıkları aranmak yerine, o an hangi tanım iş görüyorsa, o yerine konmak suretiyle yola devam edilmiştir. Bir ‘sorun çözücü’ muamelesi görmüş yani ‘sırran tenevveret.’ Örneğin: Mısır'daki darbeye karşı girişilen küresel Rabia hareketi bile bu tanıma bakarsanız 'sırran tenevveret' manasına uymamaktadır. Hatta Nurcular dahi twitter’daki tt çabalarıyla bu ilkeden dışarı çıkmaktadırlar.

Peki ‘sırran tenevveret’ nedir? Tam bir tanım söyleyemem ama şunu hatırlamanın faydalı olacağına inanırım: İlk yılı çok az, altı yılı biraz daha fazla, hicretle beraber artan ve asıl inkişafıysa Hudeybiye sulhüyle olan bir çizgide yayılıyor İslam. Peki bundan ne çıkarılmalı? İlk altı yıl için ‘başarısız’ mı denmeli? Aksine, o ilk altı yıl olmasa, sonraki bu devasa adımlar atılamazdı. Çünkü o ilk altı yıl bir tür kök salma dönemiydi. İslam'ın, Aleyhissalatuvesselamdan sonra, en ihlaslı, istikametli, gayretli savunucuları o ilk altı yılın içinde yetişenlerdi. Vefatından sonra da yine en önde onları görüyoruz İslam'ı omuzlamakta.

Bu noktadan baktığımızda, evet, Aleyhissalatuvesselamın tebliğe başladığı anda katlanarak artan bir ümmeti yok. Bir gürültüsüzlük patırtısızlıktan bahsedeceksek işte bu da bir tür gürültüsüzlük patırtısızlık. Çabaları değil meyveleri itibariyle gürültüsüzlük patırtısızlık. Peki Allah Resulü dikkat çekmeye çalışmıyor muydu? Elbette çalışıyordu. Akrabalarını toplayıp hepsini birden hidayete çağırabiliyordu mesela. Panayırları gezebiliyordu. Ama Allah onun hidayet ağacını birden inkişaf ettirmedi. Önce iyi yükselecek ağacın köküne güç verdi. Az gelişti fidan ama o sırada toprağın altında büyüyordu aslında. Kök kıvamını bulunca boyu patladı. Dünyanın dört bir yanına dallarını saldı.

İşte bence sırran tenevveret budur: Ağacın kök salma dönemidir. Saklanmayı kastetmez. Dikkat çekmemeyi de. İnkişafın patlayarak olmamasını kasteder. Tedricen gelişimin ismidir. Hemen ele geçmeyen sonuca karşı sabrını korumaktır. Gürültü çıkarmamak bir yanıysa da bunda tutumu kesinlikle gizlilik değildir: "Kardeşlerim, bu geniş hücum, Risale-i Nur'un fütuhatına karşıdır. Fakat anladılar ki, Nurlara iliştikçe daha ziyade parlar, ders dairesi genişlenip ehemmiyet kesbeder ve mağlûp olmaz. Yalnız sırran tenevveret perdesi altına girer."

Hatta, ne yalan söyleyeyim, çabuk patlayan hareketlerden de korkarım ben. İçi çürük olur öyle şeylerin. FETÖ de böyleydi bence. Hırsla patladı. Fakat bu patlama öyle köksüzdü ki ayakta duramıyordu. Küresel güçlere yaslanma ihtiyacı duyuyordu. Sürekli esniyor, savruluyor, değişiyordu. Sonunda da toprağını terketti.

Hatta Gülen bir Bamteli'nde (Bayrama Hasret Asırlar ve Yumruklandıkça Güçlenen Bahadırlar) sırran tenevvereti “küresel güçleri karşısına almadan Filistin'e yardım etme” olarak bile yorumlayabiliyordu. Bundan da ötede, yıllardır sürdürdüğü gizli yapılanmayı da, çizgisinde yaşadığı esnemeleri de hep böylesi bir 'sırran tenevveret' içinde zeminlendiriyordu. FETÖ için sırran tenevveret Bediüzzaman'ın izzetli duruşu değil devletin içine sızabilmek için yürütülen bir casusluk faaliyeti gibiydi. Şiiliğin takıyyesini alıp onu sırran tenevveretin içine doldurmuştu. Dönüştürmüştü. Tebliği izzetinden arındırmıştı.

Buraya dikkatinizi çekiyorum. Çünkü bence sırran tenevveret tam bu noktada tam tersine dönüşüyor. "En büyük hile hilesizliktir!" diyen Üstadın çizgisinden gittiğini iddia eden bir grup, ‘Hedefe ulaşmak için her hile/takiyye caizdir’e varacak bir esneme yaşıyor. Bunun hikmetini sorunca da 'sırran tenevveret' veya 'tedbir' diyorlar size. Gizlice aydınlanacak, perde arkasından nurlandıracak, arkasını dolaşacak. Vay arkadaş vay! İyi de şu eylediklerini Bediüzzaman'ın hayatıyla bir sına bakalım. Ne kadarı tutuyor? Karakteri buna elverir görünüyor mu? Hatta Hz. Ali radyallahu anhın merdane mesleğine bak. Senin esnekliğinin zerresi var mı orada? Peki bu dümencilik size nereden geliyor?

Onların gelecekleri yer bilmem ama biz nihayetinde Bediüzzaman'ın Lemaat'ta altını çizdiği şeye geliyoruz: "Zaman olur zıd, zıddını saklarmış. Lisân-ı siyasette lâfız, mânânın zıddıdır. Adâlet külâhını, zulüm başına geçirmiş; hamiyet libasını, hıyânet ucuz giymiş. Cihad ve hem gazâya, bâğî ismi takılmış. Esâret-i hayvanî, istibdad-ı şeytanî, hürriyet nâm verilmiş. Zıdlarda emsâl olmuş, sûretlerde tebâdül, isimlerde tekabül, makamlarda becâyiş-i mekânî." Yani anlam kaymaları asrındayız arkadaşım. Bu nedenle bize sunulan tanımlara ehl-i sünnet çizgisinden tekrar tekrar bakmamız gerek. Bozulmalar en çok çarpıtmayla yapılıyor çünkü.






[1] http://www.sorularlarisale.com/makale/14955/sirran_tenevverat_ne_demektir.html (Görüntülenme tarihi: 06.10.2014)
[2] http://www.risaleinurenstitusu.org/index.asp?Section=Enstitu&SubSection=EnstituSayfasi&Date=11/11/2005&TextID=988 (Görüntülenme tarihi: 06.10.2014)

Muvazenesiz vaiz 2

“Ölçtüğünüz zaman tastamam ölçün ve doğru terazi ile tartın. Bu, hem daha iyidir hem de neticesi bakımından daha güzeldir." (İsrâ sûresi 35)

Aylar önce, (Muhakemat’taki şu cümleyle başlayan “Evet, muvazenesiz vâizler, çok hakaik-i neyyire-i diniyenin husufuna sebep olmuşlardır.”)  ’Muvazenesiz Vaiz’ başlıklı bir yazı yazmıştım. O yazıda, Bediüzzaman’ın Muhakemat’ta ve başka eserlerde geçen bazı tesbitlerinden hareketle ‘hakikatin dengesi’ (terim için Metin Karabaşoğlu abiye teşekkürler) merkezli analizlerde bulunmuştum Gülen ve avanesi hakkında. Bu yazıda, kaldığım yerden devam ederek, müşahhas bir örnek üzerinden o yazıda söylediğim bazı şeylerin altını tekrar çizeceğim. Müşahhas örneğim, Gülen’in (bu yazının yazıldığı tarih itibariyle) son nağmesi olan ‘411. Nağme: Utanacak İş Yapmadınız; Dimdik Durun ve Âhirete Alacaklı Gidin’in içinden olacak. Fakat ona geçmeden evvel muvazenesiz vaizlikten kastımızın ne olduğunu Bediüzzaman’ın Muhakemat’taki ifadesiyle birlikte tekrar hatırlayalım: “Ben vaizleri dinledim; nasihatleri bana tesir etmedi. Düşündüm. Kasâvet-i kalbimden başka üç sebep buldum: (…) İkincisi: Birşeyi tergib veya terhib etmekle ondan daha mühim şeyi tenzil edeceklerinden, muvazene-i şeriatı muhafaza etmiyorlar.”

Peki, Bediüzzaman’ın bu ‘(güya) iyi birşey yapmaya çalışırken kötü birşey yapmaya’ yani şeriatın dengesini bozmaya örnek verdiği şeyler nelerdir dersek, aynı eserde şuraya ulaştırır bizi: “Mübalâğa ihtilâlcidir. Şöyle ki: Beşerin seciyelerindendir, telezzüz ettiği şeyde meylü’t-tezeyyüd ve vasfettiği şeyde meylü’l-mücazefe ve hikâye ettiği şeyde meylü’l-mübalâğa ile, hayali hakikate karıştırmaktır. (…) Nasıl ki, bir ilâcı istihsan edip izdiyad etmek, devayı dâ’e inkılâp etmektir. Öyle de, hiçbir vakit hak ona muhtaç olmayan mübalâğalı tergib ve terhible, gıybeti katle müsavi; veya ayakta bevletmek, zina derecesinde göstermek; veya bir dirhemi tasadduk etmek, hacca mukabil tutmak gibi muvazenesiz sözler, katl ve zinayı tahfif ve haccın kıymetini tenzil ediyorlar. Bu sırra binaen, vaiz hem hakîm, hem muhakemeli olmalıdır.”

Kendi anladığımı aktarırsam: İnsanın lezzet aldığı şeyi arttırma, tarif veya hikaye ettiği şeyi ise abartmaya meyli vardır. Fakat ilacın faydasına kapılıp gereğinden fazla kullanmak onu zararlı birşeye dönüştürebilir. Vaizler de bazen, bazı günahlardan insanları caydırmaya çalışırken (veya bir salih ameli sevdirmeye çalışırken) ölçüyü kaçırırlar. “İnsanları onlardan soğutalım” derken, şeriatın dengesini bozarlar. Bunlardan ortaya çıkan şey hayır değildir. Çünkü nihayetinde kıyas ölçüsü olarak kullanılan amellerin/günahların kıymeti/kötülüğü bu şekilde tenzil edilir. İnsanlara ‘gıybetle katl birbirine eşit’ denirse gıybetin büyük görülmesi kâr hanesine yazılamaz, çünkü asıl zararlı sonuç ‘katlin küçük görülmesi’ olur. Özetle benim anladığım bu. (Yukarıdaki metinde haccın anıldığı kısmı da aklınızda tutmanızı istirham edeceğim. Çünkü o da lazım olacak.)

Peki, bu kusurlarına rağmen mübalağalı tergib veya terhib'ler neden yapılır? Bunun Gülen'in ve avanesinin ekseninde kalınarak verilebilecek cevabı, kanaatimce, manevi istibdattır. Yani Gülen, yaşanılan son gerilimde, kendi grubuna yönelik geliştirilen eleştirileri (muhataplarının da dindar olduğunu bildiği için) bu tarz bir 'korku' ile bastırmaya çalışmaktadır. Bunun dışında, bazı dönemlerde Gülen, öncelik verilmesini istediği alanlarda bağlılarının gayretlerini toplayabilmek için yine böylesi 'tergib veya terhib'ler yapabilmektedir. (Son bir yıl için mesela hırsızlığa/muta nikahına yaptıkları vurgu buna bir örnek olabilir.) Kanaatimce; Gülen'in dünyasında böylesi 'tergib ve terhib'ler bir kitle kontrol aracıdır. Mübalağalar eşliğinde her defasında müntesiplerine yeni hedefler gösterir ve onlara delicesine koşturur.

Dediğim gibi; ben bu yazıda esas olarak Gülen’in bir nağmesini incelemek istiyorum. 411. Nağmesinde Gülen, (29. dakikasından itibaren) diyor ki: “Allah Resulü buyuruyor ki; ‘Gıybet, zina etmeden daha şiddetlidir.’ Bir ferdi gıybet etmek zinadan daha şiddetlidir. Bir cemaati gıybet etmek o kadar zinadan daha eşeddir. Bir hareketi bütün efradıyla gıybet etmek o kadar zina etmek demektir.” Gülen’in nağmesinden başından beri yapmaya çalıştığı şey ortada zaten: Cemaatini bir arada tutmaya çalışıyor ve mümkünse dış sesleri de ahiret korkusuyla bastırabilmeyi umuyor. Fakat burada, farkettiğiniz gibi, Bediüzzaman’ın ‘muvazenesiz vaizlik’ dediği şeyin içine dahil ediyor buna çabalarken. Çünkü bir eserinde Bediüzzaman gıybet/zina ilişkisini (belki aynı hadise de bir atıf yaparak) şöyle yorumluyor:

“Gıybetin en fena ve en şenîi ve en zâlimâne kısmı, kazf-i muhsanât nev’idir. Yani, gözüyle görmüş dört şahidi gösteremeyen bir insan, bir erkek veya kadın hakkında zinâ isnat etmek, en şenî bir günah-ı kebâir ve en zâlimâne bir cinayettir, hayat-ı içtimâiye-i ehl-i imanı zehirlendirir bir hıyanettir, mesut bir ailenin hayatını mahveden bir gadirdir. Evet, Sûre-i Nur bu hakikati o kadar şiddetle göstermiş ki, vicdan sahibini titretiyor ve tüylerini ürperttiriyor: ‘Onu işittiğinizde, ‘Bunu söylemek bize yakışmaz. Hâşâ, bu büyük bir iftiradır’ demeniz gerekmez miydi?’ şiddetle ferman ediyor ve diyor ki: ‘Gözüyle görmüş dört şahidi gösteremeyen, merdûdü’ş-şahadettir; ebedî şahadetlerini kabul etmeyiniz. Çünkü yalancıdırlar.’ Acaba böyle kazfe cesaret eden hangi adam var ki, gözüyle görmüş dört şahidi gösterebilir? Kur’ân-ı Hakîm bu şartı koşturmakla, ‘Böyle şeylerde şakk-ı şefe etmeyiniz, bu kapıyı kapayınız’ demektir.”

Benim buradan anladığım şu: “Gıybet, zinadan daha şiddetlidir!” hadisinin söylenme sebebi gıybetin bütün efradını zinadan daha şiddetli göstermek değil. Gıybetin en fena ve en şenîi ve en zâlimâne kısmı'ndan insanları soğutmak. Yani dört şahidi olmadan zina isnadında bulunmaktan ve gıybetini yapmaktan insanları men etmek. Hatta Bediüzzaman orada gördüğünüz gibi o meseleyi Hz. Aişe annemizin 'ifk' hadisesine ve o hadise üzerine nazil olan ayete de atıfla yorumluyor. Yoksa Gülen gibi mutlak manada 'her gıybet zinadan daha günah' şeklinde anlamıyor. (Bu arada; muta nikahını ağzında sakız edip zina konusunu gıybet malzemesi yapan asıl kimdi, sormak lazım Gülen'e.)

Kaldı ki; Bediüzzaman Hazretleri, 24. Söz’de, bu tarz hadislere nasıl bakılmasını gerektiğini öğrettiği 12 Asıl’da da ‘tergib ve terhib’ meselesini Gülen gibi mutlak manada anlamıyor. Hatta orada, 9. Asıl’da diyor ki: “Amellerin fazilet ve sevabına dair ehâdis-i şerifenin bir kısmı, tergib ve terhîbe münasip bir tesir vermek için belâğatli bir üslûpta geldiğinden, dikkatsiz insanlar onları mübalâğalı zannetmişler. Halbuki, bütün onlar ayn-ı hak ve mahz-ı hakikat olduklarından, mücazefe ve mübalâğa, içlerinde yoktur.” 10. Asıl’da ise tam aradığımız izahı yapıyor bizlere: 

“Ekser taife-i mahlûkatta olduğu gibi, ef’al ve a’mâl-i beşeriyede bazı harika fertler bulunur. O fertler, eğer iyilikte ileri gitmişse, o nevilerin medar-ı fahrleridir, yoksa medar-ı şeâmetleridir. Hem gizleniyorlar; adeta birer şahs-ı mânevî, birer gaye-i hayal hükmüne geçerler. Sair fertlerin herbirisi, o olmaya çalışır ve o olmak ihtimali var. Demek, o mükemmel harika fert mutlak, müphembulunup, her yerde bulunması mümkün… Şu ipham itibarıyla, mantıkça kaziye-imümkine suretinde, külliyetine hükmedilebilir. Yani, herbir amel şöyle bir netice verebilmesi mümkündür. Meselâ, ‘Kim iki rekât namazı filân vakitte kılsa, bir hac kadardır.’

İşte, iki rekât namaz bazı vakitte bir hacca mukabil geldiği hakikattir. Herbir iki rekât namazda, bu mânâ külliyetle mümkündür. Demek, şu nevideki rivâyetler, vukuu bilfiil daimî ve küllî değil. Zira kabulün madem şartları vardır; külliyet ve daimîlikten çıkar. Belki, ya bilfiil muvakkattir, mutlaktır; veyahut mümkinedir, külliyedir. Demek şu nevi ehâdisteki külliyet ise, imkân itibarıyladır.

Meselâ; ‘Gıybet, katl gibidir.’ Demek gıybette öyle bir fert bulunur ki, katl gibi bir zehr-i kàtilden daha muzırdır. Meselâ, ‘Bir güzel söz, bir abdi âzâd etmek gibi birsadaka-i azîmenin yerine geçer.’ Şimdi, tergib veya teşvik için, o müphem ferd-i mükemmel, mutlak bir surette her yerde bulunmasının imkânını vaki bir surette göstermekle, hayra şevki ve şerden nefreti tahrik etmektir." Devamında ise bir hadis-i şerifi bu nazarla analiz ediyor: “Kim bunu okursa, Mûsâ ile Hârun’un sevaplarının misli ona verilir.”

Bu bahisten benim anladığım yine yukarıda konuştuklarımızla paralel: Hadislerin, özellikle böylesi belagatli hadislerin işaret ettiği şey o kötü amelin veya iyi amelin bütün efradının aynı kapsamda olduğu değil. O kapsama girmeye dair ümidi (veya tersi şekilde korkusu) olduğudur. Allah Resulü, hem men ederken hem teşvik ederken, o kapsamın harika ferdine işaret ederek, bizi oraya doğru şevklendirmek veya ona göre caydırmak istemiştir. Söylediği ne abartıdır ne de şeriatın muvazenesini bozmaya çalışmaktır.

İslam ulemasınca kebair günahlar zaten bellidir. Bediüzzaman da Barla Lahikası’nda yedi madde sayar.  Zina onlardan birisidir, fakat (bütün sınıflarıyla) gıybet ne Bediüzzaman’ın ne de başka ulemanın eserinde büyük günahlara girmez. Ki girmiş olsa, zaten hepimizin yandığının resmidir. O sebepten diyorum işte: Gülen’in yaptığı bir muvazenesiz vaizliktir. Şeriatın dengesini bozmaktır. Hac meselesine ise, söz verdiğim halde, tam istediğim gibi değinemeyeceğim. Şu kadar dikkat çekeyim: Aynı nağmede Halid b. Velid’den başlayarak (onun o meselede farz haccını değil, nafile haccını Hz. Ömer’in kastettiği hiç irdelenmeden) Osmanlı Padişahlarına götürülen “Bazen daha büyük farzlar uğruna hac gibi farzlardan vazgeçilebilir” tesbiti çok korkutucudur. Zira bu daha büyüğün tayinini Gülen ulus-devlet ekseninde yapmaktadır.

Bitirirken not: Bu konuyla ilgili yakın zamanda yaşadığım komik bir hatıram da var. Gülencilerden birisiyle taksiye bindim geçenlerde. Daha Davudoğlu’nun başbakanlığı kesinleşmemişti. Taksiye biner binmez şoförü işlemeye başladı: “Davudoğlu başbakan olursa çok kan dökülür. Suriye, Mısır, Irak karışmaya devam eder. O çok radikal bir adam. Onun başbakan olmaması lazım…” Taksici de (Erdoğan hakkındaki tezyif edici ifadelerinden anladığım kadarıyla) AK Partili değildi. Fakat Gülenci de değildi. Ve sohbetin bir yerinde şöyle atarlandı: “O Fetullah’ın da ne mal olduğu ortaya çıktı. Hükümetle danışıklı dövüş ediyorlar. Ben inanmıyorum kavgalarına. Şimdiye kadar değirmenine su taşıdılar bir sürü.” Gülencinin tepkisi şu oldu: “Neyse, insanların gıybetini etmeyelim.” Hey mübarek! Gıybetin günah olduğu yeni mi aklına geldi? Taksiye bindiğimizden beri Davudoğlu’na döşerken gıybet günah değil miydi? Beni de en çok Gülengillerin bu huyu ifrit ediyor. Kendileri saldırırken birşey yok, ama eleştirilirken ahireti kalkan gibi kaldırıyorlar. Gülen’in de yapmaya çalıştığı bu aslında.

Bir Gülen Örgütü sendromu olarak: Tokpınar çelişkisi

Kıssa-yı Musa'da (a.s.), Hz. Musa'nın asâsını yere attığında yılan olması ve o hakiki yılanın, sihirbazların bütün sahte yılanlarını yutması, ayrıca manidar gelir. Üstadından ders aldığı şekilde hakikat mesleğinde kalmaya çalışan birisi olarak, bunu, Musa aleyhisselamın hakikat mesleğinin bir vechini izah eder görürüm: "Elinizdeki hakikati ortaya koyduğunuzda ehl-i cerbezenin oyunlarının kıymeti kalmaz. Yutar, bitirir hepsini. Cerbezenin ömrü hakikat karşısında kısadır." Zaten bize nakledildiği şekilde, Firavun'un büyücülerinin en çok şaşırdığı da budur: "Bir sihir başka bir sihri yutamaz!" derler. "Şüphesiz sen Allahın Resulüsün." İman ederler. Firavun, onların bu imanının cezası olarak kollarını ve bacaklarını çaprazlama kestirir. Neden çaprazlama? Bir fikrim var, ama bunun tefekkürünü başka yazıya bırakayım. Hakikat ve cerbezeden devam edelim.

Peki, ben bu sihir ve cerbeze arasındaki bağı nereden kuruyorum? 1. Üstadın Nâs sûresi tefsirinden. 2. Otuzuncu Söz'deki şu haşiyeden: "Evet, Nemrudları, Firavunları yetiştiren ve dâyelik edip emziren eski Mısır ve Babil'in, ya sihir derecesine çıkmış, veyahut hususi olduğu için etrafında sihir telâkkî edilen eski felsefeleri olduğu gibi, âliheleri eski Yunan kafasında yerleştiren ve esnâmı tevlid eden felsefe-i tabiiye bataklığıdır." Peki, cerbezenin ömrünün kısalığıyla sahte yılanların yutulması arasındaki bağ nereden? Zahirinin göstericiliği dışında şuradan: "Millet uyanmış; mugalâta ve cerbeze ile iğfal olunsa da devam etmeyecektir. Hakikat telâkki olunan hayalin ömrü kısadır. (...) Feveran eden efkâr-ı umumiye ile o aldatmalar ve mugalâtalar dağılacaktır. Ve hakikat meydana çıkacaktır, inşaallah."

Peki, bu mesele ile neden bu kadar ilgileniyorum? Onu izah edersem: Hz. Musa aleyhisselamın asâsıyla (bunun hakikat mesleğini sembolize ettiğini düşünüyorum) sınanmamış hiçbir muğalata/cerbeze/demagoji/felsefe hakikat sınıfından sayılamaz, sayılamamalı. Burhan ile kazıye arasındaki fark bu. Burhan sınanabilir ve bu sınanma sonucu inanılabilir bilgidir, yani delildir. Kazıye ise, ancak söyleyenin makbuliyetine dair bir önkabulünüz varsa sizde tesir eder. Ama ancak sizde tesir eder. Genele açık değildir burhan kadar. Bunun da izahı Emirdağ Lahikasında, şurada:

“Hatta ilm-i mantıkta ‘kaziye-i makbule’ tâbir ettikleri, yani büyük zatların delilsiz sözlerini kabul etmektir; mantıkça yakîn ve kat’iyyeti ifade etmiyor, belki zann-ı galiple kanaat verir. İlm-i mantıkta; burhan-ı yakînî, hüsn-ü zanna ve makbul şahıslara bakmıyor, cerh edilmez delile bakar ki, bütün Risale-i Nur hüccetleri, bu burhan-ı yakinî kısmındandır.”

Bu nedenle bir Nur talebesinin, eğer hakikaten talipse hakikate, kuşanması gereken ilk özellik, makbul bildiği şahısların bile sözlerini sınamaktır. Burhansa almak, yalnız kazıyeyse yanına bir acaba bırakıp yoluna devam etmektir. Ben de bunu yaparım. Sevdiğim insanlar sözkonusu olsa bile, yaparım. Bu yazıda da bunu yapacağım. Çünkü at izinin it izine karıştığı zor zamanlardan geçiyoruz. Fitne zamanı durmak/durulmak, bir noktada, 'hareket etmeden önce daha fazla düşünmeye' de işaret eder. Demek fitne zamanı analiz ve tefekkür, hamlenin önüne geçmelidir. Her neyse... Asıl meseleme dönersem:

Gülen Örgütü ve AK Parti arasındaki gerilim sırasında pekçok insan kendisinden beklenen veya beklenmeyen saflara yerleşti. Taraflar kutuplaştı. Öyle ki, benim gibiler, evde özabisiyle bile konuşamaz oldu. Neden? Çünkü çatışma hak/batıl düzlemine hızla taşındı. Siyasi bir mesele olarak konuşmak yerine, taraflar meseleyi iman/küfür düzlemine çektiler. Bunu önce Gülen Örgütü yaptı. Tartışmanın ilk başladığı andan itibaren, kendi hareketini dinî yörüngede konumlandırdığı için, muhatabını da dine saldırıyormuş gibi göstermeye çalıştı. Sonucu: Şimdi muhatapları da onları 'sapkınlıkla' suçluyor. Bazı noktalarda, hassaten rüyalar, bazı fıkhî meseleler ve iradesiz teslimiyet noktasında ben de Gülen Örgütü'nün sapkınlık yaptığını düşünüyorum. Bu ülkenin dindar diye adlanrılılabilecek yüzde ellisi de benimle hemfikir sanıyorum. Kamuoyu yoklamaları bunu gösteriyor.

Bir tarafta Gülen Örgütü, Haydar Baş, CHP vs. Diğer tarafta neredeyse geri kalan bütün dindarlar. Böyle bir saflaşma var şu an. Bunun ufak ufak istisnaları da var. Mesela Nurcular içinde Yeniasya, diğer Nurcuların rağmına Gülen Örgütü'ne yakın. Bazı isimler var ki, asıl ciğer yakan budur, onlar da içlerinde yetiştikleri ortamın aksine Gülen Örgütü safındalar. Kimler mi? Yakınımda oldukları için (her ne kadar altı ay önce Nesil'den ayrılmış olsam da) hemen aklıma gelen üç örnek: İhsan Atasoy, Cemil Tokpınar, Nuriye Çeleğen. (Cemal Uşşak'ı da ekleyecektim, ama onun ne derece cemaatin ne derece diğer Nurcu grupların içinde olduğunu tayin edemiyorum.) Peki, bu insanlar kötü insanlar mı? Hayır, öyle olduklarını hiç düşünmedim ve düşünmem. Hepsiyle dostluğum var(dı). Hatta Cemil Tokpınar abiyi evimde misafir ettim ve evinde misafir oldum. İyiliğini de gördüm, iyilikte de bulundum. İhsan Atasoy Hocayı ise tanıyıp da sevmemek mümkün değildir. Çünkü çok hoşsohbet, alçakgönüllü bir insandır. Nuriye abla, yine öyle biliyorum.

Ama bu Gülen Örgütü-AK Parti gerilimi öyle bir bıçak gibi saplandı ki, ortamıza, tamamen karşı saflardayız şimdi. Örneğin; İhsan Atasoy birkaç yıl önce Erdoğan'la aynı okuldan mezun olmakla iftihar eden (iki sınıf gerisindeymiş galiba) ve onu öven birisiydi. (Bizzat bize anlatırdı bunu.) Fakat bugünlerde hiç öyle düşünmüyor diye duyuyorum. Yine Cemil Tokpınar abi, Erdoğan hakkında pekçok kereler sitayişlerini işittiğim bir isim, şimdi tamamen başka bir noktada. Bir tek Nuriye ablanın evvelden ne düşündüğünü bilmem. Ama onun da bugün Gülen Örgütü yanında olduğu kesin. Benim Erdoğan'ın yanında olduğumun kesinliği kadar kesin hem de. Benimse yazdıklarım ortada. (Herhalde bir darbe daha deneseler ve yapabilseler, beni asarlar.)

Fakat ben, bugün, bütün uzatılmış girizgâhın üzerine, Cemil Tokpınar abinin söylediği (çünkü kendisi de kişisel hesabında, kendisinin böyle söylediğini söyleyen birisini rt'lemiş, bu herhalde onay demektir) bir sözü analiz etmek istiyorum. Bakalım kazıye-i makbulemiz ne kadar burhan-ı yakini'ye yakın, bir görelim istiyorum. Cümle şu: "Ömrü hizmetle geçen Hocaefendi'ye 'hain' diyebilmek için ya din düşmanı ya ahmak ya dünyaperest ya kıskanç ya da aldanmış olmak gerekir." Sanıyorum bu saldırı cümlesiyle kastettiği öncelikle Erdoğan. Sonrasında Gülen'i böyle gören herkese yapılıyor bu taşlama. Gerekçesi ne? Çünkü Gülen 'ömrü hizmetle geçen' birisi. Ama durun! Peki ya Erdoğan?

Kendisini tanıyanlar da bilirler ki; Cemil Tokpınar abi, şu son gerilim olana kadar Erdoğan'ı yere göğe sığdıramayan, dualayan, destekleyen birisiydi. Her Gülen Örgütü mensubu gibi. Bu demektir ki; Cemil Tokpınar, Erdoğan'ın da 'ömrü hizmetle geçen' birisi olduğunu düşünüyor. Bu, kendisine sorulsa, inadı elinden tutmazsa, herhalde aksini söylemez. Çünkü ilk dönemler cemaat ile partinin barışması için dua da ediyordu. O zaman da şöyle bir sorun karşımıza çıkıyor: Bir dönem vatana hizmet edene hain demek bir din düşmanlığı, dünyaperestlik, aldanmışlık vs. ise, Gülen neden Türkiye'ye ve İslam'a hizmetleri gayet ortada/reddedilmez olan bir siyasetçiye 'hain' dedi/diyebildi? Ve ikinci soru: Onun Erdoğan'a hain demesi, Cemil Tokpınar abinin yaptığı tesbite (eğer bu tesbit Gülencil değilse) onu da dahil eder mi? Yani şunu diyebilir miyiz: "Ömrü hizmetle geçen 'Erdoğan'a 'hain' diyebilmek için ya din düşmanı ya ahmak ya dünyaperest ya kıskanç ya da aldanmış olmak gerekir." Bunu da yazabilir miydi Cemil Tokpınar?

Gülen bunu ne zaman mı dedi? Dostlarım, nete düşen ve Gülen Örgütü tarafından da gerçekliği reddedilmeyen bir ses kaydında Melih Gökçek'in Erdoğan'la ilgili yapılan bir belgesele Gülen'den de birkaç sözle katkıda bulunmasını istediği (ki gerilimden çok önce yapılan bir telefon görüşmesi bu) fakat Gülen'in kendisini arayan şahsa önce "O kadar hainlik etti ki, hâlâ da ediyor!" dediği malum. (Sonra yola geliyor, ok veriyor. Ses kaydının devamında bu da var.) Nette bir aratmayla kolayca bulunabilir birşey bu. Zaten dinleyenler anımsamışlardır.

Neyse... O halde biz şunu diyebiliyoruz: Gülen'e hain diyen ya din düşmanıdır ya bla bla. Ama Erdoğan'a hain diyen böyle bir kapsama girmez. Yahut girer mi? Girerse bu bir paradox mu? Sanıyorum Gülenistlerin ilk cevap vermesi gereken çelişki bu: Kendileri her haltı yiyorlar da kendilerine hiçbir şey yapılamıyor, Gayretullaha dokunuyor. Hemen dini bir kalkan gibi giyiyorlar üstlerine. Fakat ne zamana kadar? Ne zamana kadar akkaşık olabileceksiniz? Şu an mızrak o kadar keskin ki, neyi kendinize kalkan etseniz delip geçecek bir gücü var. Devletin başında olduğu için mi? Hayır, öncelikle haklı olduğu için. Zaten bu yüzden kaybediyorsunuz: Haksızsınız.

Fethullah Gülen Anarşisi...

Peki, şöyle bir yerden başlayalım: Hiçbir insan ülkesinde yolsuzluk olsun istemez ve istememeli. Bu konuda milletçe hemfikiriz. Fakat diğer yandan: İstediğiniz şey, eğer mümkün’e temas etmiyorsa, biraz geribasmanız kaçınılmaz. Örnekle açayım: Mesela ben, insanların günah işlemesini de istemem. Hiç kimse yalan söylemesin, yalan söylensin istemem. Hiç kimse kimseyi katletmesin, katil olsun istemem. Hiç kimse sevenlerine ihanet etmesin, hain olsun istemem. Fakat sahaya indiğinizde, yani insanın realitesine, bunların olmadığı bir âlem bulamazsınız. Birey birey bile, ismetle korunmuş peygamberler dışında, günahsızımız yoktur. Bu durum, sizi, optimum’a razı olmaya zorlar. Optimum, yani mümkünün en güzeli.

Hayalin ve gerçeğin buluştuğu nokta. Biraz ondan biraz ondan. Gözü daha yukarılarda olmakla birlikte (ideal anlamında) fıtratla/yaratılışla da uyumlu bir bakış. Mükemmeliyetçilik kadar merhameti de kuşanmış bir bakış. Bu, aynı zamanda, Cenab-ı Hakkın da (c.c.) insana bakışıdır. (Tarifimdeki kusurlar bana ait kalmakla birlikte tabii.) Allah, ahiret günü kulunun iyiliğinin, kötülüğünden fazla oluşuna (veya az oluşuna) nazar eder. Yoksa bir günah işlemişimizi, yüz sevabına rağmen tutup cehenneme atmaz. (O günahın haklılığını savunmadığımız sürece elbette.) Rivayetlerde bize aktarılan, Kur’an’da da bizim okuduğumuz, Cenab-ı Hakkın rahmetli adaleti budur. Yoksa, açık söyleyeyim: Hepimiz duman olmuştuk! Günahsız olanımız var mı Allah aşkına? Bunu iddia edebilecek olan, beri gelsin. Beri gelsin de yalanından ötürü suratına rahatça tüküreyim. Yanındakilere sıçramasın.

İşte bu nedenle ben The Cemaat’in birkaç aydır ülkeyi yolsuzluk da yolsuzluk diyerek birbirine katmasına ‘anarşistlik yapmak’ diyorum. Çünkü bu zihniyet, dünya siyasetinde belki hiç varolmamış bir şeyi şu andaki hükümetten istiyor. Neyi mi? Günahsızlığı. Evet, günahsızlığı. Bırakın siyaset dairesini, insanlık dairesinde bile, ismetle korunmuş peygamberler dışında, mümkün olmamış birşeyi şu günkü hükümette görmek istiyor. Görmediği için de (aslında bu da sadece görüntüdeki amaç) devrilmesini istiyor. Artık muktedir olamayacağını, bunu haketmediğini ve bırakması gerektiğini söylüyor. Halbuki adı şöyle veya böyle yolsuzluğa karışmamış bir tane iktidar bilmiyorum ben dünyada.

Yukarıda bahsetmiştim ya, birşeyi istiyorsanız ‘mümkün’e isabet etmeli diye. İşte The Cemaat’in talebi dünya düzeninde mümkün’e tekabül etmiyor. Yolsuzlukların hesabının sorulması mı? Eğer gerçekten varlarsa (ki The Cemaat’in ve avanesinin nümayişinden başka birşey görmedik henüz) elbette hesaplarının sorulması lazım. Fakat günahlar bireyseldir. Birkaç kişi günaha girmiş diye koskoca bir hükümetin, hem de meşru bir hükümetin istifası istenemez, devrilmesi hiç istenemez. Ben bunu doğru bulmuyorum ve herşeye rağmen Erdoğan iktidarının bu ülkenin şimdiye kadar görmediği kadar başarılı bir iktidar olduğunu savunuyorum. İyiliğini ve kötülüğünü tartıyorum, iyiliği fazla çıkıyor. O zaman ben de “Bunlar iyi!” diyorum.

İşte bazı şeyler sadeleştirmeyle olmuyor. İnsanın metni okurken anlamaya niyetli olması gerek. Gülen’in gölgesinde Bediüzzaman’ı okusanız da anlayamazsınız. Bakınız Bediüzzaman Said Nursî Hazretleri, bir asır kadar önce, benzeri iddialar karşısında İttihat ve Terakki hükümetini nasıl savunuyor? Münazarat’tan yapacağım bu alıntıyı bir dinleyin (Sadeleştirme sevenler için, belki bu sefer anlarlar diye kelime anlamları da vereceğim parantez içinde): ”Muhali (imkansızı) talep etmek, kendine fenalık (kötülük) etmektir. Zerrâtı (en küçük parçaları/burada insan ve onun günahkârlığı kastediliyor) günahkârlardan mürekkep (oluşmuş) bir hükûmet tamamıyla mâsum olamaz. Demek, nokta-i nazar (bakılması gereken nokta), hükûmetin hasenâtı (iyiliği), seyyiâtına (kötülüğüne) tereccuhudur (üstünlüğüdür). Yoksa, seyyiesiz (hatasız) hükûmet muhal-i âdidir (imkansızlığı bilinen birşeydir).”

Devamında böyle imkansız bir günahsızlığı/hatasızlığı talep edenleri nasıl gördüğünü de tarif ediyor Bediüzzaman: “Ben öyle adamlara anarşist nazarıyla bakıyorum. Zira onlardan birisi—Allah etmesin—bin sene yaşayacak olsa, âdetâ mümkün hükûmetin hangi suretini görse, hülya ile yine razı olmayacak. şu hülyanın neticesi olan meylü’t-tahrip (yıkmaya eğilim) ile, o sureti bozmaya çalışacak. Şu halde, böylelerin fena zannettikleri Jön Türkler nazarlarında dahi, mel’un (lanetli), anarşist ve iğtişaşcı fırkasından addolunurlar. Meslekleri ihtilâl ve fesattır.”

Görüyorsunuz ya, boşuna Erdoğan’a kızıyoruz. Bediüzzaman da böylesi insanlara anarşist diyor. Hatta Jön Türkler nazarında lanetli, bozguncu olarak görülmelerini de normal karşılıyor. Çünkü bu insanlar, kafalarındaki mükemmelik (ama imkansız mükemmelik) hayaliyle bin sene yaşayacak da olsalar, mümkün hükümetin en güzel suretini bile çirkin bulacaklar ve yıkmayı isteyecekler. Meslekleri de fesat ve yıkmak olacak bu yüzden. Çünkü optimum’a asla razı olamayacaklar.

İşte ben bu nedenle son krizde The Cemaat’in karşısında, Erdoğan’ın yanındayım. Çünkü The Cemaat, aslında kendi menfaatine dokunulduğu için, usulsüz bir şekilde ulaştığı bilgilerle hükümeti yolsuzlukla suçlayıp ondan yıkılmasını istiyor. Halbuki hükümet yolsuzluk yapmış bile olsa, bu hükmetmesine engel değil. Bir meyve bahçesinde üç çürük meyve bulunmakla toptan meyve bahçesi çöpe atılmaz. Kaldı ki, şu onbir yıllık iktidar döneminde, daha önce görmediğimiz başarılara/özgürlüklere şahit ve sahip olduk. Özgüvenimiz geldi, rahatladık. Şimdi on yıldır hükümetin kuyruğundan ayrılmayan The Cemaat, menfaatine dokunuyor diye düşmanı olmuş, onların anarşist gazına gelip hükümeti mi devirelim? Mükemmel değil, ama mümkünün de güzeli. The Cemaat’in hakkı var mı böyle bir anarşi yapmaya? Kimden yetki alıyor? İşte arkadaşlar, benim duruşumun özeti budur. Ve ilhamı, yine Risale-i Nur’dandır.

Niyeti yok bilmeye, sadeleştirmeyle gider okumaya!

Bu mesele hakkında, daha tartışmalar sıcakken, The Cemaat’e yönelik çok hüsnüzanlı yazılar yazdım. (Risalehaber arşivinde var.) Bazıları, onları çok sert biçimde suçlar ve dışlarken; ben, onları da anlamaya çalışan, ama diğer yandan bakmadıkları (eksik kaldıkları) açıları da gösterme gayretinde olan sözler söyledim. Fakat bugün geldiğimiz noktada, o yazılarımın, haddinden fazla hüsnüzanlı ve haketmedikleri kadar da yumuşak olduğunu görüyorum. O zamanlar onları da ‘bizden’ sayıyor ve onlara karşı oluşan öfkeyi itidale çağırıyordum. Şimdi bakıyorum ki; öfke kontrolsüz de olsa, haklıymış. Ben, itidale çağırmakla, o zamanki kısa nazarıma göre doğru, fakat bugünden o güne bakınca yanlış bir iş etmişim. Şimdi o yanlışı düzeltme zamanı. The Cemaat, sadeleştirme konusunda hüsnüzansız birkaç kelamımızı da okusun bizden.

Öncelikle; Aksiyon Dergisi’nin 24 Aralık 2007 tarihli sayısında, Kadir Filiz imzalı, kapak konusu da olan bir çalışma var: Darbeli Edebiyat. O sayıda Ahmet Turan Alkan, Beşir Ayvazoğlu, Hilmi Yavuz ve Ali Çolak gibi isimlerin ‘Türk edebiyatında sadeleştirmenin bir cinayet olduğu’ üzerine açıklamaları var. Arşivlerinden siliyorlar mı böyle şeyleri bilmiyorum. (İkircikli dillerinin yakalanmasını sevmezler çünkü.) Ama tam da Risalelerin sadeleştirilmesinin en çok tartışıldığı dönemde Risalehaber, bu sayıdaki mezkur yazarların ifadelerini tırnaklayarak, haber yaparak, şöyle bir soru sormuştu onlara: “Reşat Nuri Güntekin’in Çalıkuşu, Ahmet Rasim’in Şehir Mektupları, Ömer Seyfettin’in Bomba hikayelerine gösterilen hassasiyet Bediüzzaman Said Nursi’nin Risale-i Nurlarına neden gösterilmiyor?” Bu soru hâlâ The Cemaat’ten bir cevap bekliyor. Ama alabileceğini sanmam. Onlar İslamî camia içinde iknayı değil, icbarı severler çünkü.

Neden mi böyle söyledim? Yıllardır bir şekilde içindeyiz onların. Her ne kadar kendinizi onların içinde tarif etmiyor olsanız bile, bir şekilde ilişkiye geçmeniz kaçınılmaz. Her yeri sarmış durumdalar ve sardıkları her yerde de diğer dinî grupları baskılamak âdetleri var. Bu baskının ilk muhatabı da klasik Nurcular. Gülen’in kendi sosyolojik siyasetini geliştirirken kimliğinden en çok istifade ettiği kişi Bediüzzaman Said Nursî olduğu için, hassaten diğer Nurcuları baskılamak konusunda çok çabalıyorlar. İstiyorlar ki; Nurculuk yalnız onlardan bilinsin. Başkalarının bahsi geçmesin. Risalelerin başka/değişik yorumu kalmasın piyasada. Tek onların malı olsun. Onun kuvve-i kudsiyesini kendilerinden başkaları kullanmasın ve mümkünse bilenler sesini çıkarmasın. Bu aslında The Cemaat’in şeytanî bir oyunu. Risale metinlerinin karşıkonulmazlığı üzerinden kendi sosyolojik/siyasi projelerinin yürütme planı.

Sadeleştirme meselesinde de duruşları böyle oldu. Kendilerini eleştiren, konuşmak isteyen Nurcuları muhatap bile almadılar. (Yakın zamanda Said Özdemir abi, Gülen’i bu hususta ziyaret etmek istediğini, ama kabul edilmeğini aktardı, hatırlarsınız.) Doğruluklarının sorgulanmasına katlanamadıkları gibi, muhataplarını tezyif edici açıklamalar da yaptılar. Meseleyi ilmî bir şekilde müzakere etmek yerine, ‘meşkuk menfaat ekseninde’ icbarlarına ikna olmamızı beklediler. (Baykal’ın kaset olayında aynı gün açıklama yapan Gülen, bu hususta hiç konuşmadı mesela.) Yapıp yapıp eserlerini önümüze attılar ve her yeri o sadeleştirilmiş şeylerle doldurarak (çok satılıyor nümayişiyle) hegemonik baskıyı denediler. The Cemaat’in çalışma tarzı eskiden beri böyle. Düşünmez yapar, tartışmaz gemiyi yürütür. Bu yüzden amelleri nümayişli, ama altı boş şeylerdir. Sloganda kuvvetli, tefekkürde eksiktirler.

Diğer bütün Nurcu grupları ve gruplara bağlı olmayan Nurcuları yok saydılar, yollarına devam ettiler. Hani şimdilerde Başbakan Erdoğan’a ‘diktatör’ diyorlar ya. İşte sadeleştirme gibi hususlarda aslında kendileri tam diktatörlük ettiler. Zaten içlerinde bir demokrasi ahlakı gelişmediği için, kurgularında bir sorun yaşamadılar. Adanmış robotları, kendilerine abileri/ablaları tarafından yapılan tebliğ uyarınca, yeniden kodlanıp sorgulanmaz yollarına devam ettiler. Bugün de hiç o yoldan sapmıyorlar. Son nümunesini de Zaman Gazetesi’nde Prof. Muhittin Akgül’ün yazısından gördük. Yine aynı patron/ağa dili, yine anlaşılmadıkları üzerine bir dizi sitem, yine diğer Nurcu grupların endişelerini görmezden gelme! Yola çıktıkları gibi devam ediyorlar. Nasıl başarılı bir iradesizleşme, pes!

Yalnız Akgül’ün yazısında ilginç birşey de var: Gençlerin Risaleleri anlamadığı ve sadeleştirmenin kaçınılmaz olduğu üzerine sözler söylemiş. Ben böyle şeyleri The Cemaat’ten duyunca iki kere şaşırıyorum, çünkü kendisiyle nasıl bir tezata düştüğünü farketmiyor böylesi hususlarda. Bir yandan her sene Türkçe olimpiyatları düzenleyen ve bütün dünyaya Türkçe öğretecekleri iddiasında olan bir grubun, diğer taraftan elli-yüz kelimenin anlamını aktaramadıkları için Risaleleri sadeleştirmeye girişmesi tuhaf olduğu kadar, komik de geliyor. Ya birincisinde bizi kandırıyorlar ya ikincisinde? Ya Türkçe öğretebildikleri yalan, ya da sadeleştirmenin kaçınılmaz olduğu? Öyle ya, ellerindeki ‘yabancılara bile Türkçe öğretebilecek’ imkanlarla nasıl olup da yüz kelimenin anlamını gençlere öğretemiyorlar? Bunu cidden tuhaf buluyorum.

Bizim sadeleştirme meselesinde bu kadar serzenişte bulunmamızın asıl nedeni bence güvensizlik. Evet, biz The Cemaat’in ilk günden beri duruşuna ve tavırlarına güvenmiyoruz. Her ne yapsalar ikinci bir niyetin arkalarında saklı olduğunu müminane bir ferasetle hissediyoruz. Bu nedenle Risaleleri gençlere öğretmek gibi bir amacı asla öncelikli kılmamış bir yapılanmanın, bugün birden, sırf bu maslahatla orijinal metinleri zedelemesini anlayamıyoruz. Birşeyler yanlış geliyor. Taşlar yerine oturmuyor. Öyle ya, yıllarca devam ettim ben de onların düzenine. Bir kere bile Risale dersi aldığımı hatırlamıyorum. Her namazdan sonra Gülen’in kitaplarından bukleler okunurdu. Her derste ya Gülen’in sözleri anlatılır yahut da vaaz kaseti dinletilirdi. Şimdi insan sormadan edemiyor: “Arkadaş, sizin için Risaleler ne zaman öncelikli hale geldi ki, bu işe giriştiniz?”

Kaldı ki, Risale metinlerini hizmetinin merkezinde tutan grupların, gençlere, bu kelimelerin anlamlarını aktaramama gibi bir sorunu yok. Bir elli ders kadar devamlılığı olan her genç, bu kelimelerin anlamını tekrar tekrar işitmekten öğreniyor. Ben otuz iki yaşındayım ve külliyattan okunsa anlamını bilemeyeceğim kelime sayısı çok az. Çünkü yirmi yaşımdan sonra Risale merkezli bir ders sistemi içinde yetiştim. The Cemaat’te böyle bir ders sistemi yok ki, gençler kelimelerin anlamını öğrensin, metinlerle ünsiyet etsin. Hiçbir şey yapmadan “Olmuyor!” demek de büyük kolaycılık! Helal olsun bu pişkinliğe.

Bir de bizim korkularımız var. Ta Cumhuriyetin ilk yıllarından itibaren buradan çok darbe yemişiz. Risale metinlerine aşina olanlar bilirler. Kur’an’ın meali yapılıp yerine konulmak istenmiş ki, (hâşâ) “Ta ne mal olduğu bilinsin!” çirkefliğiyle. Ezan Türkçe okunmuş ki, ne dediği anlaşılsın ikiyüzlü niyetiyle. Türkçe ibadet, Türkçe namaz, hep bu eksende ‘fayda mülahazasıyla’ önümüze itilmiş, ama arkasında hep kutsal metinleri gözden düşürmek ve sadeleştirirken köreltmek saklı niyetiyle yapılmış bu. Bediüzzaman bununla çok mücadele etmiş. Tekrarat meselesinde mücadele etmiş. Arapça ibarelerin yerine Türkçeleri okunmaz diye mücadele etmiş. Hat üzerinden mücadele etmiş.

Diyorum ya: Bizi buradan çok ısırmaya çalışmış yılanlar. Biz buradan ısırtmamaya talimliyiz. Buraya karşı bir sağlam refleksimiz var. Şimdi The Cemaat’in sözde aydınları, ilahiyatçıları, abileri, bilmem neleri, yine aynı fayda mülahazasıyla kudsî metinlerle aramızda rabıta olan bir terminolojiyi yoketmek istiyorlar. Halbuki o kelimelerin her birisi Kur’anî. Kur’anî olmayanların bile ilmî mirasta, gelenek içinde bir yeri var. Şimdi ha Arap alfabesini almışsın elimizden, ha bu terminolojiyi. Farkın ne? ‘Gençler anlasın’ demekle iş bitiyor mu sayın Akgül? Eğer isminin önündeki prof. yalan değilse, bu terminolojinin kıymetini sen benden iyi bilmelisin. Eğer niyetiniz başka birşey değilse tabii. Hani olur ya, “Sadeleştirelim, ta ne mal olduğu bilinsin!” falan… Gülen’in arkasında onu her an makamından azledecek bir demokles kılıcı gibi durmasın. Böyle korkularınız da var, biliyoruz.

Çok kimlikli olmanın kökenleri 10: Tasdikten tasavvura dönüş

‘Çok kimlikli olmanın kökenleri’ yazıları, benim nicedir açlığını duyduğum, ‘birisi yazar’ diye beklediğim bir alana tekabül ediyor aslında. Gülen Hareketinin, Risale-i Nur mesleğinden ayrıldığı noktalar ve bunların sonuçları üzerine bir basit yazı dizisi. Ne kadar başarılı olduğu tartışılır, fakat nihayetinde birşeylerin altını çizmeye çalıştığı için değerli. Altını çizdiği şeylerle, daha sonra kendisinden sanılmakla Nurlara sürülecek bir çamuru, onun pâk teninden silmeye çalışıyor. Ve Metin Karabaşoğlu, Yusuf Kaplan, Senai Demirci gibi birkaç isim hariç, kalem oynatmaya/söz söylenmeye korkulan bir alanda, daha sonraki kuşaktan birisinin de bu yönlü itirazları olduğunu göstermeye çabalıyor. Hem de ortaokul-lise yıllarını camianın içinde geçirmiş ve hâlâ iş/aile bağları dolayısıyla onlarla organik teması kesilmemiş birisi tarafından yapılıyor bu eleştiriler. Uzaktan bakan birisinin sözleri değil.

Bu farkları göstermek neden ehemmiyetli? Bu sorunun cevabıyla başlayalım. Öncelikle; Gülen Hareketi, kendisini, Bediüzzaman’ın Risale mesleğinin devamı ve hatta emanetinin bu zamandaki sahibi olarak görüyor. Hatta bu noktada cemaatin sahip olduğu kurum/kişi sayısı üzerinden Bediüzzaman’ın bizzat hizmetinde bulunmuş talebelerin dahi onu anlayamadığı tarzı bir argüman üretiliyor. İçten içe “Allah bizi galip/çok kıldı. Çünkü Bediüzzaman’ın emaneti aslında Hocaefendi’de!” tarzı, şer’i anlamda dayanaksız, belki ancak rüyalara ve bazı mistizm yüklenmiş şeylere zorla dayandırılabilen savlara sahipler. (Örneğin; Bediüzzaman’ın babasının ismi Mirza, Hocaefendi’ninki Ramiz. İkisi de aynı harflerle yazıldığından... gibi.) Hatta bazı uydurulmuş menkıbelerle/hatıralarla da besleniyor bu anlayış. Bazı örneklerini daha evvelki yazılarımda vermiştim. Tekrar etmeyeceğim.

Bu aslında Gülen’in kurnazlığı bence. Bediüzzaman’ın bu topraklarda sahip olduğu temiz miras üzerinden kendi mesleğini inşa etmenin bir yolu. Hocaefendi, bu miras üzerinden nüfuzunu arttırmaya çalışmasa, böyle geniş kitlelere ulaşabilir miydi? Mümkün değil. Çünkü çoğu yerde ona yol verenler, oralarda Nur hizmetini yürütenler oldu. İzmir’de başlattığı hareketi ele alalım mesela. Mustafa Birlik abi gibi, o bölgede zaten etkin hizmetler yürüten birilerinden destek almasa, Gülen bu noktaya gelebilir miydi?

Yargılanırken Nurculuğunu inkâr etmesi ve ardından kendi yolunu çizmek için yaşadığı ayrılık. Bundan sonrası aslında Gülen ve takipçilerinin kimliklerindeki büyük kırılmanın başlangıç noktasıdır. Gülen, o andan sonra, her zaman iki kimliklidir. Bir yönüyle Bediüzzaman’ın hizmetinin bu zamandaki söz sahibidir(!); diğer yanda ise, kendisinin Bediüzzaman’la irtibatını anlatan bir yazıda (ki kendi sitelerinde de yer almaktadır bu yazı) söylendiği gibi; Risale-i Nur, onun okuduğu kitaplardan bir kitaptır ve sırf onu okuduğu için Nurcu sayılmamalıdır. Çünkü o çok başka isimleri de okumuştur.

Buradan başlayan kırılma, daha sonra Gülen’in ele aldığı her kavram veya ideoloji karşısında iki dilli konuşmasına neden olmuştur. Gayrı neyi elinize alsanız, en aşağı iki Gülen bulursunuz karşınızda. Batı’yı eskiden beğenmez, çok sert eleştirir; ama sonra beğenir, hatta orada yaşar. Okumak için başını açmaya önceleri şiddetle karşı çıkar, ama sonra fürûat deyip fetva verir. Doğum tarihini 11 Kasım 1938 olarak lanse edip Kemalizmi bitirecek adam gibi alttan alta tanıtmasına rağmen kendisini, sonradan Mustafa Kemal’e hoşgörüyle bakılmasını ister. Hatta din dostu görmeye başlar. Daha bunun gibi her neye el atsanız, Gülen’in iki hatta daha fazla yüzüyle, kimliğiyle ve söylemiyle karşılaşırsınız. Mavi Marmara’da büyük puntolu beyanatlar verip “Otoriteye itaat etmeleri lazımdı” diyen adam, Gezi olayları başladığında otoritenin adını bile anmaz. Hatta eylemcilere cesaret verecek argümanlar kullanır.

İşte ben de bu çift dilli yerleri, hassaten Bediüzzaman’ın takip ettiği omurgalı yoldan ayrıldığını noktalarda teşhis etmeye çalıştım bu yazılarla. Bir yandan Bediüzzaman’ın mirasçılığı savunulurken aslında onun mirasına nasıl ihanet edildiğini göstermeye gayret ettim. 10.’sunu yazıyorum bugün bu yazıların. Başlarken 5 tane yazmayı planlamıştım. Sonra 7 oldu. Sonra 10. Daha da yazılabilir. İnşaallah ileride daha sağlam yazılarla ve daha ince araştırmalarla yapanlar da çıkacaktır. Benimkisi onların girizgâhı kabilinden birşey belki. Ön adımlardan birisi.

Kurumların kutsallaşması, istiğna mesleğinden uzaklaşma, kemiyetin (niceliğin) yükselişi, şebperestlik, Kemalizmin içselleştirilmesi, kişi merkezlilik, seçilmişlik algısı, abilerin ağalaşması ve dindarların memurlaştırılması... Bunun yanısıra yazılmasını arzu ettiğim, ama kendim yapmaktan vazgeçtiğim birkaç şey daha var. Mesela; ‘tedbir’i nasıl izzetsizliğe, dönekliğe ve bazen de casusluğa varır bir tarzda yorumladıkları ve uyguladıkları; ama Bediüzzaman’ın nasıl bunun tersi izzetli bir tedbir anlayışına sahip olduğu üzerinde durmak isterdim. Yine ‘istişareyi’ nasıl asıl manasından uzaklaştırıp avamın iradesini ellerinden alma/yönlendirme aracı olarak kullandıklarını da yazmak istiyordum. Ve yine Bediüzzaman’ın metinleri tefekkür ve marifet odaklıyken, Gülen’in metinlerinin hareket ve aksiyon odaklı olduğu üzerine birşeyler karalayacaktım. Fakat inadım bitti. Son bir tanesini daha ele alıp bu seriyi burada bitirmek istiyorum. Altın Nesil meselesi...

Altın Nesil ilginçtir bence. Çünkü ortaya çıkışı aynı zamanda Fethullah Gülen’in Nur hareketinden ayrılıp kendi yolunu çizdiği döneme rastlar. Gülen, 1975’te, İzmir’de Altın Nesil konferansında onu şöyle anlatır: “....Yunanlı bir şey bekler: O dünyayı kirden, pastan kurtaracak bir Heraklit bekler. Hristiyan insanlığı kurtaracak Mesih intizar etmektedir. Alevî de bir gayb imam, ‘muntazır imam’ beklemektedir. Biz de bir şey bekliyoruz. Eğer onu beklememizde Allah nezdinde bir mahsur yoksa; hem içini, hem dışını fetheden ‘altın nesil’ bekliyoruz...”

Daha başka metinlerde, Altın Nesil, Mehmet Akif’in Âsım’ı, Tevfik Fikret’in Haluk’u gibi şeylere de bağlanır. Fakat burada asıl ilginç olan; Gülen’in bu Altın Nesil’inin Kur’an’da ve sünnette bir dayanağı olmayışıdır. Yani ışığını onlardan almaz. (Yukarıdaki örneklendirmelerde de misaller Yunanlılar, Hristiyanlar ve Alevîler üzerinden yapılır.) Belki yukarıdaki örneklere yakın, ahirzamanda gelecek bir kişiden, bir Mehdi’den sünnet içre bahsedebilebilir. Fakat yine de topyekûn bir Altın Nesil idealinin içinin sünnetten beslendiği söylenemez. Çünkü İslam’da, müslümanlık, şu an yaşanamayacak, ancak ileride bir Altın Nesil’in hakikatine erebileceği birşey değildir. İslam’ın işi bugünledir. Bugünün hakkını vermek iledir. Yarın ise takdir-i Hüda’ya bırakılmıştır. Yarın gelecek bir nesil uğruna bugünden vazgeçilemez. Hatta eğer bir Altın Nesil’den bahsedilecekse, buna layık ancak Asr-ı Saadet dönemi olabilir. Çünkü onlar zamanlarının hakkını en çok verenlerdir.

Burada bir nefes alalım. Sizi Orwell’ın Bir Peri Masalı: Hayvan Çiftliği kitabına götürmek istiyorum. Okuyanlar bilirler, ama azıcık anlatayım: Aslında eser, fantastik bir öykü içeriyor. Çiftlik şartlarından rahatsız olan hayvanlar, en zekileri domuzların başkanlığında direnişe geçiyorlar ve çiftliği ele geçiriyorlar. Daha sonraları ise çiftlik içinde, kendi aralarında yaşadıkları olaylar, tüm hayvanlarını etkileyen yönleriyle aktarılıyor. Acı, kandırılma, ihanet, fedakârlık, hayaller, hayaller. Daha iyi bir gelecek için bugün çektirilen çileler, sonuç için süreçte yapılan fedakârlıklar. Daha güzel günler görmek hayaliyle yola çıkan devrim, en nihayet daha kötü bir düzene ulaşmış olarak sonlanıyor.

Ben de işte Orwell’ın Hayvan Çiftliği’ni okuduğumdan beri düşünüyorum: Hayaller, bugünün mahvedicisi olabilir mi? Hedef ne kadar güzel olursa olsun, en nihayetinde seni bugünden vazgeçmeye yönlendiriyorsa, oradan bir ütopya doğuyor. Bugün olmayacak, gelecekte seni ve sen gibileri kuşatacak (o da belki) bir ütopya. Ütopyaların öyle tatlı, öyle şehvetli bir yanı var ki; insanlar onlar için seve seve bugünlerinden vazgeçiyorlar. Fedai haline gelebiliyorlar. Belki Orwell’ın Bir Peri Masalı olarak isimlendirdiği bu karaütopyanın özünde de aynı hayalperestlik yatıyor. Düpedüz masal bu çünkü. Gelecekte daha güzel günler görmek için bugününden vazgeçen hayvanlar, en nihayet ne geleceğe ulaşabiliyorlar ne de bugünden nimetlenebiliyorlar. Bir baskı rejiminin yerini bir başka baskı rejimi alıyor. Vesayetin yerine vesayet geçiyor. Emek, sürünmeye devam ediyor.

Orwell’ın Hayvan Çiftliği’ni yalnızca bir komünizm, bir Sovyet Rusya eleştirisi olarak okumak çok yanlış. O aslında Bir Peri Masalı ile kandırılan tüm ideoloji mağdurlarını anlatıyor bu romanında. Yalnızca Batının sorunu değil kandırılmışlık. Mesela âlem-i İslam içinde bile çokları, gelecekte kurulacağı ümit edilen, tasavvur edilen, belki taakkulda bile yeri olmayan şeyler için gençlerini, senelerini feda ediyorlar. Bakıyorsunuz; her sapkın ideoloji önce kapınızı kendi ütopyasıyla çalıyor. En nihayet bir tasavvur sarıyor hayatınızın her yerini. Bugünü görmezden getiren bir ütopya. Davanızın her yeri aslında ütopyalardan oluşuyor. Zaten dava da özünde sanki bir ütopya. İnsanlar dava adamı dediklerinde iyi bir mümini kastetmiyorlar. Bir ütopyası olan ve bu ütopya için bugününden vazgeçen adamı kastediyorlar.

İşte o zaman ben Bediüzzaman’ın “Mahrem bir suale cevaptır...” kısmında söylediği ‘tasavvur değil tasdiktir’ sözünü anımsıyorum. Bu yolun, bu yolun yolcusunun tasavvurlarla meşgul olmadığını, tasdik dairesine kadar çıkabilmiş, elle tutulur ve akılla kestirilir bir yolda koştuğunu anlıyorum. Bu yüzden belki Bediüzzaman’ın ayakları hep yere sağlam basıyor gibi geliyor bana. Onun böyle ütopyaları yok çünkü. Bir bahardan bahsediyor, evet. Ama asla bunu başkalarının yaptığı gibi tasavvura dökmüyor. Başkalarının hayal ettiği gibi imparatorluklar, altın nesiller, devletler kurup dağıtmıyor. Bir bahar gelecek diyor sadece. Bir bahar, ama nasıl belli değil. Ve en önemlisi; o bahara erişmek için bugünden vazgeçmek gerekli değil.

Sahabe mesleği nedir? Bu meslekte olduğunu söyleyenlerin bile tüm köşelerini bildiği birşey değil sahabe mesleği. Sahabe, ütopyası olan insan mıdır? Yoksa onların yaptığı, bugünü, Asr-ı Saadet kıvamında yaşama telaşı mıdır? Bugünlerde böyle sorular sorasım çok var. Kur’an’ın bir ütopyası var mı? Yoksa onun derdi, müminin bugününün rıza dairesi içinde yaşanması mı? Yarınları ise tevekkülle Onun takdirine bırakması mı? Kur’an’ı okuyunca müslüman olmak ne kadar kolaylaşıyor. Başkalardan İslam’ı işitince ne kadar ağırlaşıyor. Herşey ne kadar karışıyor vahiyden insana gidince. Sorularım çok bugün. Peki ya cevaplar? Hepimiz birilerinin faziletinin esiriyiz. Birileri her zaman bizden ütopyaları için bugünden vazgeçmemizi istiyor.

Bence Gülen’in ‘sapmaları’nın en büyük nedenlerinden birisi de bu: Tasdik yerine tasavvuru yerleştirmesi. Bir hayal uğruna hakikatten tavizler vermesi. Halbuki bu yol, husulumeşkuk bir sonuç için, süreç içinde kırılmalara neden oluyor. Olup olmayacağı Allahın takdirinde birşey için bugünden vazgeçebiliyorsunuz böylece. Ve tâbilerinizi de böylece köleleştirebiliyorsunuz. Çünkü ütopya köleleştirir. Yarın için bugününüzü ister sizden. Afyondur, zincirdir. Her ütopya bir yalancı cennettir. Önden giden atlı olmanızı ister. Fedai olmanızı ister. Fakat sonra yola çıktığınız yerden ne kadar sapmış olduğunuzu farkettirmez. Çünkü ‘hareket’ odaklıdır. Düşünmeden deli gibi hareket. Hareket odaklıdır Gülen’in düşünce dünyası. Bediüzzaman gibi sürecin her an tefekkürle sorgulandığı bir alana karşılık gelmez. Sürekli aksiyon ister ki, düşünmeye fırsat kalmasın. Yapılsın, yapılsın, yapılsın. Sonu düşünülmeden ve sorgulanmadan yapılsın.

Bu da bir çok kimliklilik yaratır işte. Yarın için bugünden vazgeçenler, bugün girdikleri her şekli de yine aynı yarın adına savunur hale gelebilirler. Artık her omurgasızlık ve kıvrılma, “Bir hikmeti vardır!” uyarısıyla içselleştirilebilir. Metin Karabaşoğlu’nun ‘Yuşa Makamı: Yeniden’ yazısında çok güzel yakaladığı ve örneklendirdiği gibi; onlar süreci sorgulayan Hz. Musa olmak niyetinde değillerdir çünkü. Sonuç odaklı Hz. Hızır mesleğindedirler kendilerince. Fakat ulu’l-azm olan Hz. Hızır değil, Hz. Musa’dır. Yolu daha makbul olan Hz. Musa’dır. Hatırlarsınız, hatırlatırsınız, ama hatırlamazlar. Ütopyaların peşinde koşmak çok şehvetlidir çünkü.

Çok kimlikli olmanın kökenleri 9: Dindarların memurlaştırılması...

“İnsanlığın uzun ve iç karartıcı tarihine baktığınızda, korkunç suçların isyandan çok ‘itaat adına’ işlendiğini görürsünüz.” C. P. Snow

Ne haklı söylüyor Esayan, İyi Şeyler’de; “(...) bilimsel açıklamanın vicdanî itirazları gideren bir gücü vardı” derken. Evet, hepimiz, çoğu zaman, bilimselliğin ardına sığınarak kaçıyoruz hakikatlerden. “Biribirini siper ederek sıvışıp gidenleri Allah gerçekten bilir...” buyuran Nur sûresi 63 de, biraz buna işaret ediyor sanki. Her kaçış, önce yolunu yapar. Ve bu yol, ‘benzer diğerlerinin’ bahanelerinden örülür. El değiştiren bahane, bu ellerin sayısı arttıkça, sınanmamış bilgiye dönüşür. Fısıldanma sıklığı ve şiddeti ‘söylentiyi’ gafillerin nazarında ‘doğruya’ benzetir. Başkasının hurafesi, eğer sınamazsak, bizim hoşa giden hakikatimiz olur. Tıpkı Ene Risalesi’nde dendiği gibi:

“Sonra, nevin enaniyeti de bir asabiyet-i neviye ve milliye cihetiyle o enaniyete kuvvet verip, o ene, o enaniyet-i neviyeye istinat ederek, şeytan gibi, Sâni-i Zülcelâlin evâmirine karşı mübareze eder.”

Haksızın güç aldığı tek kaynak kalır geriye o vakit: Haksızlığın niceliği. Ve dikkat edin, haksızlar, sık sık sayılarıyla övünür; haklılar ise, tek kalsalar dahi, bozmadıkları duruşlarıyla.

Serdar Kaya’nın, itaatin mantığını sorgulatan o harika eserinde rastlamıştım ilk kez bu ‘acaba’lara. Endoktrinasyon ve Türkiye’de Toplum Mühendisliği kitabında. Kaya, daha başlarında, Milgram deneyini değerlendirirken şöyle başlıyordu sözlerine:

“İnsanın otoriteye karşı ne derece zayıf olduğu, otoriteye itaat etme adına ne kadar ileri gidebileceği ve otoritenin insanları kontrol edebilme adına ne kadar belirleyici olabileceği gibi konularda en çarpıcı deneylerden biri, 1961 yılında Stanley Milgram (1933-1984) tarafından yapıldı. Milgram’ı, otoritenin insan psikolojisi üzerindeki etkilerini ölçmeye amaçlayan bir deney yapmaya yönelten olay, (deney başladığında üç aydır Kudüs’te yargılanmakta olan) Nazi Almanyası savaş suçlusu Adolf Eichmann hakkındaki düşünceleri olmuştu. Milgram’a göre Eichmann’ın, sadist bir canavar değil, sadece kendisine verilen emirleri yerine getiren bir asker olması pekala mümkündü. Bir başka deyişle, insanlık tarihi boyunca gerçekleşen korkunç olaylar, canavar ruhlu insanların eseri olmaktan ziyade, masasında oturup kendisine verilen görevleri yerine getiren sıradan insanların (etiği sorgulamadan) yaptıkları işlerin bir sonucu olabilirdi.”

Kitabın devamında Milgram deneyinin detaylarını okuduğunuzda ‘âdemoğlunun dönüştüğü şeye’ şahit olmakla hakikaten şaşırıyordunuz. İnsanlar, deney süreci içerisinde psikiyatrların öngörülerini boşa çıkararak (40 denekten 26’sı oranında), 450 voltluk üst sınıra kadar denek öğrenciye elektrik vermekten çekinmemişlerdi. Ki 120 volttan sonraki her aşamada deneğin acı çekeceği kendilerine bildirilmiş, hatta acılı haykırışlarını içeren ses kayıtları da dinletilmişti. Ama işlerini ‘ücret karşılığında düğmeye basmak’ olarak gören insanlar, etik yanını görmezden gelerek, görevlerini yapmaktan kaçınmadılar. Onlar sadece ‘düğmeye basan memurlardı’ çünkü.

Kitapta, Milgram deneyinden başka, filmi de yapılan Stanford Hapishane deneyi, Asch deneyi gibi daha pek çok deney ve vakıa incelenerek, bunların karşılaştırmalı tahlili yapılıyordu. Fakat benim en çok dikkatimi çeken şey; Milgram deneyinin tahlilinde değinilen Nagasaki’ye atılan bomba meselesiydi. Olayı hatırlayan her insanın (Japonlar da dahil) Amerika’yı suçladığını, fakat kimsenin pilot Charles Sweeney’i anımsamadığını söylüyordu Kaya. Belki Charles Sweeney de (70.000 masum ölümden sorumlu olmasına rağmen) kendisine sorulsa, yalnızca görevini yaptığını ve Japonlara kişisel bir husumetinin olmadığını belirtecekti.

İnsanın, görevini ‘düğmeye basmak’ olarak gördükçe yaşadığı robotlaşma, bana ister istemez 2010 yapımı Kutu (The Box) filmini anımsatıyor. Başrollerini; Cameron Diaz, James Marsden, Frank Langella’nın paylaştığı filmde, bir çifte, gizemli bir adam tarafından zor bir teklif götürülüyordu: Yanında getirdiği kutuyu evlerine bırakan adam, eğer o kutudaki butona basarlarsa kendilerine yüklü bir miktarda para vereceğini, ancak bastıkları anda dünyanın bambaşka bir yerinde bir masumun öleceğini söylüyordu. Günlerce gerilim yaşayan aile, en nihayetinde yapacakları şeyin ‘sadece bir düğmeye basmak’ olacağı yönünde kendilerini ikna ederek teklifi değerlendiriyorlardı. En başta Esayan’dan alıntıladığım cümleye dönersem: İnsan kendince bilimsel bir açıklama bularak veya sıfırdan üreterek bir şekilde vicdanının sesini bastırmayı başarıyordu.

Ben şimdi bütün bunları neden anlattım? Çünkü bu düğmeye basmak meselesinde bir memurlaşmanın/robotlaşmanın payı olduğunu düşünüyorum. İnsan, bir sisteme ‘memurlaşarak’ dahil olduğunda, etik sorgulamayı daha kolay kenara itebiliyor bence. Zira memurlaşmak, yaptığı şeyin sorumluluğunu kendisine değil, bağlı olduğu kuruma/devlete/cemaate ve onların asabiyetlerine yükleyerek vicdan sızısından kurtulmak kolaylığını da sağlıyor nefislere. İnsanlar, Ene Risalesi’nden yaptığımız alıntıda da okuduğumuz gibi, nevin enaniyeti ve asabiyeti içinde bireysel sorumlulukları unutup vicdan sızılarını oralardan devşirdikleri bilimsellikle(!) giderebiliyorlar. Bu sayede, hangi safa denk gelirlerse gelsinler zaman içinde, her birinde fanatik olabiliyorlar. Bütün kimlik değişikliklerini içselleştirebiliyorlar.

Bediüzzaman, belki biraz da bu yüzden, Eski Said döneminden beri, memuriyetin kem yönlerine vurgu yapıyor ve insanları onun etkilerine karşı uyarıyor. Münazarat’ı yazdığı 1910’lu yıllarda bile:

“Maîşet için tarik-ı tabiî ve meşru ve zîhayat, san’attır, ziraattir, ticarettir. Gayr-ı tabiî ise, memuriyet ve her nev’iyle imârettir. Bence imâreti, ne nâm ile olursa olsun, medâr-ı maişet edenler bir nevi cerrar ve aceze ve seeledir—fakat hilebaz kısmında... Bence memuriyete veya imarete giren, yalnız hamiyet ve hizmet için girmelidir. Yoksa, yalnız maişet ve menfaat için girse, bir nevi çingenelik eder...”

Hatta aynı eserin daha başka bir yerinde İslamların ‘neslen ve serveten tedennîsini’ memuriyetin revacına bağlayabiliyor:

“Binaenaleyh, milletimiz ya üç veya bir buçuk kayıt ile mukayyeddir. Buna mukabil, bizim gayr-ı müslimlerin ayaklarında yalnız bir yalancı kaydımız vardı. Ona bedelen çok nazlarını çektiğimiz gibi, onlar neslen ve serveten ziyadeleştiler; biz, bir nevi hizmetkârlık olan memuriyet ve askerlik cihetiyle servet ve nesilce aşağıya düştük.”

Daha başka bir yerde de meşrutiyeti savunurken, milletin/dinin idaresini atanmışlara yüklemeyi şöyle eleştiriyor:

“Hem de, mağlûp biçare bir reise yahut müdahin memurlara veyahut mantıksız bir kısım zabitlere itimat edilirse ve dinin himayesi onlara bırakılırsa mı daha iyidir; yoksa efkâr-ı âmme-i milletin arkasındaki hissiyat-ı İslâmiyenin mâdeni olan, herkesin kalbindeki şefkat-i imâniye olan envâr-ı İlâhînin lemeâtının içtimalarından ve hamiyet-i İslâmiyenin şerârât-ı neyyirânesinin imtizacından hasıl olan amûd-u nuranînin ve o seyf-i elmasın hamiyetine bırakılırsa mı daha iyidir, siz muhakeme ediniz.”

Hem yine başka bir yerde Kürtlerin medreselerde ‘taharri ahlakı’nı geliştirmekle meşrutiyete adaptasyonda memurlardan daha ileri olduklarını, onların sistem olarak buna daha namüsait olduklarını şöyle belirtiyor:

“(...) Kürtlerin tabiat-ı meşrûtiyetperverânelerine binâen, dersi münâzara ve münâkaşa sûretinde okuyorlar. Onun içindir ki, medreseleri küçük bir meclis-i mebusân-ı ilmiyeyi andırıyor. (...) Ey ehl-i hamiyet, anlayınız! Kürt ve emsâli, fikren meşrûtiyetperver olmuş ve oluyorlar. Lâkin, bâzı memurun fiilen meşrûtiyetperver olması müşküldür.”

Daha bunun gibi pek çok yerde Bediüzzaman, memuriyeti eleştiriyor ve İslamlar üzerinde menfi tesirinin çok olduğunun altını çiziyor. Hayatının daha sonraki döneminde de (yani Yeni Said kısmında da) memuriyete bakışı değişmiyor Bediüzzaman’ın. Hatta yıllar sonra büyük bir memuriyeti neden kabul etmediği sorulduğunda verdiği cevap aynı endişeleri bize hatırlatır nitelikte:

“Büyük memurlardan bir kaç zat benden sordular ki: ‘Mustafa Kemal sana üç yüz lira maaş verip, Kürdistana ve vilâyât-ı şarkiyeye, Şeyh Sinûsî yerine vâiz-i umumî yapmak teklifini neden kabul etmedin? Eğer kabul etseydin, ihtilâl yüzünden kesilen yüz bin adamın hayatlarını kurtarmaya sebep olurdun’ dediler.

Ben de onlara cevaben dedim ki: Yirmişer, otuzar senelik hayat-ı dünyeviyeyi o adamlar için kurtarmadığıma bedel, yüz binler vatandaşa, herbirisine milyonlar sene uhrevî hayatı kazandırmaya vesile olan Risale-i Nur, o zâyiatın yerine binler derece iş görmüş. Eğer o teklifi ben kabul etseydim, hiçbir şeye âlet olamayan ve tâbi olmayan ve sırr-ı ihlâsı taşıyan Risale-i Nur meydana gelmezdi.”

Tahminime göre yine aynı meseleyi bir başka eserinde de şöyle anlatır:

“Ey efendiler! Haydi, vehminiz gibi ben o hırsız gibi oldum. Ben Isparta nahiyelerinde perişan, bir köyde dokuz sene inzivada bulunan ve şimdi benimle beraber gayet hafif bir cezaya mahkûm olan safdil beş-on bîçarelerin fikirlerini hükûmet aleyhine çevirmekle kendini ve gaye-i hayatı olan risalelerini tehlikeye atmaktan ise eski zamanda olduğu gibi Ankara’da veya İstanbul’da büyük bir memuriyette oturup, binler adamı takip ettiğim maksada çevirebilirdim. O vakit, böyle zelîlane mahkûmiyet değil, belki mesleğime ve hizmetime münasip bir izzetle dünyaya karışabilirdim. (...) Nasıl ki on sene ihtiyarî bir inzivayı ihtiyar edip, takat-i beşerin fevkınde sıkıntılara tahammül ederek, hükûmetin işine hiçbir cihetle karışmadım ve karışmak arzu etmedim. Çünkü hizmet-i kudsiyem beni menediyor.”

Memuriyetin, çoklarda nasıl bir ‘iradesizleşmeyi’ beraberinde getirdiğini ve nasıl çokların memuriyet giysisi ve asabiyeti altında kendi zulümlerini meşrulaştırdıklarını ise külliyatın çoğu yerinde, hassaten lahikalarda görebilmek mümkün. Dikkatle okursanız, Bediüzzaman, bu kısımlarda da memuriyeti daima ‘kullanılmaya müsait’ çok kimlikli bir alan olarak tesbit ediyor. Mezkur bahislerde geçen; ‘insafsız ve dikkatsiz memurlar,’ ‘müşevveş büyük bir memur,’ ‘bazı alçak memurlar,’ ‘insafsız memurların tarassudat ve tazyikatları,’ ‘bazı iktidarsız memurlar...’ gibi ifadeler, Bediüzzaman’ın, seçilmişlerden ziyade ‘atanmışların ettiği zulümlerden’ çektiğini gösteriyor bizlere. Bazılarını yazıyı uzatmak pahasına alıntılamak istiyorum:

“Bunu da biliniz ki: Bazı iktidarsız memurların iktidarsızlıklarından veya evhamlarından veya keçi ve kurt bahanesi nevinden veya kendilerine paye vermek veya hükûmete yaranmak fikriyle, yeni serbestî kanunlarının tatbiklerine zemin hazırlamak entrikalarından, hakkımda—dürbün ile bakarak—habbeyi kubbe gösterdiler.”

“Demek adliye memurları, hissiyattan ve tesirat-ı hariciyeden bütün bütün azade ve serbest olmazsa, sûreten adalet içinde müthiş günahlara girmek ihtimali var. (...) Isparta’da ve burada bazı isticvablarda ismim Said Nursî iken, her tekrarında Said Kürdî ve Bu Kürd diye beni öyle yâd ediyorlar. Bununla, hem ahiret kardeşlerimin hamiyet-i milliyelerine ilişip aleyhime bir his uyandırmak, hem mahkeme ve adaletinin mahiyetine bütün bütün zıt ve muhalif bir cereyan vermektir.”

“Hem, istemediğim halde birisi bana iyi dese, bana nezaret eden memur kıskanarak kızıyor, nüfuzunu kırayım diye vicdansızcasına tedbirler yapıyor, âmirlerinden iltifat görmek için beni tâciz ediyor.”

“Efendiler! Otuz kırk seneden beri ecnebî hesabına ve küfür ve ilhad namına bu milleti ifsad ve bu vatanı parçalamak fikriyle, Kur’ân hakikatine ve imân hakikatlerine her vesileyle hücum eden ve çok şekillere giren bir gizli ifsad komitesine karşı, bu meselemizde kendilerine perde yaptıkları insafsız ve dikkatsiz memurlara ve bu mahkemeyi şaşırtan onların Müslüman kisvesindeki propagandacılarına hitaben, fakat sizin huzurunuzda zâhiren sizinle bir kaç söz konuşacağıma müsaade ediniz.”

Sadece bu kadar değil. Daha başka yerlerde de Bediüzzaman, hizmet-i Kur’aniyeye çalışan insanların memurluk sahasına çekilerek nasıl Nurlardan soğutulduklarını anlatır ve şöyle der:

“Resmen iki büyük merkezde, iki heyet-i ilmiye, beyanı münasip olmayan çok esbaba binaen, her vesile ile, hoca kısımlarının Risale-i Nur dan çekilmeleri için çok vasıtaları istimal ediyorlar. Memuriyet gibi derd-i maişet belasıyla biçare hocaları dairelerine çekip, Nurlardan uzaklaştırıyorlar.”

“Cepheyi burada değiştirdiler. Düşmanâne taarruzdan vazgeçip, dostane hulûl edip, has talebeleri Risale-i Nur’un hizmetinden geri bırakmak için memuriyet gibi bir meşgale buluyorlar, veya terfian işi çok diğer bir memuriyete veya diğer bir meşgaleyi buluyorlar. Burada, o neviden çok vakıalar var. Bu taarruz, bir cihette daha zararlı görünüyor.”

Fakat benim burada asıl dikkatini çekmek istediğim metinler, Bediüzzaman’ın memurluğun kullanılabilir yanına değil de zulmetmeye meyyal tarafına dikkat çektiği yerler. Lahikalar içinde iki yerde de Bediüzzaman, memurluk içindeki bir kem damara dikkat çekerek, hem Demokrat Partiyi, hem de ondan sonra gelecek dindar hürriyetperverleri ‘Halk fırkasının paralel devletine’ ve ‘memur vesayetine’ karşı şöyle uyarıyor:

“Halk Partisi ise: Hakikaten acip ve zevkli bir rüşvet-i umumîyi kanunlar perdesinde bazı memurlara verdikleri için, yirmi sekiz senelik bütün cinâyatıyla başkaların cinâyâtı ve İttihatçıların ve mason kısmının seyyiatları da o partiye yükletildiği halde, Demokratlara bir cihette galip hükmündedirler. Çünkü ubudiyetin noksaniyetiyle enaniyet kuvvet bulur, nemrutçuluklar çoğalır. Bu benlik zamanında, memuriyet hakikatta bir hizmetkârlık olduğu halde, bir hâkimiyet, bir ağalık, bir nemrutçulukla nefse gayet zevkli bir hâkimiyet mertebesini bir kısım memurlara rüşvet olarak verdiği için, bütün o acip cinayetlerle ve kendinden olmayan ceridelerin neşriyatıyla beraber bana yapılan muamelelerinden hissettim ki, bir cihette mânen Demokratlara galip geliyorlar.”

“(...) memuriyet bir hizmetkârlıktır; bir hâkimiyet ve benlik için tahakküm âleti değil. Bu zamanda terbiye-i İslâmiyenin noksaniyetiyle ve ubudiyetin zafiyetiyle benlik, enaniyet kuvvet bulmuş. Memuriyeti hizmetkârlıktan çıkarıp bir hâkimiyet ve müstebidâne bir mertebe tarzına getirdiğinden, abdestsiz, kıblesiz namaz kılmak gibi, adalet, adalet olmaz, esasiyle de bozulur. (...) Şimdi, Adnan Menderes gibi, ‘İslâmiyetin ve dînin icaplarını yerine getireceğiz’ diye ve mezkûr iki kanun-u esasîye karşı muhalefet edip tam zıddına olarak iki dehşetli cereyan, gayet büyük rüşvetle halkları aldatmak ve ecnebîlerin müdahalesine yol açmak vaziyetinde hücum etmek ihtimali kuvvetlidir.

Birisi: Birinci kanun-u esasîye muhalif olarak, bir câni yüzünden kırk mâsumu kesmiş, bir köyü de yakmış. Bu derecede bir istibdad-ı mutlak, her nefsin zevkine geçecek memuriyete bir hâkimiyet suretinde rüşvet vererek, dindar hürriyetperverlere hücum ediliyor.”

Garip gelebilir, ama ben bugünlerde yaşadıklarımızla bu metinler arasında ilginç bağlantılar kuruyorum. Özellikle Gülen Hareketiyle...

Hakikaten de Gülen Hareketi, Risale mesleğinden bu noktada büyük bir ayrılık gösteriyor. Bediüzzaman’ın aksine, kadrolaşabildiği her yerde, devletin (bizzat Gülen’in ifadesiyle) ‘kılcal damarlarına kadar sızmaya’ gayret ediyor. Bediüzzaman, memuriyetin ‘alet olma ve iradesizleştirme’ yönünden ne kadar kaçıyorsa; Gülen, o kadar bunun peşinde koşuyor. Hatta bizzat devlet içinde görevlendiremediği elemanlarını bile, yine kendi kurumlarında memurlaştırarak (ve dışarıda çalışmalarını günah saçan ortamlara girmek olarak tasvir ederek) iradesini kontrol altına alıyor. Belki onları asgarî ücretle süründürüyor, belki emeklerini sömürüyor, ama bunu da ‘hizmet-i Kur’an’ başlığı içinde ibadet olarak sunarak dizginlerini bırakmıyor. Asabiyetten ayrılmalarına izin vermiyor.

Özel teşebbüste bulunacakların bile, hareketin bu dalda faaliyeti olsun veya olmasın, mutlaka onlara danışması gerekiyor. Diyelim, bir yayınevi kurmak istediniz ve cemaattensiniz, eğer onlarla istişare etmezseniz (ki istişare değil, izin almak bu) dağıtımcı firmalarında yayınevinizi banlayarak ve hakkınızda kötü bir şöhret yayarak sizin piyasada iş yapmanızı engelleyebiliyorlar. Kendi dışında rızk (ve dolayısıyla özgürlük) alanları oluşmasını pek sevmiyor cemaat. Tasavvur ettiği dünya daha çok memurlar cumhuriyeti gibi. Tıpkı Orwell’ın karaütopyası 1984’te olduğu gibi. Hatta biraz daha cüretle; tıpkı Komünizm’de olduğu gibi. Kişinin kimliğini ve ekmeğini borçlu olduğu yere asabiyetle bağlandığı bir ütopya!

En serbest ticarî teşebbüslerin bile cemaatin üst kademesiyle istişare edildiği, onayıyla ancak yola çıkıldığı; verilen bu onayların da karşılığında yapılması istenen bazı ‘iyiliklere’ bağlandığı enteresan bir zemin bu. Gülen’in ve cemaatin dünyasında kurumların ve kurumlara mecbur memurların büyük bir yeri/önemi var. Hatta bu son krizde de en büyük emeği yine onların kurumlarında çalışan hazır kıtalar veriyor. Çünkü kendi içlerinde oluşturdukları bir ‘endoktrinasyonel kapalı enformasyon’ ağları da var. Memuriyet içinde kaldıkları sürece bu insanlar sadece kendileri gibi düşünenleri okuyor ve deklare edilen bilgileri yayıyorlar. Başka fikir o kapılardan içeriye sokulmuyor. Böylece de körükörüne itaate odaklı, asabiyet-i cemaatiye ile kuşanmış ‘memur orduları’ kuruluyor orada. Her yanlış, nevin enaniyeti ve bilimselliği içinde vicdanı sızlatmaz hale getiriliyor.

Bir diğer menfi yönü de; 17 Aralık milli iradeye darbe operasyonları sırasında bazı savcı ve emniyet mensuplarının söyledikleri sözlerden, takındıkları tavırlardan da farkettiğimiz o ‘hâkimiyet rüşveti.’ Bulunduğu makamın, Bediüzzaman’ın ilgili yerlerde sıklıkla vurguladığı gibi, millete hizmet yeri olduğunu düşünmeyip; kendisinin hâkimiyeti için, nemrutçuluk yapması için verildiğini sanarak, atanmış bir sarhoşlukla milletin seçtiğine meydan okuma çılgınlığı.

Mesela; “Sizi başbakan bile kurtaramaz!” veya “Boşbakan!” tarzı söylemler üretilebiliyor artık o makamlardan: “Bu derecede bir istibdad-ı mutlak, her nefsin zevkine geçecek memuriyete bir hâkimiyet suretinde rüşvet vererek, dindar hürriyetperverlere hücum ediliyor...” ve şahidi oluyorsunuz bunun. Bediüzzaman’ın dindar hürriyetperverler adına endişe ettiği paralel yapı, bu sefer şeytanın sağdan gelmesi gibi dinî bir hareket gılafı giyerek hürriyetinize saldırıyor.

Memuriyetin, iradesizleştirmesinden kendini kurtarabilmiş kardeşlerimi tenzih ederim. Fakat çoğunluk böyle ve bu halde. Bediüzzaman’ın uyarıları boş değil, boşuna değil. Görüyorsunuz ya, onun metinlerinden ışığını aldığını söyleyen koca bir cemaat, bir meyl-i memuriyet ve iktidara karışmak hevesiyle nasıl ülkeyi berbat ediyor, ortalığı fitne ile tutuşturuyor! Bu yapılanların, yaşananların Bediüzzaman’ın tavsip ettiği şeyler olduğu söylenebilir mi? ‘Hedef gösterip kelle istemeyi’ kulluğun zirvesi, hizmetin dibi sananlarla Risale mesleğinin ne alakası olabilir? Allah, bu çok kimlikli ‘adanmış robotlara’ karşı yardımcımız olsun. Paralel yapılara fırsat vermesin. Ve körükörüne itaatin yaptığı yıkımlardan ülkemizi, hürriyetimizi ve meşru hükümetimizi korusun. Âmin.

Çok kimlikli olmanın kökenleri 7: Seçilmişlik algısı

2010 yapımı Ajan Salt filmini hatırlarsınız. başrollerini Angelina Jolie ve Liev Schreiber'in paylaşıyordu. (Yönetmeni ise Phillip Noyce'du.) Film; KGB'nin, soğuk savaş yıllarında, beyinlerini yıkadığı ‘seçilmiş çocukları’ Amerika'ya yerleştirmesini ve günü geldiğinde, her biri devlette kilit noktalara yükselmiş bu elemanlarını büyük bir operasyon için harekete geçirmesini anlatıyordu. Bu çocuklar o kadar iyi endoktrine edilmişlerdi ki, KGB ile son temaslarının ardından çok uzun yıllar geçmiş olmasına rağmen, günü geldiğinde kendilerine verilen emirleri—canları pahasına—yerine getiriyorlardı. Bir tanesi hariç...

Endoktrinasyon (beyin yıkama) sadece istihbaratlar için değil, terör örgütleri için de önemli. 2007 yapımı olan Kara Elmas filmini izleyenler, Afrika'da, masum çocukların, çeşitli endoktrinasyon yöntemleriyle nasıl 'çocuk askerlere' dönüştürüldüğünü anımsayacaklardır.

Bunun İslam tarihindeki en belirgin örneği ise, Haşhaşiler. Hassan Sabbah'ın yola başlarken Şiiliğin İsmailiye öğretisini 'kullandığı' fakat daha sonra, Alamut Kalesi'ni de elde etmesinin ardından, çok başka bir noktaya getirdiği bir harekettir Haşhaşi Hareketi. Fiilen tam bir devlet olmamasına karşın, devletlerin (özellikle Selçukluların) siyasetine müdahil olmuş; ikinci bir güç olarak söz sahibi olmaya çalışmıştır. Ölümüne bağlı mürit/suikastçileriyle (ki onları da daha çocukken ailelerinden alıp yetiştirirler) nicelerine tehdit dolu mesajlar yollamıştır bu hareket. Nizamülmülk gibi tehdite papuç bırakmayanları ise, katlettirmiştir. Hatta bazı kaynaklarda, o dönemde, Batınîliği eleştiren İmam Gazalî'nin de bu tehditlere maruz kaldığı anlatılır. (Mürsel Gündoğdu, böyle bir sahneyi, Akıl Kalbi Ararken kitabında anlatır.)

Öyle enteresan sızma yöntemleri vardır ki, müritlerin; bazen çok uzak şehirlerdeki emirler bile yanıbaşlarına bir hançer ve ucunda Hassan Sabbah'ın tehdit mesajı ile uyanırlar. Selçuklu Hükümdarı Melikşah'ın bile böyle bir sabaha uyandığı anlatılır. Bu uyuyan hücreler, o kadar iyi endoktrine edilmişlerdir ki, gün gelip kendilerine aksi yönde emir verilinceye kadar, içine yerleştikleri sistemlere sıkı sıkıya itaat ederler. Komutanlarının ve amirlerinin gözlerine girerler, yükselirler. Nihayetinde sistem içinde en üst seviyelere kadar ilerlemiş birisi, kendisine iletilen bir emirle, gerçek niyetini ortaya çıkarır. Kandırıldığı yalancı cennet sayesinde, bu yaptığının Allah yolunda büyük bir hizmet olduğunu bile düşünür.

Kadrolaşma meselesi gelince, bir örnek daha var konu hakkında İslam tarihinde. Belki bu kadar korkutucu ve terörize durmuyorlar, ama yaptıkları yıkım hiç de Haşhaşilerin yaptığından geri kalır değil. Hatta çoğu noktada onlardan üstler. Onlar kim mi? Tabii ki, Emeviler. Yani Ümeyyeoğulları. Hz. Osman'ın (r.a.) hilafeti zamanında onun hüsnüzannı ve muhabbeti ile yaptıkları kadrolaşma, ileride öyle boyutlara varıyor ki, en nihayet hilafeti, saltanata çevirebilecek bir gücü kendilerinde bulabiliyorlar. Bugünkü tabirlerle ifade edecek olursak, raşid halifelerden gelen demokrasi mirasını, kendi kadrolarının/soylarının lehine bir darbe hareketiyle saltanata dönüştürüyorlar. Hatta bu yolda Hz. Hüseyin'i şehid etmekten bile çekinmiyorlar. Babadan oğula geçen bir üstünlük algısı çocuklara aktarılan bir miras onlarda da.

Peki; Ümeyyeoğullarını olsun, Haşhaşileri olsun, uygulamalarında bu kadar dinin kurallarından saptıran nedir? Benim bu noktada ilk teşhisim; 'ilahî seçilmişlik algısı' üzerine. Fakat burayı biraz daha açabilmek için sizi Şükrü Nişancı'nın Sivil İtaatsizlik kitabına götüreceğim. Orada 'otorite' kimdir ve farklı siyasi kültürlerde otorite gücünü/yetkisini nereye dayandırır konuları işlenirken Şükrü Nişancı, Hz. Ömer'e dair şöyle çok hoş birşeyi anlatıyordu: Hz. Ömer, hilafeti döneminde, kendisine Allahın halifesi denmesinden hoşlanmaz, "Bana müminlerin emiri (emire'l-mü'minin) deyin!" dermiş.

Şükrü Nişancı'nın meseleye yaptığı yorumlardan benim anladığım şuydu: Hz. Ömer, yetkinin seçim ve biatla halktan alındığını ve aslında halka ait olduğunu belirtmeye çalışıyordu. Yönetim yetkisinin, peygamberlerden sonra, ilahî bir kaynağa dayandırılmasını tasvip etmiyordu. Kendisi de hayatı boyunca emire'l-mü'minin unvanını bu yüzden kullanmıştı.

Daha sonra Şükrü Nişancı, otoritesini 'ilahî seçilmişlik' üzerine kurgulayan dinî/siyasî krallıkları veya farklı formattaki yönetimleri masaya yatırarak; yetkiyi halktan aldıklarını düşünmedikleri için ileride halka hesap verme ihtiyacı hissetmediklerini, bu nedenle de baskıcı/totaliter yönetimlere dönüştüklerini ortaya koyuyordu. Batıdaki krallıkların da, bizdeki Ümeyyeoğullarının/Haşhaşilerin de temel problemi buydu: Soydan veya mistik öğelerden ötürü 'seçilmiş ve layık olanların' kendileri olduğunu düşünme... (Hatta Hassan Sabbah’ın mehdiye dair hadisleri kendisine tevil ettiği de anlatılır.) Aksi yönde, yani halklara yönelik evrilmenin olduğu dönemlerde ise iktidarlar, yetkiyi aldıkları yere hesap vereceklerini düşündükleri için, halka karşı daha iyi ve âdil davranıyorlardı.

Buradan yakın tarihe de bir atıf yapalım: Yine böyle gücünü/yetkisini bir seçilmişlik ve kurtarıcılık üzerine kurgulayan devr-i sabık yönetimi de, halka hesap verme ihtiyacı hissetmediği için, inkılaplarını 'halka rağmen ama halk adına' yapmaya teşebbüs edebilmiştir. (Çetin Altan bunlara cumhuriyet değil, Ankara oligarşisi der.) Onun uzantıları olan geçmiş cuntalar ve günümüz Ergenekon örgütü de, halk kurtarılmak istemediği (ve zaten kurtarılacak da bir durum olmadığı) halde, önce halkı kurtarılmayı isteyecek bir kıvama getirmek, eğer bu becerilemezse, yine de zorla kurtarmak üzerine bir seçilmişlik sapkınlığı yaşamışlardır. (Örneğin; TSK'nın bir kısmının, iç siyasette, halka hesap vermeyen böyle bir kurtarıcılık/seçilmişlik görevini pırpırlarında hissettiğini tecrübelerden biliyoruz.)

Çok uzatmayacağım. Bu noktada, bütün bu bilgiler hafızamızda Gülen cemaatinin söylemlerine ve eylemlerine de bakalım istiyorum. "Gülen cemaati, dünya üzerinde güttüğü misyonu hangi otoriteye bina ediyor?" diye soracak olursanız, Sohbetlerinde ve metinlerinde Gülen'in de sıklıkla dikkatleri çektiği gibi; yaptıkları vazife, ilahî bir kaynaktan aldıkları 'tecdid' vazifesidir. Yetkilendirme ilahî bir kaynaktan olmaktadır ve bu vazife, Bediüzzaman'dan sıklıkla yapılan bir alıntıyla, 'ihsan-ı ilahî' olarak omuzlarına konmuştur.

Fakat gelgelelim, Gülen Hareketi, bu ihsan-ı ilahîyi, Bediüzzaman gibi sadece din hizmeti alanında ve bir 'ihsan' gibi değil; daha geniş bir dairede ve ihsan'dan 'hakedilmiş seçilmişliğe' yaşanan bir evrilmeyle anlamaktadır. Bu aslında ihsan’dan asabiyet’e doğru bir kıvrılmadır. Aynı lafzı, farklı bir anlam kastederek kullanmaktadır. Bunu bazen Türk milletinin tarihî misyonuna hamasi söylemlere bağlayarak ‘soy bağlamında’ anlatır Gülen. Bazen de ahirzamanda gelecek olanlara/altın nesile dair mistik öğelerle... (Fakat bir dipnot: Emeviye de Ümeyyeoğullarının üstünlüğünü Arap milliyetçiliği ile destekler. Ve Haşhaşiler de kendi hiyerarşilerini yerleştirirken böyle bir mistik dil kullanır.)

Hatta devlet iradesine hükmetme alanında da bu seçilmişliğin devam ettiğini düşünmektedir Gülen. Kendisinin; "Avukat da kiralayacaksınız. Hakim de kiralayacaksınız!" şeklindeki tavsiyeleri; yapının, 'seçilmişlik algısını' nasıl illegal faaliyetlerine mâsadak yaptığını gözler önüne sermektedir. Kendisiyle, yıllar önce, Nur hareketinin geleceği üzerine bir toplantıda bir araya gelen birisinden dinlediğim hatıraya göre; Gülen, iman-hayat-şeriat dediği üç alandan birincisinin tamamlandığını ve artık ikincisine geçmek gerektiğini düşünmektedir. Muhtemelen bu alanı, Bediüzzaman'ın tekrar tekrar yaptığı 'iktidar olmaya meyletmeme' tavsiyesini görmezden gelerek, siyasi daireye de sıçratmaktadır. Fakat bu alanda da söz sahibi olma hakkını halka değil, 'seçilmişliğe' dayandırdığı için, bu durum, demokrasi adına ciddi bir tehlikedir. En az Emeviler kadar hem de.

Ayrıca; karışma yetkisini böyle bir noktaya dayandıran birisinin, siyaset alanının gerektirdiği saptırmaları dinin içinde şerhler üreterek içselleştirmesi de kaçınılmazdır. Çünkü otoritesinin kaynağı ilahîdir ve yaptıklarının da ilahî bir dayanağı olmalıdır. Bu noktada bir siyasi parti rahatlığına sahip olamaz. Örneğin; internette de rahatlıkla bulunabilen bir ses kaydında, başörtüsüz okumaya cevaz vermeyen ve bu konuda çok sert konuşan Gülen'in, ilerleyen yıllarda "Başörtüsü füruattır!" diyerek gençleri başları açık okumaya yönlendirmesi, tâbileri tarafından fıkhî alanda da bir cevaz olarak algılanmıştır.

Yine geçmişteki vaazlarından birinde (ki yine nette rahatlıkla bulunur) bedduaya karşı çok net bir tavır koyan Gülen'in, yıllar sonra siyasi bir meselede çok şiddetli beddualar etmesi, takipçileri tarafından revaçla yapılmasına ve dinî cevazlar (hatta teşvikler) üretilmesine neden olmuştur. Yani ihsan-ı ilahî'den hakedilmiş/seçilmiş otoriteye doğru yaşanan evrilme, o evrilmenin iktidar alanına kadar teşmil edilmesi ve buradan kaynaklanan ‘çok kimlikli hallerin’ şeriat dairesine de taşınması, Gülen Hareketinin temel sorunlarından birisidir. Ve bu seçilmişlik algısı, kendilerine, konjonktüre göre, şeriatın naslarına çok da bağlı kalmadan gerekli esnemeleri yapabilme kabiliyeti vermektedir. (Bu konu hakkında Metin Karabaşoğlu’nun ‘Yuşa Makamı: Yeniden’ yazısı mutlaka okunmalıdır. Orada Hz. Hızır örneklemesi üzerinden; ‘her işinde hikmet olan, ancak bugün anlaşılmayan’ bir Hocaefendi imajının tâbilere nasıl yüklendiği anlatılmaktadır.)

Bu esnemelerin her korkuncu ise, uyuyan birer hücre gibi devletin her yerine yerleşmiş takipçilerin, gün gelip kendilerine emir verildiğinde, bağlı bulundukları devlet otoritelerini ayaklar altına alarak, bizzat yine kendi devletlerine ve meşru hükümetlerine operasyon yapabilmeleridir. Fakat Bediüzzaman, böylesi bir seçilmişlik algısının doğuracağı zararlara bir eserinde şöyle dikkat çeker: "Evet, her vakit, hususan bu zamanda ve bilhassa dalaletten gelen gaflet-i umumiyede; siyaset ve felsefenin galebesinde; ve enaniyet ve hodfüruşluğun heyecanlı asrında büyük makamlar herşeyi kendine tâbi ve basamak yapar. Hatta dünyevî makamlar için dahi mukaddesatını alet eder. Manevî makamlar olsa, daha ziyade alet eder. (...) Elhasıl: Hakikat-ı ihlas, benim için şan ü şerefe ve maddî ve manevî rütbelere vesile olabilen şeylerden beni men'ediyor."

İşte, kanaatimce; mezkûr seçilmişlik algısı, tam da Bediüzzaman'ın hakkında endişe ettiği bu şeydir. Tahayyül ettiği makama/seçilmişliğe, tahakkukta çok şeyleri kurban etmektir. Böylesi her kırılma, İslam tarihi boyunca bir fitnenin başlangıcı olmuştur, bugün olduğu gibi... Bu arada, yazının başından beri endoktrinasyonu konuşurken karşımıza sürekli çocuklar çıktı dikkat ederseniz. Çünkü çocuklar ve gençlerde beyin yıkamanın daha başarılı olduğu bir gerçek. Şimdi, yazının finaline gelirken, dersane meselesinin cemaat için neden bu kadar önemli olduğuna da dikkat çekebildim mi? Çocuklar, gençler, seçilmişlik algısı, beyin yıkama, öğrenciler, abiler... Bilmiyorum, bir yerlere bağlayabilmiş olmanız lazım. Ne kadar Hassan Sabbah da olsanız, küçükken elinize geçmeyen birisini fedai/çok kimlikli/rahat kullanılır yapamazsınız.

Çok kimlikli olmanın kökenleri 6: Kişi merkezlilik

Nakledilir ki; Yemen'e vali olarak göndermeden evvel Allah Resulü, Muaz b. Cebel'e sorar: "Sana bir dava getirilip insanlar arasında hüküm vermen istenirse, neyle hüküm vereceksin?" Cevap verir: "Allah'ın kitabı ile hüküm veririm." Allah Resulü tekrar sorar: "Ya onda açıkça bulamazsan?" Hz. Muaz şöyle yanıtlar: "Peygamberin sünnetiyle hükmederim." Hz. Resulullah bir kez daha sorar: "Ya onda da açıkça bulamazsan?" Cevabı hazırdır Hz. Muaz'ın: "İçtihad ederek, onlardan anladığımla hükmederim." Peygamberimiz, Muaz bin Cebel'in bu cevaplarından dolayı çok memnun kalarak mübarek elini Onun göğsüne koyar ve şöyle der: "Elhamdülillah! Allahu Teâlâ, Resulünün elçisini, Resulullahın rızasına uygun eyledi!"

Ben bu hadiseyi ne zaman hatırlasam, buradan kendime göre yeni dersler çıkarıyorum. Fakat ilk çıkardığım ders, belki ilk gözağrım o olduğundan, aklımdan gitmiyor: "Birşey hakkında Kur'an'da açıkça hüküm varsa, önce onu bulmalı ve takip etmelisin." Yoksa? "Yoksa, yine ondan aldığın nazarı kuşanarak sünneti taramaya başlamalısın. Hüküm vermen gereken şeye benzer (kıyaslanabilir) birşey buldunsa, onu kendine rehber etmelisin." Ya onda da bulunmazsa? "O zaman da yine onların eksenininden gram şaşmadan, vicdanına ve aklına müracaat edip âdil bir hüküm ortaya koymaya çalışmalısın." Hz. Muaz'ın, Allah Resulünü sevindiren ekseni budur çünkü. Hem bu eksen, ehl-i hakikat olan sahabe eksenidir ki, onlar; bu dinin en sağlam taşıyıcılarıdır. Efendimiz ve ümmet için anlamları, yine aklımın ışığı aleyhissalatu vesselamın latif teşbihiyle, 'yıldızlar' gibidir. Ve yıldızlar, vakit gelip güneş yüzüne perde çektiğinde bile, ışık vermeye devam ederler.

Tabii buradan aldığım tek ders bu değil. Bir ikincisi; hüküm çıkartılırken metnî olandan içtihadî olana doğru alınması gereken yol. Yani bencileyin ifade edersem: Metinsel ve belirli olanın yolunu takip etmek öncelikli olan, kendi reyine güvenmek değil. Bunun, hukuk sistemlerinin tümümün temel öğretisi ve deneyimi olduğunu düşünüyorum. İnsanlar, tecrübî bir yolla, 'yazılı hukukun' yalnızca hükmedicilerin irade ve aklına güvenmekten daha sağlıklı olduğunu görmüşlerse eğer (ki tarih bunun şahididir) bunda bu dersin büyük bir payı var. Efendimizin, Muaz bin Cebel'de görüp mutlu olduğu şey; belki biraz da onun 'belirli ve herkese açık olan' hükümlere, kendi reyiden çok daha fazla ehemmiyet veriyor oluşu. Yani içtihadını, kanunların önüne koymayışı.

Neden mi bu daha sağlıklı? Çünkü yazılı hukukunuz varsa, yanlış yapmanız zordur. Herkese açık olan metinler bağlar ayaklarınızı. Rahat rahat "Ben böyle uygun gördüm!" diyemezsiniz. Öyle dendiği vakitler, mehirlerin çok yükselmesinden rahatsız olan Hz. Ömer'in, halifeliği döneminde, buna bir sınır belirlemek istediğinde; ona bir müminenin sorduğu gibi sorabilirsiniz: "Allah ve Resulü bizi bu mehir tayininde serbest bırakmışken, sen nasıl sınır koyabiliyorsun?" Karşınızdaki halife de olsa, ona getirdiğiniz delil karşısında, hakkınızı teslim eder. Yazılı olanın hem belirgin oluşuyla hem de herkese açık oluşuyla böylesi iki kazanımı vardır. İnsanı, liderinin iradesinin kölesi yapmaz. Aksine, bireylerin aklını ve iradesini hükümleri sorgulamada serbest bırakır.

Kur'an'ı okurken de bunu görürsünüz; "Eğer sâdıklardan iseniz, delil getirin!" buyuran Bakara 111 de, "Ey iman edenler! Belirlenmiş bir süre için birbirinize borçlandığınız vakit, onu yazın..." diye başlayan Bakara 282 ve daha niceleri de hep hukukun herkese açık metinler/deliller üzerinden korunmasını emreder. Sorgulamayan bir itaati değil, delillerle oluşmuş bir sıddıkıyeti ders verir. Bu noktada; Metin Karabaşoğlu abiden de güzelce ders aldığım üzere; sıddıkıyet, bir körükörüne itaat mesleği değildir. Aksine, az evvel alıntıladığım Bakara 111'de dendiği gibi 'delil getirmenin şart koşulduğu' bir doğruluk ve doğrulama makamıdır. Fakat sizden koşulsuz itaat isteyenler; bu makam-ı sıddıkıyeti de, sâdıklardan olmayı da. Hz. Ebu Bekir'in burhan mesleğindeki hayatını da bir 'kazıye-yi makbule müntesipliği' suretinde sunar, gözünüzü açmazsanız, aklınız başınıza gelinceye kadar iradenize prangalarını takarlar.

Halbuki Bediüzzaman, Risalelerin Kur'an mesleğine bakışını nasıl anlatır bizlere? Alıntılayalım:

"(...) O büyük kutbun müridlerinin kanaat-i kalbiyelerini temin eden üstadlarının fevkalade makamı ve meselelerde hükümleri yerine, Risale-i Nur'un sarsılmaz hüccetleri, o müridlerinin kanaatlerinden çok ziyade şakirtlerine kanaat verdiği gibi, bu halet ve itikad başkasına da sirayet eder, menfaat verir. O müridlerin kanaati ise, hususi ve şahsi kalır. Hatta ilm-i mantıkta 'kaziye-i makbule' tabir ettikleri, yani büyük zatların delilsiz sözlerini kabul etmektir; mantıkça yakin ve katiyyeti ifade etmiyor, belki zann-ı galiple kanaat verir. İlm-i mantıkda; bürhan-ı yakini, hüsn-ü zanna ve makbul şahıslara bakmıyor, cerh edilmez delile bakar ki, bütün Risale-i Nur hüccetleri, bu bürhan-ı yakini kısmındandır."

Ve yine Mahrem Bir Suale Cevaptır'da der:

"Eski zamanda, esâsât-ı imaniye mahfuzdu, teslim kavî idi. Teferruatta, âriflerin marifetleri delilsiz de olsa, beyanatları makbul idi, kâfi idi. Fakat şu zamanda, dalâlet-i fenniye elini esâsâta ve erkâna uzatmış olduğundan, her derde lâyık devâyı ihsan eden Hakîm-i Rahîm olan Zât-ı Zülcelâl, Kur'ân-ı Kerîmin en parlak mazhar-ı i'câzından olan temsilâtından bir şulesini, acz ve zaafıma, fakr ve ihtiyacıma merhameten, hizmet-i Kur'ân'a ait yazılarıma ihsan etti."

Burada dikkatinizi son satıra çekeceğim kardeşlerim. Bediüzzaman neden orada 'yazılarıma' ifadesini kullanır sizce? Tesadüf müdür bu? Bence metnin başında da aynı ifadeye yer verişi tesadüf dememize imkan bırakmaz: "Neden senin Kur'ân'dan 'yazdığın' Sözlerde bir kuvvet, bir tesir var ki, müfessirlerin ve âriflerin sözlerinde nadiren bulunur?" Ve cevaba başlarken söylediği de bunu destekler: "Çünkü, 'yazılan' Sözler tasavvur değil, tasdiktir..." Evet, hakikaten de yazılan sözler, hakikat sistematiğine söylemlerden daha yakındır. Bu metin vurgusunu lahikaların tamamını tarasanız ve Bediüzzaman'ın hayatını tefekkür etseniz, onun ana eksenlerinden biri olarak bulursunuz karşınızda. Lahikalarda defaatle ve defaatle, kendisinin ziyaretine gelinmesi yerine Risale metinlerinin okunmasını tavsiye eder çünkü. Mesela der:

"Malûm olsun ki, bizi ziyaret eden ya hayat-ı dünyeviye cihetinde gelir; o kapı kapalıdır. Veya hayat-ı uhreviye cihetinde gelir; o cihette iki kapı var. Ya şahsımı mübarek ve makam sahibi zannedip gelir; o kapı dahi kapalıdır. Çünkü, ben kendimi beğenmiyorum, beni beğenenleri de beğenmiyorum. Cenab-ı Hakka çok şükür, beni kendime beğendirmemiş. İkinci cihet, sırf Kur'ân-ı Hakîmin dellâlı olduğum cihetledir. Bu kapıdan girenleri, ale'r-re'si ve'l-ayn kabul ediyorum. Onlar da üç tarzda olur: Ya dost olur, ya kardeş olur, ya talebe olur."

Dost, talebe ve kardeş'i ise, devamında, yine metinlerle bağlantısı yönüyle derecelendirir, kendisiyle değil. Hem yine der:

"Şimdi maddî bir lokma hediye beni hasta ettiği gibi; mânevî bir hediye olan ziyaret etmek, görüşmek, hususan başka yerlerden musafaha için zahmet edip gelmek ziyareti dahi ehemmiyetli bir hediye-i maneviyedir. Ona mukabele edemiyorum; hem de ucuz değil, manen pahalıdır. Ben kendimi o hürmete layık görmüyorum, manen mukabele de edemiyorum. (...) Risale-i Nur'u okumak on defa benimle görüşmekten daha kârlıdır. Zaten benimle görüşmek ahiret, iman, Kur'an hesabınadır. Dünya ile alâkamı kestiğim için dünya hesabına görüşmek manasızdır. Âhiret, iman, Kur'an için ise, Risale-i Nur daha bana ihtiyaç bırakmamış."

Hem yine der:

"(...) bu zamanda şan, şeref perdesi altında riyakârlık yer aldığından, âzamî ihlâs ile bütün bütün enaniyeti terk lazımdır. Dostlar uzaktan ruhuma Fatiha okusunlar, mânevî dua ve ziyaret etsinler. Kabrimin yanına gelmesinler. Fatiha uzaktan da olsa ruhuma gelir. Risale-i Nur'daki âzamî ihlâs ile bütün bütün terk-i enaniyet için buna bir mânevî sebep hissediyorum. Kendini Risale-i Nur'a vakfetmiş olan, yanımda bulunanlardan nöbetle birer adam kabrimin yakınında olup, bu manayı, lüzumsuz ziyarete gelenlere bildirsinler."

Tarih de göstermiştir ki; kişi merkezli olanlar, metin merkezli olanlara kıyasla her zaman daha vartalı bir yolu takip etmişlerdir. Çünkü kişiler, en masum nazarla 'insan olmaları bakımından' yanılmaya/sürçmeye müsaittirler. Fakat metinler, irdelenmiş ve ince elenmiş metinler, sorgulanmaya ve üzerlerinde bir tefekkür geliştirilmeye müsait yapılarıyla sahil-i selameti de tarif ederler. Metinlerin gücü, kalıcılığı, dakikliği, herkese açıklığı vaazlardan fazladır.

Bu yüzden Kur'an önce bir kitaptır, yalnızca bir sözlü kültür aracı değildir. Ve bu yüzden Müseylemetü'l-Kezzap'tan, Hassan Sabbah'a kadar tüm dalalet önderleri kişi merkezli ekollerin, hitabet ve karizma odaklıların ekolleri olmuşlardır. Kendi kanaat-i şahsiyeleri, kazıyeleri, müritlerinin onlara itaatleri ve sorgulanmazlıkları üzerinden bir nüfuz inşası yapmışlardır. Metin merkezli olanlar ise, tıpkı Hz. Ebu Bekir'de olduğu gibi, Allah Resulünün vefatı hengamında bile kitabın ve Allah'ın bekasına vurgulayarak ümmeti sırat-ı müstakime çağırmışlar, dağlar gibi kavi durmuşlardır.

O yüzden endişe ederim mürşidine aşırı vurgu yapan ekollerden. Metinlerden/ilkelerden ziyade büyüğünün o an şekillenmiş kanaatine sığınanlardan. (Sonuçta o da insandır.) Hatta 'hayat-ı dünyeviye cihetinde' dahi onu aramaya çekinmeyenlerden. İhale meselesi danışanlardan. İş takibi yapanlardan. Çocuğunun ismini, hatta evleneceği kızı bile ona soranlardan. Çekinirim bunlardan. Neden mi? Bu güzel bir surette görünse de kendi aklını ve iradeni terktir çünkü. Bir iradesizleşmedir. Münazarat'ta, Bediüzzaman'ın 'aklını ağasının cebine koyanlar' üzerinden eleştirdiği şey tam da budur. Artık ağası, mürşidi, büyüğü ne derse; hangi yöne sevkederse oraya koşar bu insanlar. Hangi tag verilirse onun altına yazarlar. Hangi mesele tartışılsın isterlerse, onu tartışırlar. Hangi iktidara oy verilsin kanaati iletilmişse, ona oy verirler. "Neden böyle yapıyoruz? Bu ilkeli bir duruş mu? Neden dün ak dediğimiz bugün kara oldu?" diye sorgulamazlar. Ak'ta da, kara'da da fanatiktirler.

Önlerinde, mesleklerini inşa edecekleri ve kendi tefekkürlerini devşirebilecekleri metinleri yoktur bunların. Soruları, acabaları yoktur. Aramazlar da bunları. Sıddıkıyet, koşulsuz fanatizmdir bunlar için. Büyüklerinden bir kanaat gelmişse, tamamdır; daha Kur'an ve sünnete bakılmaz. Kur'an'ın ve sünnetin yerini büyüğün içtihadı, hatta ne içtihadı, kazıye-yi makbulesi almıştır. Bir daha Kur'an ve sünnete bakarlarsa, büyüklerinin sözlerine/yanlışlarına delil bulmak ve fetva ile başkaları iknaya çalışmak için olur bu. Halbuki 5. Şua'da bu fetvacı davranış modeli süfyaniyet kanununun bir parçası olarak belirtilir:

"Rivayette var ki, 'Süfyan büyük bir âlim olacak, ilimle dalâlete düşer. Ve çok âlimler ona tâbi olacaklar.' Ve'l-ilmu indallah, bunun bir tevili şudur ki: Başka padişahlar gibi ya kuvvet ve kudret veya kabile ve aşiret veya cesaret ve servet gibi vasıta-i saltanat olmadığı halde, zekâvetiyle ve fenniyle ve siyasî ilmiyle o mevkii kazanır ve aklıyla çok âlimlerin akıllarını teshir eder, etrafında fetvacı yapar."

Muaz b. Cebel'den (r.a.) bugün de bu yönüyle alınması gereken büyük dersler var... Hayatındaki bütün esnemeleri ve 'çok kimlikli' halleri bin tevil ile kurtardığımız, bulundukları makamları kaldıramadıkları halde kaldırsınlar diye fetvacılıkla kastığımız/kastırdığımız o kadar insan var ki. Bu kişi merkezcilikten Kur'an'ın, sünnetin ve Risale mesleğinin öğütlediği 'metin merkezciliğe' tekrar dönebilsek, düsturları konuşabilsek, sanıyorum hem biz rahatlayacağız, hem de geleceğe şahsiyetini olgunlaştırmış müminler olarak uyanacağız. Çok kimliklilikten, izzetli ve ilkeli müslüman duruşuna (urvetü'l-vuska/hable'l-metin) bir yükselme olacak bu, inşaallah.