Niyeti yok bilmeye, sadeleştirmeyle gider okumaya!

Bu mesele hakkında, daha tartışmalar sıcakken, The Cemaat’e yönelik çok hüsnüzanlı yazılar yazdım. (Risalehaber arşivinde var.) Bazıları, onları çok sert biçimde suçlar ve dışlarken; ben, onları da anlamaya çalışan, ama diğer yandan bakmadıkları (eksik kaldıkları) açıları da gösterme gayretinde olan sözler söyledim. Fakat bugün geldiğimiz noktada, o yazılarımın, haddinden fazla hüsnüzanlı ve haketmedikleri kadar da yumuşak olduğunu görüyorum. O zamanlar onları da ‘bizden’ sayıyor ve onlara karşı oluşan öfkeyi itidale çağırıyordum. Şimdi bakıyorum ki; öfke kontrolsüz de olsa, haklıymış. Ben, itidale çağırmakla, o zamanki kısa nazarıma göre doğru, fakat bugünden o güne bakınca yanlış bir iş etmişim. Şimdi o yanlışı düzeltme zamanı. The Cemaat, sadeleştirme konusunda hüsnüzansız birkaç kelamımızı da okusun bizden.

Öncelikle; Aksiyon Dergisi’nin 24 Aralık 2007 tarihli sayısında, Kadir Filiz imzalı, kapak konusu da olan bir çalışma var: Darbeli Edebiyat. O sayıda Ahmet Turan Alkan, Beşir Ayvazoğlu, Hilmi Yavuz ve Ali Çolak gibi isimlerin ‘Türk edebiyatında sadeleştirmenin bir cinayet olduğu’ üzerine açıklamaları var. Arşivlerinden siliyorlar mı böyle şeyleri bilmiyorum. (İkircikli dillerinin yakalanmasını sevmezler çünkü.) Ama tam da Risalelerin sadeleştirilmesinin en çok tartışıldığı dönemde Risalehaber, bu sayıdaki mezkur yazarların ifadelerini tırnaklayarak, haber yaparak, şöyle bir soru sormuştu onlara: “Reşat Nuri Güntekin’in Çalıkuşu, Ahmet Rasim’in Şehir Mektupları, Ömer Seyfettin’in Bomba hikayelerine gösterilen hassasiyet Bediüzzaman Said Nursi’nin Risale-i Nurlarına neden gösterilmiyor?” Bu soru hâlâ The Cemaat’ten bir cevap bekliyor. Ama alabileceğini sanmam. Onlar İslamî camia içinde iknayı değil, icbarı severler çünkü.

Neden mi böyle söyledim? Yıllardır bir şekilde içindeyiz onların. Her ne kadar kendinizi onların içinde tarif etmiyor olsanız bile, bir şekilde ilişkiye geçmeniz kaçınılmaz. Her yeri sarmış durumdalar ve sardıkları her yerde de diğer dinî grupları baskılamak âdetleri var. Bu baskının ilk muhatabı da klasik Nurcular. Gülen’in kendi sosyolojik siyasetini geliştirirken kimliğinden en çok istifade ettiği kişi Bediüzzaman Said Nursî olduğu için, hassaten diğer Nurcuları baskılamak konusunda çok çabalıyorlar. İstiyorlar ki; Nurculuk yalnız onlardan bilinsin. Başkalarının bahsi geçmesin. Risalelerin başka/değişik yorumu kalmasın piyasada. Tek onların malı olsun. Onun kuvve-i kudsiyesini kendilerinden başkaları kullanmasın ve mümkünse bilenler sesini çıkarmasın. Bu aslında The Cemaat’in şeytanî bir oyunu. Risale metinlerinin karşıkonulmazlığı üzerinden kendi sosyolojik/siyasi projelerinin yürütme planı.

Sadeleştirme meselesinde de duruşları böyle oldu. Kendilerini eleştiren, konuşmak isteyen Nurcuları muhatap bile almadılar. (Yakın zamanda Said Özdemir abi, Gülen’i bu hususta ziyaret etmek istediğini, ama kabul edilmeğini aktardı, hatırlarsınız.) Doğruluklarının sorgulanmasına katlanamadıkları gibi, muhataplarını tezyif edici açıklamalar da yaptılar. Meseleyi ilmî bir şekilde müzakere etmek yerine, ‘meşkuk menfaat ekseninde’ icbarlarına ikna olmamızı beklediler. (Baykal’ın kaset olayında aynı gün açıklama yapan Gülen, bu hususta hiç konuşmadı mesela.) Yapıp yapıp eserlerini önümüze attılar ve her yeri o sadeleştirilmiş şeylerle doldurarak (çok satılıyor nümayişiyle) hegemonik baskıyı denediler. The Cemaat’in çalışma tarzı eskiden beri böyle. Düşünmez yapar, tartışmaz gemiyi yürütür. Bu yüzden amelleri nümayişli, ama altı boş şeylerdir. Sloganda kuvvetli, tefekkürde eksiktirler.

Diğer bütün Nurcu grupları ve gruplara bağlı olmayan Nurcuları yok saydılar, yollarına devam ettiler. Hani şimdilerde Başbakan Erdoğan’a ‘diktatör’ diyorlar ya. İşte sadeleştirme gibi hususlarda aslında kendileri tam diktatörlük ettiler. Zaten içlerinde bir demokrasi ahlakı gelişmediği için, kurgularında bir sorun yaşamadılar. Adanmış robotları, kendilerine abileri/ablaları tarafından yapılan tebliğ uyarınca, yeniden kodlanıp sorgulanmaz yollarına devam ettiler. Bugün de hiç o yoldan sapmıyorlar. Son nümunesini de Zaman Gazetesi’nde Prof. Muhittin Akgül’ün yazısından gördük. Yine aynı patron/ağa dili, yine anlaşılmadıkları üzerine bir dizi sitem, yine diğer Nurcu grupların endişelerini görmezden gelme! Yola çıktıkları gibi devam ediyorlar. Nasıl başarılı bir iradesizleşme, pes!

Yalnız Akgül’ün yazısında ilginç birşey de var: Gençlerin Risaleleri anlamadığı ve sadeleştirmenin kaçınılmaz olduğu üzerine sözler söylemiş. Ben böyle şeyleri The Cemaat’ten duyunca iki kere şaşırıyorum, çünkü kendisiyle nasıl bir tezata düştüğünü farketmiyor böylesi hususlarda. Bir yandan her sene Türkçe olimpiyatları düzenleyen ve bütün dünyaya Türkçe öğretecekleri iddiasında olan bir grubun, diğer taraftan elli-yüz kelimenin anlamını aktaramadıkları için Risaleleri sadeleştirmeye girişmesi tuhaf olduğu kadar, komik de geliyor. Ya birincisinde bizi kandırıyorlar ya ikincisinde? Ya Türkçe öğretebildikleri yalan, ya da sadeleştirmenin kaçınılmaz olduğu? Öyle ya, ellerindeki ‘yabancılara bile Türkçe öğretebilecek’ imkanlarla nasıl olup da yüz kelimenin anlamını gençlere öğretemiyorlar? Bunu cidden tuhaf buluyorum.

Bizim sadeleştirme meselesinde bu kadar serzenişte bulunmamızın asıl nedeni bence güvensizlik. Evet, biz The Cemaat’in ilk günden beri duruşuna ve tavırlarına güvenmiyoruz. Her ne yapsalar ikinci bir niyetin arkalarında saklı olduğunu müminane bir ferasetle hissediyoruz. Bu nedenle Risaleleri gençlere öğretmek gibi bir amacı asla öncelikli kılmamış bir yapılanmanın, bugün birden, sırf bu maslahatla orijinal metinleri zedelemesini anlayamıyoruz. Birşeyler yanlış geliyor. Taşlar yerine oturmuyor. Öyle ya, yıllarca devam ettim ben de onların düzenine. Bir kere bile Risale dersi aldığımı hatırlamıyorum. Her namazdan sonra Gülen’in kitaplarından bukleler okunurdu. Her derste ya Gülen’in sözleri anlatılır yahut da vaaz kaseti dinletilirdi. Şimdi insan sormadan edemiyor: “Arkadaş, sizin için Risaleler ne zaman öncelikli hale geldi ki, bu işe giriştiniz?”

Kaldı ki, Risale metinlerini hizmetinin merkezinde tutan grupların, gençlere, bu kelimelerin anlamlarını aktaramama gibi bir sorunu yok. Bir elli ders kadar devamlılığı olan her genç, bu kelimelerin anlamını tekrar tekrar işitmekten öğreniyor. Ben otuz iki yaşındayım ve külliyattan okunsa anlamını bilemeyeceğim kelime sayısı çok az. Çünkü yirmi yaşımdan sonra Risale merkezli bir ders sistemi içinde yetiştim. The Cemaat’te böyle bir ders sistemi yok ki, gençler kelimelerin anlamını öğrensin, metinlerle ünsiyet etsin. Hiçbir şey yapmadan “Olmuyor!” demek de büyük kolaycılık! Helal olsun bu pişkinliğe.

Bir de bizim korkularımız var. Ta Cumhuriyetin ilk yıllarından itibaren buradan çok darbe yemişiz. Risale metinlerine aşina olanlar bilirler. Kur’an’ın meali yapılıp yerine konulmak istenmiş ki, (hâşâ) “Ta ne mal olduğu bilinsin!” çirkefliğiyle. Ezan Türkçe okunmuş ki, ne dediği anlaşılsın ikiyüzlü niyetiyle. Türkçe ibadet, Türkçe namaz, hep bu eksende ‘fayda mülahazasıyla’ önümüze itilmiş, ama arkasında hep kutsal metinleri gözden düşürmek ve sadeleştirirken köreltmek saklı niyetiyle yapılmış bu. Bediüzzaman bununla çok mücadele etmiş. Tekrarat meselesinde mücadele etmiş. Arapça ibarelerin yerine Türkçeleri okunmaz diye mücadele etmiş. Hat üzerinden mücadele etmiş.

Diyorum ya: Bizi buradan çok ısırmaya çalışmış yılanlar. Biz buradan ısırtmamaya talimliyiz. Buraya karşı bir sağlam refleksimiz var. Şimdi The Cemaat’in sözde aydınları, ilahiyatçıları, abileri, bilmem neleri, yine aynı fayda mülahazasıyla kudsî metinlerle aramızda rabıta olan bir terminolojiyi yoketmek istiyorlar. Halbuki o kelimelerin her birisi Kur’anî. Kur’anî olmayanların bile ilmî mirasta, gelenek içinde bir yeri var. Şimdi ha Arap alfabesini almışsın elimizden, ha bu terminolojiyi. Farkın ne? ‘Gençler anlasın’ demekle iş bitiyor mu sayın Akgül? Eğer isminin önündeki prof. yalan değilse, bu terminolojinin kıymetini sen benden iyi bilmelisin. Eğer niyetiniz başka birşey değilse tabii. Hani olur ya, “Sadeleştirelim, ta ne mal olduğu bilinsin!” falan… Gülen’in arkasında onu her an makamından azledecek bir demokles kılıcı gibi durmasın. Böyle korkularınız da var, biliyoruz.

Mürşid hata yapmaz mı?

"Size ben, 'Allah’ın hazineleri yanımdadır' demiyorum; gaybı da bilmem. 'Ben bir meleğim' de demiyorum. Sizin hor gördüğünüz kimseler için, 'Allah, onlara asla hiçbir hayır vermez' de diyemem. Allah, onların içlerindekini daha iyi bilir. Böyle bir şey söylersem, o zaman ben gerçekten zâlimlerden olurum." (Hûd, 31)

Bediüzzaman gibi bir mürşidin takipçisi olduğum için ebediyen Allah'a hamdederim. Çünkü, evvela, mürşidim kendi hayatını eleştirebiliyor. Eski Said, Yeni Said diye ikiye ayırıp, ikincisi rağmına birincisinin hatırını incitebiliyor. Hem bu kadar da değil. Yazdığı en çetrefilli meselelerde bile "Ben dedim, böyle kabul edin" demiyor. Diyor ki: "Hatta ilm-i mantıkta 'kaziye-i makbule' tabir ettikleri, yani büyük zatların delilsiz sözlerini kabul etmektir; mantıkça yakin ve kat iyyeti ifade etmiyor, belki zann-ı galiple kanaat verir. İlm-i mantıkda; burhan-ı yakîni, hüsn-ü zanna ve makbul şahıslara bakmıyor, cerh edilmez delile bakar ki, bütün Risale-i Nur hüccetleri, bu burhan-ı yakîni kısmındandır."

Ve hatta başka bir yerde diyor ki:

"Hatta benim sözümü de, ben söylediğim için hüsn-ü zan edip tamamını kabul etmeyiniz. Belki ben de müfsidim. Veya bilmediğim halde ifsad ediyorum. Öyleyse, her söylenen sözün kalbe girmesine yol vermeyiniz. İşte, size söylediğim sözler hayalin elinde kalsın, mihenge vurunuz. Eğer altın çıktıysa kalbde saklayınız. Bakır çıktıysa, çok gıybeti üstüne ve bedduayı arkasına takınız, bana reddediniz, gönderiniz."

Ben bu yüzden Üstadımı çok seviyorum. Onun taklidi sevmeyen yapısından, en küçük meselelerde bile aklın hatırında 'acaba' bırakmayan müdakkik anlatımından çok istifade ediyorum. Belki de o beni böyle alıştırdığından, bu temayülde olmayan mürşidlerin derslerinden istifadem az oluyor. Sıkılıyorum. Bunalıyorum. Çünkü irdeliyor, sorguluyorum. Onlar da beni pek sevmiyor. Her neyse. Mazim, bu noktada yeterli delil içerir sanırım.

Bugünlerde de, hepimizin bildiği bir mesele yüzünden, bir kez daha böyle bir Üstadın takipçisi olduğum için Allah'a hamdettim. Bir mürşidin, belki bir kızgınlık anında, takipçileri huzurunda ettiği (masumları ayırmakta yeterli hassasiyeti gözetmediğini düşündüğüm) acı bir bedduanın doğurduğu yıkıcı sonuçlar, müminler mabeynine saldığı tehlike, oluşturduğu düşmanlık, dillerde ve kalplerde açtığı yara, geçtiğimiz günlerin en çok üzerine konuştuğumuz meselelerinden birisi oldu.

İnsanlar hata yapabilir. Hiçbirimiz peygamber ismetine/korunmuşluğuna sahip değiliz. Âmenna! Bunları inkâr ediyor değilim. Fakat bu bedduanın ardından o mürşidin takipçilerinin takındığı bir tavır var ki; bunu cidden analiz etmek gerektiğini düşünüyorum. Çünkü onlar, mürşidlerinin bu hatasına 'hata' demedikleri gibi, Kur'an'dan ve hadisten burhanlar bularak bu kem işi meşrulaştırmaya çalışıyorlar. Bunu yaparken de nasıl bed bir çığır açtıklarının farkında değiller.

Öncelikle apaçık söyleyeyim: Bence bir mürşidin, gayet geniş olan burhan-ı yakîni yolunu terk edip (yani deliller eşliğinde konuşmayı bırakıp) kazıye-yi makbuleyi tercih etmesi (haydi bunu geçelim, bu görece masumdur), hatta karşı tarafın 'manevi baskıyla' susturulmasını netice verir (ümidiyle) beddua ve lanete girişmesi, takipçileri adına ciddi tehlikelerin alametidir. Çünkü böylesine delil sunmaz ve sorgulanamaz liderci ekoller, lider iyiyken iyi olsalar da, lider kötü olunca, bir seyyieleri bin seyyieye dönüşecek büyük yıkımlar yapabilirler. Onları durduracak bir şüphe refleksi oluşmadığından, kararda kalamazlar. Suistimalleri de, mürşidin 'iyi niyetini' çok çok aşar.

Bundan daha tehlikelisi: O ekollerin bir kısım takipçilerinin liderlerinin hatasına 'hata' diyemeyip, tenzih-i mürşid etmek niyetiyle din-i mübin-i İslam'ı kirletmeleridir. Halbuki hataya hata denilse, İslam pak olur; mürşid, tevbe edinceye kadar küçük bir arızaya maruz kalır. Kemaline (eğer beklenen şey bir ismet değilse) nakıse gelmez.

Öteki türlü olduğunda ise; mürşid 'kurtulmuş gibi' görünse de açılan tehlikeli çığır, tehlikeli meşrulaştırma, ondan sonra o yoldan gidecekleri varta olarak bekler hale gelebilir. Diyelim; örneğimiz, mezkûr beddua gibi birşey olsun. Bu tarafın da, karşı tarafın da meczupları (ki her meslekte vardır); öfkelerine mağlup olarak birbirleriyle her köşebaşında lanetleşir hale gelebilirler. Eserlerinde temsillerin, ilmin elinden cehlin eline düşmesiyle yaşanan garipliklere dikkat çeken Bediüzzaman, bu noktada da rehber edinilmelidir. Bu çirkin çığır, cehlin eline düşerse sonuçları ne olur? Hiç düşünülmüş müdür?

Geçtiğimiz gün Ali Osman Şimşek'in, mezkur hadiseyi meşrulaştırmak için Efendimiz aleyhissalatu vesselamın hayatından ve Bediüzzaman'ın hayatından örneklerle süslediği, fakat alıntıladığı olayların konjonktür ve mahiyetlerini tamamen ıskalayan, metnini okudum. Daha evvel de Abdullah Aymaz abinin yine benzer meşrulaştırma çabasını okumuştum köşesinde. Doğrudan diyeyim: Yani anlayamıyorum. "Bu hatadır, olmuştur, Hocaefendi de insandır..." demek bu kadar kolay ve güzel bir yolken, hâlâ neden zorlama örneklerle mesele meşrulaştırılmaya çalışılmaktadır? Neden tek bir kişinin hatası sayılabilecek bir mesele (kendisi dahi bir sonraki Bamteli sohbetinde geri adım attığı halde) şerhlerle bir çığır haline dönüştürülmek istenmektedir? Bunun mantığa sığan bir tarafı var mıdır acaba?

Gariplikler zamanındayız. Bediüzzaman'ın 'hakikat mesleğinden' istifadeyle başlayan bir yolun, nasıl burhan-ı yakîniden tekrar eski usûle, yani kazıye-yi makbuleye evrildiğine şahit oluyoruz. Sanıyorum, bizdeki böylesi her kırılmanın başı; hüsnüzan ve adem-i itimat arasında korunması gereken dengenin gözetilmez oluşu. Gark olmak, mest olmak, ehl-i sekr olmak hoşumuza gidiyor. Şeyh uçurmak, uçurtma uçurmaktan keyifli galiba. Sormaksa... Sormaksa, pek çoğumuz için edepsizlik, nezaketsizlik, anlamama belirtisi. Fakat kardeşlerim: Sormayan bir peygamberin kıssası var mı Kur'an'da?

Lahikalar ne söyler?

Ortaokul ve lise yıllarında, lahika bulunmayan cemaat evlerine devam ettim. Bırakın yokluklarının nedenini sorgulamayı, Bediüzzaman’ın lahikalar isminde eserleri bulunduğunu bile bilmiyordum. Hasbelkader, bir arkadaşın böyle bir soru sorduğuna şahit olduğumda, şöyle bir cevap aldığını hatırlıyorum: “İçlerinde siyasi şeyler var. O yüzden evlerde bulunması sakıncalı...” Aradan yıllar geçti, ben o grubtan ayrıldım. Ama güzel ayrılmadım. Koşulsuz itaat noktasında biraz arızalı olduğum için attılar beni. Evet, attılar... Sonradan öğrendim: Biraz fazla soru soruyordum. En azından evlere gitmeye devam eden arkadaşlar ‘gerekçeyi’ böyle naklettiler. Gıyabımda verilmiş bir karardı. Savunmam alınmadı. Ben de “Aman, ne yaptım?” falan demedim. Özür de dilemedim. Arkasından da koşmadım. Fakat bu kopuş, bir yıkım olmuştu o zamanlar benim için. Bana öyle geliyordu ki; Allah, beni rahmetinden kovmuştu. Tam anlamıyla kendimi dağıttım. Şimdi aptalca geliyor, ama öyle...

Neden böyle oldu? Bugün, külliyatı sekiz kere baştan sona okumuş ve elinden geldiğince anlamaya/anlatmaya çalışan birisi olarak bu soruya cevap arıyorum. Neden ben, o zamanlar, cemaatten (şimdi camia diyorlar) ayrıldım ve bu ayrılık beni Allah’ın huzurundan kovulmuş gibi derbeder etti? Bugünkü aklım ve kalbimle meseleye baktığımda karşıma çıkan cevap şu: Çünkü onlar, kendi küçük dairelerini bana, Allah’ın yegane rahmet dairesi gibi tarif ettiler. Kendi yolları dışında hak yollar olduğunu göstermediler. Bu yüzden oradan çıkmak, beni dünyanın kenarından düşmüş gibi perişan etti. Yıllarım Kur’an’dan, namazdan, huzurdan uzakta geçti. Kendimi bulmam, ancak serseri birkaç senenin ardından, Risaleleri gerçekten tanımamla mümkün oldu. Yoksa hakikaten mahvolmuştum. O boşluk hissinin yaşattığı eziyeti, bir içe çökme olarak tarif etsem, yine eksik tarif etmiş sayılırım.

Dediğim gibi; bugünden o zamana bakınca abilerin bana/bize yaptığı telkinlerdeki hataları daha net görüyorum. Mesela Bediüzzaman’ın şefkat tokatları gibi bahislerini birebir kendi hizmetleri ekseninde yorumlayarak ve aksi yönde hareket edecek olursak bize de aynısının olacağını söyleyerek yaptıkları gerilimli tebliğ, korku damarını tahrik ile bizi dairede tutma gayretiydi belki. Ama abilerin kararı, vahyin kendisi gibi kusursuz olmadığı için, itiraz ettiğiniz noktalar mutlaka olurdu veya olmalıydı. Bunlar olduğunda da şefkat tokatları ile tehdit, yolu gerçekten anlamamış olmakla itham edilmek, dairenin dışına çıkacakların bir daha daireye giremeyeceklerini söylemek ne kadar sağlıklıydı? Halbuki ben, işte bizzat ben, dairenin dışına atılmış ve tekrar Allah’ın fazlıyla Nur halkasına katılmıştım.

Burada belki de temel sorun; Risale-i Nur metinlerin birbirine göre farklı ve zengin yorumlar yapılmasına müsait bir alan oluşturmasına rağmen, bugün takipçisi olan alt fraksiyonların bu farklı yorumlara müsaade etmemesiydi. Hatta müsaade etmek bir yana, onları dairenin dışına atmaya çalışmalarıydı. Sırf bu yüzden, bir grubun bizzat kendi uydurduğu, Risale metinleriyle belki sadece bir tevil ilgisi bulunan, basit bir uygulamayla sorun yaşarsanız, gideceğiniz yer doğrudan dairenin dışı oluyordu. Halbuki bu sorun Risale metinlerinden dolayı kaynaklanmıyordu ki. Temel problem, ona evvelkilerin yaptığı yorumların, sonrakilerin yorumları için bağlayıcı bir nitelik taşımasıydı. Şefkat tokatlarında Risalelerin konulduğu yere, bu sefer abiler geçmişti ve gençleri, kendi dünyalarının dışına çıkarlarsa bu tokatlardan yiyecekleri konusunda korkutuyorlardı. (Hatta halısaha maçına çağırdıkları halde gelmeseler bile...)

İşte şimdilerde ben, o evlerde lahikaların neden bulunmadığını anladım. Risale-i Nur’un farklı farklı yorumları, farklı farklı talebeleri, farklı farklı sistemleri ve öğrencileri olduğunu bilmemiz istenmiyordu belki de. Sadece ‘bir kişiye’ bağlanmamız ve onu Risaleler adına zamanın söz sahibi bilmemiz arzu ediliyordu. Ve ne gariptir, ben, Bediüzzaman’ın başka talebeleri de olduğunu ancak ikinci kez Risalelerle buluştuğumda öğrenebildim. Ondan evvel, bırakın yaşayanları, ölenlerin varlıklarından bile haberdar değildim. Lahikalardan uzak kalış, onların bana sunabileceği; “Birisinin izinden gitmek sana uymuyorsa, diğerinden gidebilirsin” seçeneğini ortadan kaldırmıştı. Belki de sırf bu yüzden onlar evlerde olmazlardı. Çünkü seçeneklerin çoğaldığı yerde, lidere koşulsuz itaati sağlayamazdınız. Mirasa tek başınıza sahip çıkamazdınız.

Ve yine, belki de bu yüzden, Hz. Resulullah aleyhissalatu vesselam “Ashabım yıldızlar gibidir, hangisine uysanız hidayet bulursunuz” buyurmuştu. Biliyordu çünkü; herkesin fıtratı farklı, meşrebi farklı, istidadı farklıydı. Herkes kendi fıtratınca, meşrebince, istidadınca bir yöntem takip edebilirdi ve belki başkasıyla uyuşamazdı. Bu yüzden onları, bir kişinin, bir sahabinin, yalnız bir yıldızın peşinden gitmeye mecbur etmemişti. “Tümü yıldızlar gibidir” demişti. Bizse bu sırrı anlamıyor ve tebliğ yapalım derken kötülük ediyorduk. Kendi yıldızımızı yegane yıldız sanıyor ve öyle de lanse ediyorduk. O yıldızın peşinden gitmeyenleri ise, dairenin dışına çıkmakla ve yanlış yapmakla korkutuyorduk. Lahikalar bize, Bediüzzaman’ın arkasındaki bütün yıldızları göstermek açısından ne kadar da sırlıydı. Ve onları okumamak, Nur eğitimi adına, ne kadar hatarlıydı. Ben bunu bizzat yaşayarak öğrendim.

Kurban, ama neden?

"(Musa) dedi ki: Allah şöyle buyuruyor: O, henüz boyunduruk altına alınmayan, yer sürmeyen, ekin sulamayan, serbest dolaşan (salma), renginde hiç alacası bulunmayan bir inektir. 'İşte şimdi gerçeği anlattın' dediler ve bunun üzerine (onu bulup) kestiler, ama az kalsın kesmeyeceklerdi." Bakara sûresi, 71.

Biz küçükken “Kurban kesimi esnasında çocuklarınızı uzakta tutun!” tarzında uyarılar olmadığından izlerdik. Çoğunlukla meraklı gözlerle izlemişimdir. Ama bir keresinde evsahibimiz Ali amcanın (Allah gani gani rahmet eylesin) birkaç gündür beslemekte ve oynamakta olduğumuz koçu kesişine dayanamamış, tüm çocuklar ağlamıştık. O zaman Ali amca bize şöyle demişti: “Üzülmeyin evladım, şükredin. Onlar kendini feda ediyor. Eğer onlar kesilmeseydi, siz kesilecektiniz.”

Bu cümleler aklımda, büyüdüm. Camiye gittiğimiz vakitler, hocaefendiler, Ali amcanın aslında ne söylemek istediğini daha etraflıca ifade ettiler. Hz. İbrahim (a.s.) ile Hz. İsmail (a.s.) kıssasını, Hz. İsmail tam kesilecekken bıçağın tersyüz olmasını ve Hz. Cebrail’in (a.s.) bir koçu onun yerine getirişini naklettiler. Ve eklediler: “İşte bugün kestiğimiz kurbanlar da o gün yaşananların bir nevi tekrarıdır. Evlatlarımızın yerine Allah bu kurbanları istiyor bizden. Eğer o kurbanlar olmasa, belki bugün bile çocuklarımızı kurban ediyor olacaktık.”

Şu kulaklar, yaşadığı yıllar boyunca yalnız bu izahı duydu kurban konusunda. Evet, kurbanın pekçok hikmeti vardı. İnsanlar yardımlaşıyor, fakirler hatırlanıyor, toplum kaynaşıyordu. Ama başka türlü de sağlanamaz mıydı bu?

Orada hâlâ bir boşluk hissediyordum. Kurban hadisesini yıllar boyunca Hz. İbrahim (a.s.) ve Hz. İsmail (a.s.) ekseninde anlatanlar sanki gönlümdeki o boşluğu dolduramıyorlardı. Hatta (yaşanmış bir olaydan sinemaya aktarılan) Tarık Akan’ın başrolünü oynadığı Adak filmini izledikçe daha bir kötü oluyordum. Daralıyor, daralıyordum: “Allahım ne olur bir cevap!” diye inliyordum. Bu böyle sürüp gitti. Ta ki, Yirminci Söz’ü, Kenan Demirtaş ağabeyden ders alana kadar.

Yirminci Söz’ü okuyanlar bilirler. Kur’an’daki kıssaların ve bize garip gelebilecek benzetmelerin hikmetini anlatır o güzel söz. Onların alelade hikayecikler olmadığını, her birinin bütün zamanlara, mekanlara ve insanlara hitap eden kanunların uçları mesabesinde olduğunu söyler. Hatta Kenan ağabey o kısmı anlatırken Newton’un başına düşen elma hikayesini kullanır ve eklerdi: “Bizim için bir insanın kafasına elma düşmesi hadisesi sıradan birşeydir. Ama Newton’un başına elma düşmesi hadisesini her kime anlatsanız, azıcık fiziğe dair malumatı varsa, aklına hemen yerçekimi kanunu gelir. Yani o kıssa yerçekimi kanunun ucu olmuştur. İşte Kur’an kıssalarında böyle çok kanunlar var.”

Ve ondan sonra İkinci Nükte. Yani Hz. Musa’nın kavmine 'bir sığır kesmelerini emretmesi' hadisesinin arkaplanı. Bakara suresinin sırrı. Ucu gösterilmiş o kanun. Ve o kanunda inkişaf eden kurbanın hikmeti. Evet, benim içimde “Neden kurban kesiyoruz?” sorusunun cevabı, ancak o nükteyi okumakla berraklaştı. Ne yalan söyleyeyim, bana kurbanın hikmetini Hz. İbrahim efendim değil, Hz. Musa efendim anlattı.

Demek ki insanda rağbet ettiği veya muhtaç olduğu şeye tapma hissi vardı. Mısırlılar da o devirde ziraat için sığırlara muhtaç olduklarından, onlara duydukları muhabbet tapma seviyesine varmıştı. Aynı topraklarda yaşayan İsrailoğullarına da bu hastalık bulaşmıştı. Ve Hz. Musa (a.s.) hikmetli bir olayın neticesinde onlara bir sığır kestirerek kalplerinde o hayvanlara tapmak derecesine varan sevgiyi kesip atmıştı. Atmıştı ki, Samiri’nin yaptığı o buzağı heykelinden sonra bir daha İsrailoğulları hayvanlara tapmadılar.

Demek kurban bunun için vardı. İnsanın kalbinde ziyade sevgisiyle tapmak derecesine gelebileceği bir mahluku öldürmesiyle aslında o hayvan değil, kalbindeki put devriliyordu. Seciyesinde ortayı çıkmayı bekleyen bir hastalık ilaç buluyordu. Hem bu yönden düşününce belki zekat da mal hırsının boynunda bir bıçaktı. Namaz da bir günde hayatperestliğe/zamanperestliğe vurulmuş beş bıçaktı. Oruç da nefisperestliğimize bir ay satır çalıyordu. Hac da mekanperestliğimize kılıç vuruyordu, vesaire.

Her birisi aslında bir hikmete binaen aşırılıklarımızı törpüleyen, sınırlarından taşmaya meyyal olan fıtratımıza haddini bildiren şeylerdi. Ve ancak nükteyi okuduktan sonra kalbim böylesi bir itminana erdi. Bediüzzaman’ın ibadetlere dair şu sözünü de anlamamı sağladı bu nükte: “Cenab-ı Hak senin ibadetine, belki hiçbir şeye muhtaç değil. Fakat sen ibadete muhtaçsın, manen hastasın.”

Evet, hakikaten de ben muhtacım o ibadetlere. Her birinin bana öğrettiği, bende sınırladığı ham yanlar var. Gariptir, ben Bediüzzaman’dan başka kurban hadisesini böyle ele alan duymadım. Vardır belki de ama okumadım. O yüzden bu nükteyi, kurbanın hikmetini anlama ve anlatma noktasında da kıymetli buluyorum. Bugün Hindistan gibi yerlerde hâlâ hayvanlara tapan, kutsal sayan insanlar varsa sanıyorum biraz da bu sırdan nasiptar olamayışlarından. Kimbilir? O bölgelerde kurban bayramlarında yaşanan tartışmalar sanıyorum biraz da bunun altını çiziyor.