Başka türlü de oynandığı oluyordur belki ama, biz çocukken ladesi tavuğun (aynı ismi taşıyan) kemiğiyle oynardık. Bu lades kemiğini (veya eklemdi) birbirinden ayırırken taraflar karşılıklı olarak 'bu oyunu oynayacaklarına dair' sözleşirlerdi. Oyunun kuralları ise belliydi: Taraflardan birisi diğerine uzattığı herhangi birşeyi aldırmayı başarabilirse kazanırdı. Fakat işin bir de inceliği vardı: Alan taraf o nesneyi 'Aklımda!' demeden almalıydı. Eğer diyerek alırsa oyunu kaybetmiş sayılmazdı. Bu yüzden yarışmacılar sürekli birbirlerinin dalgınlık anlarını kollarlardı. Rakibin dikkati uyanık olduğu sürece bu yarışmayı kazanmak zordu.
Her neyse... Burada çok oyalanmadan asıl konumuz olan 'besmele'ye geçelim. Ve soralım: "Besmele bize neyi anlatıyor? Neyi kazandırıyor? Söylerken neyi kastediyoruz?" Bu sorulara dair yazılmış belki binlerce mübarek metin vardır. Ve hepsi de hazineyi bir mücevherinden yakalamıştır. Biz de Bediüzzaman'ın ifadeleri üzerinden payımız olan bir mücevheri yakalamaya çalışacağız.
Peki bunu nasıl yapacağız? Bunu 'besmele'deki 'ferşi arşa bağlayan yolu' anlamaya çalışarak yapacağız. Ve evveliyetle şunu göreceğiz: Besmelenin iki parçasında birbirlerini gerektirir bir 'ilgi' var. Nasıl bir ilgi? 'Bismillah/Allah adıyla' ile 'Rahman ve Rahim isimleri' arasındaki bir 'gereklilik ilgisi.' Daha mı karmaşık oldu? Doğrudur. Ben de yazarken toparlamaya çalışıyorum. O halde şöyle yapalım. Bir soru eşliğinde açmayı deneyelim: 'Allah' ne demektir? 'Allah' dediğinde bir müslüman nasıl bir anlam dünyasını kasteder?
Sizi bilmem ama, ben bu kelimeyi andığım anda, yanına hemen 'ekber' kelimesi geliveriyor. O kadar birbirlerini gerektiren şeyler ki! Birisini söylemek hemencecik diğerini çağrıştırıyor.
Evet. Allah herşeyden önce 'ekber' olandır. Yani aşinası olduğumuz bütün büyüklük kıyaslamalarının üstünde olandır. Yani 'sonsuz' olandır. Sınırlıların (yani bizlerin) yoktan varlığa çıkışını açıklayacak sonsuzluklar ondadır. Kudreti sonsuzdur. İlmi sonsuzdur. İhsanı sonsuzdur. Cömertliği sonsuzdur. Zaten ancak bu 'sonsuzluğu' sayesinde cevabını bulamadığımız soruların cevabı 'o' olur. Açıklanamayanlar onunla açıklanır. Yanıtı verilemeyenler onunla yanıtlanır. İçinden çıkılamayanlar onunla 'çözülebilir' olur. Yani, içinde yaşadığımız âlem sınırlı olsa da, onda yaşananları, yapılanları, yaratılanları açıklayabilmek ancak bir sonsuzluk ile mümkündür.
Bu, bir açıdan, 'matematik' ile 'varoluş' arasındaki ilgiye benzer. Sayısal sistem nereye kadar uzanır? Rakamlar nerede biter? En son sayı kaçtır? Biz, biliyoruz ki, 'en son sayı' diye birşey yoktur. Rakamsal sistem, kaçınılmaz bir kabulleniş olarak, sonsuza uzandığını söyler. (Basamakların isimleri ise işlem seviyelerine çıkıldıkça verilir.) Ve bu sonsuza uzanma sayesinde evrende olan herşeyi formülize etmek mümkün olur. Hatta, bırakınız evrenin sonuna doğru gitmeyi, Pi sayısının virgülden sonraki kısmının durumu açıklamak için bile sonsuzluğun varlığının kabulü gerekir. Yani, sonsuzluk, rastladığımız her nesnenin ardında öylece durmaktadır. Belki "Herşeyin hazineleri bizim yanımızdadır!" ayetinin bir sırrını, ism-i Kayyum penceresinden, bize böylece fısıldamaktadır.
Yine dağıtıyorum. Asıl meselemize dönelim. Peki, isimleri/sıfatları böylece sonsuz olan bir ilahın, bizi yaratmasının sebebi nedir? İhtiyaç? Hâşâ. Sonsuz olanın eksikliği yoktur ki tamamlamak için birşeylere/birilerine ihtiyaç duysun. Mahlukatının ne 'varlığına' ne de 'ibadetine' ihtiyacı yoktur.
Fakat onun, masivasına karşı, 'sonsuzluğunun kemalinden gelen' bir ilgisi vardır. Ne ilgisidir bu? Yaratılmış, dolayısıyla sınırlı, dolayısıyla sınırlarının ötesine aciz, dolayısıyla muhtaç, dolayısıyla herdaim yardım dileyen mahlukatına karşı bir rahmet ilgisi. İhsanlarla sevindirebilmek için masivasının vücudlarını yokluktan varlığa çıkaracak kadar şefkatli bir ilgi. Büyüklüğünün kemalini, kemalinin güzelliğini, güzelliğinin mükemmelliğini, mükemmelliğinin kusursuzluğunu isbat eden bir ilgi. Her isminin, ilminin, dikkatinin güneş ışığı misali tüm detaylara nüfuz ettiğini gösterir bir ilgi.
Evet. Cenab-ı Hakkın bize dikkatinin 'zatının kemaliyle' ilgisi büyüktür. Yoksa, hâşâ, onun bize muhtaçlığı yoktur. Bizim ona 'onun yaratamadığı/yaratmadığı' birşeyi verebilme imkanımız yoktur. Zaten, Samed olan Allah'ın, karşılayabileceğimiz bir ihtiyacı da yoktur. O, ilah olması hasebiyle, ihtiyaçlara muhtaç olmaktan münezzehtir. Fakat kemalinden gelen bir fazlı olarak bizimle ilgilenir.
İşte, Cenab-ı Hakkın bu kemalî ilgisini, en çok 'rahmet' üzerinden okuruz şu dünyada. Yani, rahmet, hiçbirşeye muhtaç olmayanın fazl u keremi olarak, âdeta üzerimize titrer. Ve sanki besmele, içinde Rahman ve Rahim isimlerinin anılışıyla, şu manayı ifade ediyor olur:
"Allah'ın yaptığım herşeyde anmalıyım. Çünkü Allah yaptığım herşeyle ilgili. Bunu nereden çıkarıyorum? Çünkü o Rahman ve Rahim. Her işinde kereminin izleri var. Herşeye rahmet tecellileri olduğu gibi bana özel rahimiyet tecellileri de var. Vahidiyetle herşeyin sahibi o olduğu gibi Ehadiyet ile benim sahibim olduğunu gösteriyor. Nuru bana da dokunuyor. Ben de, işte, 'besmele'yi söylediğimde bu ilginin 'Aklımda!' olduğunu ifade etmiş oluyorum. Hem o ilgiyi hatırlıyorum hem de çevreme hatırlatıyorum. Çünkü 'insanî arşa' ancak böyle çıkılıyor. Yani, Allah'ın Rahman ve Rahim oluşu benimle ilgilenmesini, benimle ilgilenmesi ise (şuurlu bir canlı olarak) benim de bu ilginin farkında olduğumu beyan etmemi gerektiriyor. İnsan arşına 'farkındalığından' çıkıyor."
Bu bir tür 'şuur/dikkat geliştirme eğitimi' gibi de düşünülebilir bence arkadaşlar. Hani Cibril Hâdisi'nde geçen 'ihsan makamı'nı yakalamanın, yani Allah'ı görüyor gibi yaşamanın, bir güzel eğitimi. Mü'min her işinde 'besmele'yi söyledikçe, hatırladıkça, hatırlattıkça Allah'ın kendisine olan ilgisini de hatırlamış/hatırlatmış oluyor.
Oyunu kaybetmemek için bu şuur gerekiyor. Çok kusurlu bir benzetme oldu fakat zihne yaklaştırdığı için kullanmasını seviyorum. Besmele, bir açıdan, dünya imtihanında şeytana, nefsimize veya her türden gaflete karşı 'Aklımda!' demenin bir yolu gibi görünüyor: "Evet. Onun adı aklımda! Dolayısıyla, ey imtihan, Rabbimin bana karşı olan ilgisini unutmadım." Ve Kur'an-ı Hakîm'de de buyruluyor: "Üzerine Allah'ın adının anılmadığı kesilmiş hayvanları yemeyin!"
